Adam Mickiewicz
Adam Mickiewicz, dagerotyp , 1842 Autograf Adama Mickiewicza
Imiona i nazwisko	Adam Bernard Mickiewicz
Data i miejsce urodzenia	24 grudnia 1798 Zaosie lub Nowogródek , Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	26 listopada 1855 Konstantynopol , Imperium osmańskie
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Styl	romantyzm
Ważne dzieła	Pan Tadeusz , Dziady , Oda do młodości , Romantyczność , Sonety krymskie , Reduta Ordona
Muzeum artysty	lista
Teksty na Wikiźródłach

Adam Mickiewicz
Poraj Poraj
Rodzina	Mickiewicz
Rodzice	Mikołaj Mickiewicz Barbara Majewska
Małżeństwo	Celina Szymanowska
Dzieci	Maria Mickiewicz Helena Mickiewicz Władysław Mickiewicz Józef Mickiewicz Aleksander Mickiewicz Jan Mickiewicz

Portret pędzla Walentego Wańkowicza , 1828

Adam Bernard Mickiewicz herbu Poraj (ur. 24 grudnia 1798 w Zaosiu lub Nowogródku ^[1][2][3], zm. 26 listopada 1855 w Konstantynopolu ) – polski poeta , działacz i publicysta polityczny . Obok Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego uważany za największego poetę polskiego romantyzmu (grono tzw. Trzech Wieszczów ) oraz literatury polskiej w ogóle^[4][5], a nawet za jednego z największych na skalę europejską ^[6]. Określany też przez innych, jako poeta przeobrażeń^[7] oraz bard słowiański^[8]. Członek Stowarzyszenia Filomatów , mesjanista związany z Kołem Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego . Najwybitniejszy twórca dramatu romantycznego w Polsce^[9], zarówno w ojczyźnie jak i w Europie zachodniej porównywany do Byrona i Goethego ^[10][11]. W okresie pobytu w Paryżu był wykładowcą literatury słowiańskiej w Collège de France . Znany przede wszystkim jako autor ballad , powieści poetyckich , dramatu " Dziady " oraz epopei narodowej " Pan Tadeusz " uznawanej za ostatni wielki epos kultury szlacheckiej w Rzeczpospolitej Obojga Narodów .

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Dom Adama Mickiewicza w Nowogródku

Adam Mickiewicz był synem Mikołaja Mickiewicza herbu Poraj , adwokata sądowego w Nowogródku i komornika mińskiego oraz Barbary z Majewskich, córki ekonoma z pobliskiego Czombrowa.

W latach 1807 - 1815 uczęszczał do dominikańskiej szkoły powiatowej w Nowogródku. W 1812 miały miejsce dwa ważne wydarzenia w jego życiu: 16 maja umarł jego ojciec, a nieco później przez Nowogródek przeszły wojska Napoleona , maszerujące na Moskwę . Miasto Mickiewicza opanowałą atmosfera radości i nadziei na koniec niewoli, jednak kilka miesięcy później ta sama Wielka Armia napoleońska wróciła rozbita i pokonana przez Rosjan.

W 1815 Mickiewicz wyjechał do Wilna w celu podjęcia studiów. Studiował nauki humanistyczne na Uniwersytecie Wileńskim – czołowej uczelni dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego . Studia podjął na Wydziale Nauk Fizycznych i Matematycznych, uczęszczając jednocześnie na wykłady Wydziału Nauk Moralnych i Politycznych oraz Literatury i Sztuk Wyzwolonych. Ciężka sytuacja materialna rodziny po śmierci ojca skłoniła go do podjęcia nauki w uniwersyteckim Seminarium Nauczycielskim, co gwarantowało później zatrudnienie w szkołach carskich. Studia ukończył w 1819 ze stopniem magistra^[12].

