Adolf Rafał Jan Bniński, ps. Białoń (ur.
21 sierpnia
1884
w
Kosowie
, zm. przypuszczalnie w lipcu
1942
) – ziemianin, organizator kółek rolniczych w
Wielkopolsce
, działacz monarchistyczny i konserwatywny;
wojewoda poznański
w latach 1923–1928, współzałożyciel przedwojennego Stronnictwa Zachowawczego,
senator
IV kadencji w
II RP
,
Główny Delegat Rządu RP
na ziemie wcielone do
III Rzeszy
w latach 1940–1941.
Okres zaborów
Był synem Karola Bnińskiego, właściciela
Buszewa
koło
Szamotuł
i Emilii z Potworowskich. Uczęszczał do gimnazjum w
Inowrocławiu
, w którym w 1905 zdał maturę. Następnie studiował rolnictwo na
Uniwersytecie Jagiellońskim
oraz na niemieckich wyższych uczelniach w
Monachium
i
Halle
. W 1909 został administratorem majątków
Gułtowy
,
Biskupice
,
Nowojewo
i
Wysławice
. W 1914 przejął je na własność. 12 grudnia 1918 mianowano go
komisarzem
Łodzi
i okolicznych
powiatów
.
II RP
Od 17 stycznia 1919 do 2 września 1920 sprawował funkcję starosty
powiatu średzkiego
, a od 2 stycznia 1923 do 30 kwietnia 1928 –
wojewody poznańskiego
. 31 maja 1926 brał udział w wyborach prezydenckich przeciwko
Józefowi Piłsudskiemu
, a następnie
Ignacemu Mościckiemu
jako kandydat
Związku Ludowo-Narodowego
, ale w obu przypadkach przegrał. W okresie
II Rzeczypospolitej
był wieloletnim prezesem Wielkopolskiej Izby Rolniczej, od 24 listopada 1930 – prezesem
Naczelnego Instytutu Akcji Katolickiej
z siedzibą w Poznaniu, działał w
Towarzystwie Czytelni Ludowych
i Towarzystwie Łączności z Polakami na Obczyźnie. Ideologicznie reprezentował poglądy konserwatywno-monarchistyczne. Prezydent Rzeczypospolitej powołał go na senatora IV
kadencji
(1935–1938). 12 grudnia 1937 współorganizował Stronnictwo Zachowawcze, które wyrażało interesy ziemiaństwa i występowało przeciwko rządom
sanacji
, zostając jego prezesem.
Okupacja niemiecka
Na początku okupacji niemieckiej został wywłaszczony ze swojego majątku, w związku z czym przeniósł się do
Poznania
, gdzie włączył się do działalności konspiracyjnej. W lipcu 1940 podczas inauguracyjnego posiedzenia Porozumienia Stronnictw Politycznych został wybrany
Głównym Delegatem Rządu RP
na ziemie wcielone. 3 grudnia otrzymał oficjalną nominację od premiera gen.
Władysława Sikorskiego
. Opowiadał się za koncepcją utworzenia autonomicznej konspiracji polskiej na terenach włączonych do
Rzeszy
. Współtworzył
Okręgową Delegaturę Rządu RP
na obszar
Pomorza
.
Tortury i śmierć
26 lipca 1941 został aresztowany przez Niemców z powodu odmowy podpisania manifestu do narodu polskiego w sprawie antyradzieckiej akcji u boku Niemiec. Został uwięziony w
Forcie VII w Poznaniu
i w trakcie okrutnego śledztwa był torturowany. 18 stycznia 1942 władze
Polskiego Państwa Podziemnego
wystąpiły z bezskutecznym apelem do rządu brytyjskiego, aby ten poprosił państwa neutralne o interwencję w
Berlinie
na rzecz Adolfa Bnińskiego. Nocą z 7 na 8 lipca 1942 wywieziono go z poznańskiej Cytadeli i zamordowano prawdopodobnie pod
Stęszewem
koło Poznania. 10 października Ministerstwo Spraw Zagranicznych III Rzeszy zatwierdziło skazanie go na śmierć w Berlinie.
Według Zbigniewa Mieczkowskiego Bniński zginął wrzucony do klatki z lwami[1].
Jego stanowisko jako Delegata na ziemie wcielone przejął Leon Mikołajczyk.
Odznaczenia
Pośmiertnie (1995) odznaczony
Orderem Orła Białego
.
Przypisy
Bibliografia
- Krzysztof Komorowski, Konspiracja pomorska 1939–1947, Gdańsk 1993.
- Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 730. .