W okresie studiów w październiku 1817 wespół z Tomaszem Zanem i grupą przyjaciół założył Towarzystwo Filomatów , organizację na wzór wolnomularski , która z czasem przekształciła się w spiskową organizację narodowo-patriotyczną. Związek Filomatów, nieco później założony Związek Filaretów oraz Promieniści służyły organicznej pracy edukacyjno-patriotycznej polskiej młodzieży wileńskiej tamtego okresu. Organizacje te w 1822 roku liczyły już ponad 200 członków^[13]. Ich aktywność, cele i coraz wyraźniejsze proniepodległościowe aspiracje nie uszły czujnej uwadze carskich służb policyjnych. Okres końca lat dwudziestych XIX wieku był też świadkiem niespełnionej wielkiej młodzieńczej miłości Mickiewicza do Maryli Wereszczakówny z Tuhanowicz w powiecie nowogródzkim. Młoda Maryla pochodziła z zamożnej i wpływowej szlachty litewskiej, zaś młody Adam ze szlachty zaściankowej. Mimo ich wzajemnego uczucia i przyjacielskich stosunków Mickiewicza z rodziną Maryli, rodzice wymogli na niej wypełnienie wcześniej zawartych zaręczyn z hr. Puttkamerem. Ślady tej niezrealizowanej miłości znaleźć można w znanych wierszach Mickiewicza: Do M... i Do przyjaciół.

Więzienie, zesłanie i emigracja

Tablica ku czci Mickiewicza na rynku w Kownie

W roku 1819 rozpoczął pracę jako nauczyciel w Kownie , gdzie mieszkał do roku 1823 . Podczas pobytu w Kownie napisał rozprawę, za którą w roku 1822 otrzymał tytuł magistra filozofii. Wówczas też został zainicjowany w stopniu czeladnika do masonerii ^[14]. W 1823 roku został aresztowany i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (od jesieni 1823 roku do marca 1824), a następnie skazany za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie w głąb Rosji na posadę nauczyciela z prawem wyboru miejsca pobytu. W latach 1824 - 1829 przebywał w Petersburgu , Odessie , Moskwie oraz na Krymie . W Rosji zetknął się ze środowiskiem przyszłych dekabrystów ; poznał też Aleksandra Puszkina , Bestużewa, Rylejewa.

Cały okres patriotycznej młodości wileńsko-kowieńskiej i zesłania w głąb Rosji zaowocowały później, napisanymi podczas pobytu w Dreźnie , Dziadami cz.III . Szczególnie końcowy Ustęp Dziadów części III (Do przyjaciół Moskali) miał charakter osobisty. Mickiewicz zwrócił się w nim bezpośrednio do poznanych w Rosji dekabrystów oraz przypuszczalnie Aleksandra Puszkina^[15].

Następnie Mickiewicz podróżował po Europie – początkowo w 1829 roku udał się do Niemiec , potem do Włoch i Szwajcarii . W 1831 roku przyjechał do Wielkopolski z zamiarem przekroczenia granicy i udania się do ogarniętego powstaniem Królestwa Polskiego , lecz ostatecznie pozostał w Dreźnie do roku 1832 .

Pobyt w Paryżu

Portret Mickiewicza autorstwa Joachima Lelewela

Z Drezna udał się do Paryża , gdzie osiadł na stałe i spędził ponad 20 lat życia. W 1834 ożenił się z Celiną Szymanowską , z którą miał sześcioro dzieci – córki Marię i Helenę oraz czterech synów: Władysława ( 1838 - 1926 ), Józefa ( 1850 - 1938 ), Aleksandra oraz Jana.

W Paryżu nawiązał współpracę z działaczami emigracyjnymi, pisał artykuły i pisma publicystyczne. W latach 1839 - 1840 był profesorem literatury łacińskiej w szwajcarskiej Lozannie , a w 1840 roku objął katedrę języków słowiańskich w Collège de France , gdzie wygłosił tzw. prelekcje paryskie . Na wykłady Mickiewicza uczęszczało wielu znanych twórców, działaczy i myślicieli, w tym George Sand ^[16]. W latach 1841 - 1844 był prezesem Wydziału Historycznego Towarzystwa Literackiego w Paryżu^[17]. Ze względu na pozycję społeczną i aktywność w polskich środowiskach patriotycznych Adama Mickiewicza uznaje się powszechnie za czołowego reprezentanta tzw. Wielkiej Emigracji .

W Paryżu zaprzyjaźnił się z fotografem Michałem Szweycerem , oraz w roku 1841 związał się z reprezentantem nurtu polskiego mesjanizmu – Andrzejem Towiańskim i został jego głównym propagatorem oraz przywódcą założonego przez Towiańskiego Koła Sprawy Bożej. W 1844 roku władze francuskie zawiesiły Mickiewicza w czynnościach profesora z powodu politycznej wymowy wykładów (wychwalanie Napoleona) oraz propagowania towianizmu. W swoich wykładach głosił poglądy jawnie antykatolickie (Wykład IV) – krytykował kościół katolicki za sprzeniewierzenie się zasadom chrześcijaństwa. W 1847 Mickiewicz zerwał stosunki z Towiańskim.

W czasie Wiosny Ludów ( 1848 ) utworzył we Włoszech legion polski . Po powrocie do Paryża został współzałożycielem i redaktorem pisma Trybuna Ludów (Tribune des Peuples). Na skutek interwencji ambasady rosyjskiej w Paryżu, pismo zamknięto za głoszenie radykalnych poglądów społecznych. Restauracja Drugiego Cesarstwa Francuskiego prawdopodobnie rozpaliła nadzieje Mickiewicza na konflikt z autokratyczno-despotyczną Rosją i ponowne zainteresowanie się Europy sprawą Polski. Jego ostatni utwór jest przypuszczalnie napisaną po łacinie odą na cześć Napoleona III .

W 1851 został poddany nadzorowi policyjnemu. Od 1852 pracował w Bibliotece Arsenału.

Ostatnie lata życia

Adam Mickiewicz z Sadykiem Paszą w Turcji, akwarela Juliusza Kossaka

Tymczasowe miejsce pochówku Adama Mickiewicza w Stambule

We wrześniu 1855 roku, podczas wojny krymskiej , wyjechał do Konstantynopola , aby tworzyć oddziały polskie (Legion Polski), a także złożony z Żydów tzw. Legion Żydowski do walki z carską Rosją . Zmarł nagle podczas epidemii cholery (prawdopodobnie na tę chorobę, choć ostatnio coraz częściej mówi się, że mógł zostać otruty arszenikiem ^[18] lub doznać wylewu krwi do mózgu). Jego ciało zostało przewiezione do Paryża i w 1855 pochowane na cmentarzu des Champeaux w Montmorency , a w roku 1890 przeniesione na Wawel , co stało się pretekstem manifestacji politycznej.

Twórczość

Oda do młodości — rękopis z 1820

Adam Mickiewicz debiutował Zimą miejską na łamach Tygodnika Wileńskiego w 1818 roku. Ten najwcześniejszy okres twórczości zwykło się określać mianem okresu wileńsko-kowieńskiego, trwającego do roku 1824. Pozostawał wówczas pod znacznym wpływem Woltera , którego tłumaczył na język polski ; młody poeta głosił sceptycyzm poznawczy, zakłamanie historii i wolę racjonalnego poznania. Wynika z tego, że osobowość i światopogląd młodego Mickiewicza, podobnie jak zresztą młodego Słowackiego , dorastały w uwielbieniu literatury klasycznej ^[19][20]. Prócz tego znaczna większość jego twórczości z lat 1818- 1821 była w gruncie rzeczy poetyckim manifestem wciąż na nowo określanego Stowarzyszenia Filomatów.

W 1820 opublikował Odę do młodości – utwór przynależący jeszcze do poetyki postklasycyzmu, ale wyłamujący się z ideałów oświecenia . Oda nawoływała do czynnej walki, wyrażała wiarę w moc rewolucyjnego przekształcania rzeczywistości, siłę młodości i zbiorowości. Dzięki temu w XIX wieku bywała często śpiewana podczas powstań narodowych. Przetłumaczona została na prawie wszystkie języki europejskie, wywołując w swoim czasie sporo kontrowersji, np. we Francji^[21]. Podobnie ideały ojczyzny, nauki, cnoty, męstwa, pracy i zgody głosiła napisana w rok wcześniej oda klasyczna Hej, radością oczy błysną. Pod koniec roku 1820 drukiem ukazał się kolejny ze znanych wierszy wczesnego Mickiewicza: Pieśń Filaretów, którego treść odnosiła się z rewolucyjnym przesłaniem do wszystkich kręgów filareckich (filologów, historyków, chemików, matematyków). Początek utworu był naśladownictwem burszowskiej^[22] pieśni niemieckiej:

Hej, użyjmy żywota!

Wszak żyjem tylko raz;

Niechaj ta czara złota

Nie próżno wabi nas.

A. Mickiewicz, Pieśń Filaretów

Dziady, część IV — rys. Czesława Jankowskiego

Wszystkie trzy pieśni szczególny nacisk kładą na ideał wspólnoty, zwłaszcza w sensie duchowym, oraz gwałtowny aktywizm społeczny. Klasyczna harmonia w szczególny sposób łączy się tutaj z dynamizmem życia, co sygnalizuje przynależność utworów do czasów pośredniczących między dwoma epokami.

W 1822 powstał zbiór Ballad i romansów , uważany powszechnie nie tylko za właściwy debiut Mickiewicza, ale również za dzieło oficjalnie rozpoczynające epokę romantyzmu w Polsce^[7]. Sporo kontrowersji wywołała w swoim czasie ballada otwierająca cykl^[23], Romantyczność , zwłaszcza śmiałym przełożeniem ludowości nad postęp cywilizacyjny, kreacją nowego typu wzoru moralnego (młoda wiejska dziewczyna zdradzająca skrajną nierównowagę emocjonalną)^[24] oraz dość jednostronnie odczytywaną krytyką ówczesnego autorytetu naukowego, profesora samego poety, Jana Śniadeckiego . Był to świadomy i bezpośredni wkład Mickiewicza w polemnikę między Kazimierzem Brodzińskim , prekursorem romantyzmu w literaturze polskiej, a Śniadeckim^[25]. Zamysł fabularny Romantyczności znalazł w późniejszym czasie rozwinięcie w postaci epizodu z życia Konrada w IV części Dziadów .

Ballady i romanse, oprócz ballad (poważnych i ironicznych ), zawierały również przypowiastki sentymentalne . Utwory zbioru cechował typowo romantyczny zwrot w stronę folkizmu i niesamowitości, mocno zaakcentowane moralne przesłanie oraz przekonanie o transcendentnych , metafizycznych powiązaniach między dobrem a złem – zbrodnią i karą. Sentencjonalne, ludowe wyobrażenie moralności było u wczesnego Mickiewicza stale obecne, co najdobitniej pokazuje obrzęd gusła w II części Dziadów .

Dalsze wiersze z okresu kowieńsko-wileńskiego z lat 1822- 1824 są w dużej mierze swobodnymi przeróbkami utworów Lorda Byrona , Jeana Paula oraz Jeana de La Fontaine'a . Wśród nich znalazł się jednak jeszcze jeden szeroko omawiany wiersz poety – Do Joachima Lelewela. W napisanym w 1822 poemacie poświęconym znanemu wówczas działaczowi politycznemu, Joachimowi Lelewelowi , Mickiewicz starał się trzeźwo ocenić dziedzictwo rewolucji francuskiej oraz rolę rewolucji w ogóle, jako faktu społecznego mającego wpływ na przebieg dziejów. Inną próbą podważenia despotyzmu był poemat heroikomiczny Kartofla – utwór głoszący apoteozę nauki, postępu, rozumu i pracy. Dość wymowna jest tu apostrofa do Adama Chreptowicza , reprezentanta arystokracji litewskiej, "uprawcy ziemlanki".

W 1834 wydał w Paryżu ostatnie wielkie dzieło swego życia Pana Tadeusza . Ten poemat epicki składa się z 12 ksiąg. Po śmierci autora wydano jego bolesny epilog do poematu^[26]. Pan Tadeusz stał się najbardziej popularnym w kolejnych pokoleniach dziełem literatury polskiej. Być może jednym z nielicznych marzeń autora (o dotarciu pod strzechy), które się spełniło. Szereg fragmentów tego dzieła weszło na stałe do polskiego języka potocznego i literackiego, a poszczególne jego części znane są, jako wręcz osobne "dzieła" poetyckie (Inwokacja, Pieśń Wojskiego, Epilog i inne). Znany malarz i ilustrator epoki romantyzmu, Michał Elwiro Andriolli był autorem szczególnie popularnych ilustracji do Pana Tadeusza i Konrada Wallenroda.

Koncepcja dramatu słowiańskiego

Ilustracja do ballady pt. Rybka, rys. Konstantego Górskiego

4 kwietnia 1843 na Collège de France , w ramach tzw. prelekcji paryskich, Adam Mickiewicz wygłosił Lekcję XVI, określaną jako ostatnia teoria dramatu romantycznego w literaturze europejskiej^[27]. Wykład dotyczył konkretnie analizy Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego , która pozwoliła na wyciągnięcie szerszych niż literackie, bo również historiozoficznych wniosków. Całość składała się na koncepcję tzw. dramatu słowiańskiego. Mickiewicz za Percy'm Bysshe Shelleyem , Samuelem Taylorem Coleridgem , Johannem Gottfriedem Herderem , Gottholdem Ephraimem Lessingiem , Jakobem Michaelem Reinholdem Lenzem oraz Johannem Heinrichem Merckiem ^[27] głosił, iż odnowa współczesnego teatru nastąpić powinna poprzez zaakcentowanie jego pierwiastków narodowych^[27].

Związek Mickiewicza z polskim romantyzmem i klasycyzmem

Powszechnie zwykło się uznawać Adama Mickiewicza za prawodawcę polskiego romantyzmu^[7], szczegółowa analiza jego dzieł i postawy artystycznej (podobne jak u Goethego , Hugo czy Byrona ) wykazuje jednak pośrednictwo wieszcza między oświeceniowym klasycyzmem a romantyzmem. Alina Witkowska zauważa, że pomimo powszechnego przekonania podsyconego kontrowersyjną Romantycznością, Mickiewicz nie tylko nie negował dziedzictwa oświecenia, ale nawet wybierał z niego najcenniejsze zdobycze jak np. kunsztowność formy czy wolteriański racjonalizm^[7]. Adam Czerniawski zwraca z kolei uwagę na mimetyczność utworów poety. W Światach umownych pisze:

Dodatkowym dowodem na klasyczną mimetyczność czy wręcz realizm utworów Mickiewicza mają być wg Czerniawskiego programowe cytaty; "widzę i opisuję" z Pana Tadeusza , "i wszystko wiernie odbijam" z Liryków lozańskich , czy "sceny historyczne i charaktery osób działających skreślił sumiennie, nic nie dodając i nigdzie nie przesadzając" z III cz. Dziadów ^[28]. Wierność realiom u Mickiewicza (przeciwstawiona romantycznemu uwielbieniu niesamowitości i fantastyki) wynikała jednak z poczucia narodowego obowiązku, co zauważa Marian Ursel porównując twórczość autora Dziadów ze wczesną twórczością Słowackiego^[29]. Do podobnych wniosków dochodziła również europejska krytyka literacka:

Bliskość Mickiewicza poetyce klasycyzmu widoczna jest również jego w zamiłowaniu do pisania bajek w duchu La Fontaine'a i Ignacego Krasickiego , tworzonych zwłaszcza w latach 1832 - 1834 . Z drugiej jednak strony, jak zauważają badacze literatury, romantyzm polski jest mickiewiczowski^[30], ponieważ niemal wszystko powstawało za przykładem Mickiewicza, przeciw Mickiewiczowi, wobec Mickiewicza^[31].

Okres towiańszczyzny

Wielu badaczy twórczości Mickiewicza zwróciło uwagę na fakt, że genialny talent poetycki autora Romantyczności przygasł bardzo w drugim okresie paryskim. Wiązało się to z zangażowaniem się Mickiewicza w aktywność polityczną, społeczną, a zwłaszcza jego silny związek z Andrzejem Towiańskim. Własna wiara Mickiewicza w jego osobistą odpowiedzialność za losy polskie, chęć służenia sprawie polskiej poprzez organizację Legionu polskiego, oddziałów polskich podczas wojny na Krymie połączone z mistyczną sektą religijną Towiańskiego – uniemożliwiły mu skupienie się na czystej twórczości literackiej. Jego związki z Towiańskim posłużyły nie tylko wyobcowaniu się i niechęci w środowisku innych światłych twórców (jak Słowacki), ale i były bezpośrednią przyczyną utraty pracy w Collège de France, a co się z tym wiązało – wpływu na europejskich artystów i myślicieli. Julian Krzyżanowski twierdzi wręcz, że

^[32]

Mickiewicz jako prekursor fantastyki naukowej

Antoni Smuszkiewicz w jednej z pierwszych polskich monografii dotyczącej literatury fantastyczno-naukowej wykazuje pośredni wpływ nieopublikowanej Historii przyszłości Mickiewicza na powstanie tego gatunku. Dzieło nie zostało nigdy opublikowane, a rękopis zaginął; sporo informacji dostarczają o nim jednak liczne pozostawione zapiski i listy do przyjaciół poety. Antoni Edward Odyniec w liście do Juliana Korsaka nazwał Historię przyszłości Don Kichotem swojego czasu^[33].

Badacze literatury zgodnie uznają, że nieopublikowane dzieło Mickiewicza mogło zrewolucjonizować literaturę światową^[34][35][36]; najprawdopodobniej wyprzedzało ono wizje Juliusza Verne'a , Herberta George'a Wellsa i Jerzego Żuławskiego ^[34][36], a nawet prześcigało je w naukowo-technicznych i społecznych spekulacjach^[34].

Mickiewicz w pisaniu Historii przyszłości (niektóre fragmenty powstały w języku francuskim ) inspirował się twórczością dwóch rosyjskich prozaików: Jana Tadeusza Bułharyna i Władimira Odojewskiego .

Działalność przekładowa

Adam Mickiewicz wcześnie zajął się działalnością przekładową. Już w 1817 "spolszczył"^[37] dwie sztuki Woltera, Éducation d'un prince i Gertrude, ou Éducation d'une fille, którym nadał tytuły Mieszko, książę Nowogródka oraz Pani Aniela i dziewica Orleańska. Tłumaczenie to było w istocie parafrazą francuskich utworów, z przesunięciem akcentu na bardziej hermetyczną , narodową tematykę.

Lata 1819 - 1829 w twórczości Mickiewicza obfitowały w liczne dalsze lub bliższe oryginałowi parafrazy, które autor podpisywał jako wiersze swojego autorstwa, sygnalizując tylko źródło inspiracji. Tak powstały: Do Pryska z Horacego , Amalia, Rękawiczka oraz Światło i ciepło z Friedricha Schillera , bajka Pies i wilk i Zając i żaba z Jeana de La Fontaine'a , Nowy rok z Jeana Paula , Pożegnanie Childe Harolda, Ciemność, Sen i Eutanazja z George Gordona Byrona , fragment dramatu Podróżny, Znaszli ten kraj... i Pieśń Lotty nad grobem Wertera Johanna Wolfganga Goethego , The Meeting of the Waters Thomasa Moore'a , luźne interpretacje sonetów Francesco Petrarki , arabska pieśń Almotenabby wg tłumaczenia Josepha Louisa Lagrange , Nauka i Co to jest? Johanna Wilhelma Ludwiga Gleima , Olimpia I z Pindara . Ważne miejsce zajmuje tu również Ugolino, przekład fragmentu Boskiej komedii Dantego Alighieri , dokonany ok. 1827 . Charakter przekładu ballady Schillera ma również pieśń Dziewicy w II części Dziadów .

W okresie rosyjskim Mickiewicz zainteresował się europejskim dramatem historycznym , czego owocem były dwa fragmenty przekładów Friedricha Schillera Don Carlosa, kroniki 1798-1824 oraz Romea i Julii Szekspira . Tłumaczenie pierwszego z nich datuje się na lata między 1821 a 1823 . Pierwodruk ukazał się jednak dużo później, bo w 1834 i 1835 w Wilnie z inicjatywy Józefa Krzeczkowskiego, prawdopodobnie bez zgody autora. Z kolei data przekładu fragmentu Romeo i Julii jest nie do końca znana. W. Bruchnalski wskazuje tu rok 1827 . Fragment opublikowany został przez Antoniego Edwarda Odyńca w 1830 na łamach noworocznika Melitele. W późniejszym czasie przedrukowany został w VIII tomie Poezyj w 1836 , a następnie w IV tomie Pism w 1844 .

W 1830- 1840 Mickiewicz ogłosił drukiem Do H***, naśladowanie z Goethego, Arymana i Oromaza z Zenda Westy, kolejne bajki La Fontaine'a – Chłop i żmija i Koza, kózka i wilk, Exegi Munimentum Aere Perennius z Horacego . W 1840 powstał przekład Mickiewicza początkowych fraz Sofijówki Stanisława Trembeckiego na język łaciński . Ostatnim i zarazem najważniejszym przekładem Mickiewicza było tłumaczenie Giaura Byrona na język polski, opublikowane wraz z tłumaczeniem Korsarza tegoż autora, dokonanym przez Antoniego Edwarda Odyńca, w Paryżu 1834. Z powodów politycznych datę publikacji zmieniono na przedpowstaniową, 1829 . Mickiewiczowski przekład Giaura, podobnie jak fragment Boskiej komedii, uznawany jest za oficjalną wersję tego tekstu w Polsce.

Działalność publicystyczna

Zdjęcie gazety Trybuna Ludów

W 1849 w Paryżu Adam Mickiewicz wydawał i redagował Trybunę Ludów – międzynarodowy dziennik polityczny, głoszący idee wiosny ludów.

Mesjanizm polski

Obok czysto literackiej spuścizny i testamentu Adama Mickiewicza, najważniejszym i wyjątkowo trwałym zapisem poety było stworzenie przez niego zrębów prądu filozoficzno-historycznego znanego, jako mesjanizm polski . Jakkolwiek za twórcę historiozoficznego prądu mesjanistycznego, a w szczególności mesjanizmu polskiego uznaje się Józefa Hoene-Wrońskiego , to właśnie Mickiewicz spopularyzował ten pogląd i połączył go z pierwiastkami narodowej historii, mistyki religijnej. To mickiewiczowskie sformułowania zasad mesjanizmu w "Księgach narodu Polskiego" pozwoliły czytelnikom w Niemczech, Włoszech, Irlandii, na Ukrainie i Węgrzech wyraźnie postrzec i odczytać rewolucyjne hasła wolnościowo-wyzwoleńcze^[38]. Tenże program, bardziej niż jakikolwiek ściśle rozumiany prąd literacki dał podstawy nie tylko wizji Polski męczęńsko-odkupicielskiej, która miała być jutrzenką wolności narodów, ale dał podstawy do utrwalenia się i ważności postaci wieszcza narodowego. Tak widziany wieszcz to nie zwykły poeta czy pisarz – to autentyczny prorok religii mesjanistycznej. Dawało to wyraz w wielu określeniach mesjanizmu polskiego używanych przez samego Mickiewicza, jak np. "Polska – Chrystusem Narodów" itp.

Spuścizna i pamięć o wieszczu w sferze publicznej

Już w pierwszych latach po śmierci Mickiewicza jego sława i wpływ, jaki wywarł nie tylko na społeczeństwo polskie ale również na artystów i myśliceli w Europie zaowocowały publicznym okazywaniem jego zasług i symbolicznym hołdom poecie. Jednym z wcześniejszych i z najbardziej znanych jest dzieło głosnego francuskiego rzeźbiarza Emila Bourdelle'a : pomnik Adama Mickiewicza przedstawiający go w formie Pielgrzyma^[39]. W 1898 wzniesiono w Krakowie pomnik autorstwa Teodora Rygiera , co stało się okazją do wielkiej manifestacji patriotycznej. Symboliczny grób poety znajduje się w powstałym w 1955 Muzeum Adama Mickiewicza w Stambule . Syn poety Władysław Mickiewicz ufundował w 1903 w Paryżu Muzeum , gromadzące pamiątki po ojcu i niektóre rękopisy jego utworów. Znajduje się ono w gmachu Biblioteki Polskiej na Wyspie Świętego Ludwika . Bardzo duża ilość miast w Polsce oraz niektóre miasta europejskie związane z życiem Adama Mickiewicza ma ulice, parki, place i budynki publiczne nazwane jego imieniem.

Dzieła

• Poezje t. 1 – wydane w Wilnie w roku 1822; zawierały Ballady i romanse, a także przedmowę O poezji romantycznej. Ten tom poezji miał przełomowe znaczenie w literaturze polskiej, zapoczątkowując nurt romantyczny oparty o ludowość, poezję ludową, obyczaje i wyobrażenia ludu
• Poezje t. 2 – wydane w roku 1823, zawierały Grażynę oraz II i IV część Dziadów
• Sonety krymskie – wydane w roku 1826 w Rosji
• w Dreźnie powstała III część Dziadów – najwybitniejszy polski dramat romantyczny, napisany wiosną 1832 roku^[40].
• Konrad Wallenrod – wydane w roku 1828 w Rosji
• Pan Tadeusz czyli ostatni Zajazd na Litwie epopeja napisana w Paryżu w latach 1832-1834; wydana 1834. W Panu Tadeuszu Mickiewicz przedstawił romantyczna i pełną nostalgii wizję Polski szlacheckiej
• Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego – broszura polityczna z 1832 roku
• prelekcje paryskie – cykl wykładów Mickiewicza na temat literatury słowiańskiej wygłoszony w Collège de France w latach 1840-44; pierwsze wydania były redagowane przez Mickiewicza
• Liryki lozańskie wydane dopiero pośmiertnie
• pisana przez całe życie I część Dziadów , ukazuje się prawdopodobnie na początku 1821 roku^[41].
• Historia przyszłości – traktat prekursorski wobec osiągnięć europejskiej fantastyki naukowej. Mickiewicz zniszczył rękopisy dzieła, zachowało się jedynie kilka kart oraz relacje przyjaciół autora.
• Konfederaci barscy ( fr. Les confédérés de Bar), dramat 1836

Zobacz też

• Koło Sprawy Bożej
• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• 5889 Mickiewicz
• Batalion im. Adama Mickiewicza
• Mickiewicz (krater merkuriański)
• Poraj (herb szlachecki)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Utwory Adama Mickiewicza w serwisie Wolne Lektury
• Adam Mickiewicz – życie i twórczość
• Czterdzieści i cztery
• Zbiór audiobooków w serwisie "czytamysluchajac.pl