Oficer 10. Pułku Huzarów

Jan Nepomucen Umiński, organizator 10 Pułku Huzarów

Mundur huzara (1804)

10 Pułk Huzarów Księstwa Warszawskiego (Złoci huzarzy) – polski pułk kawalerii okresu Księstwa Warszawskiego .

Formowanie

Po raz pierwszy z inicjatywą utworzenia oddziału polskich huzarów wystąpił do Napoleona książę Jan Nepomucen Sułkowski w 1807 .

Pułk powstał jednak dopiero w maju 1809 w departamentach wielkopolskich. Organizował go Jan Nepomucen Umiński .

W 1811 stacjonował w Płocku , a jego zakład (szwadron rezerwowy) w Piotrkowie.

Barwa

Ubiór huzarów w owym czasie należał do najatrakcyjniejszych, a służba w huzarskich pułkach była zaszczytem.

W skład munduru galowego oficera pułku wchodził:

• mentyk – kurtka wierzchnia granatowa, podszyta suknem karmazynowym z obrzeżem z baranka, ozdobiona pięcioma rzędami guzików po 18 lub 20 w rzędzie, szamerowaniami złotymi obszyta galonem dookoła i na plecach
• spodnie ( rajtuzy ) obcisłe, niebieskie z galonem na boku i wyszywane wzorem węgierskim na przodzie w sznytasy z wywijasami lub w kształcie grotu lancy
• buty węgierskie, czarne z przybitymi ostrogami
• czako okrągłe z daszkiem, kokardą, agrafą, kordonami i kitą
• pas srebrno-karmazynowy

Mundur mały składał się z:

• dolmana (doliman) sukiennego z karmazynowym kołnierzem, zapiętego na 5 guzików w trzech rzędach z pętlicami
• rajtuzów z szarego sukna z karmazynowymi lampasami o nogawkach zapiętych na 6 białych guzików

Oficerowie nosili oznaki stopni według systemu francuskiego w formie galonów naszytych na rękawach i wyszycia na przodzie spodni, a przy szabli temblaki plecione z czarnego rzemienia z chwastem z srebrnej frędzli lub bulionami.

Kompania wyborcza pułku wyróżniała się czakiem (kołpakiem) futrzanym z daszkiem i wierzchem sukna granatowego ze szkarłatnymi sznurami i podpinkami metalowymi koloru guzików.

Ubiór huzarów polskich był bardzo podobny do mundurów huzarskich armii nieprzyjacielskich. Aby zapobiec pomyłkom na polu bitwy, dbano o to, by kity na czapkach były wąskie i opadające w dół, odpowiednio pochylone w odróżnieniu od sztywnych i mocno rozbudowanych w innych armiach.

Przynależność narodową podkreślano także karmazynowymi kołnierzami i wyłogami rękawów oraz dużym wizerunkiem orła na szabeltasach , a czasem i na czaprakach .

Uzbrojenie

Huzarzy uzbrojeni byli w szable różnych typów, przeważnie francuskie wz.1786 z żelazną polerowaną jednokabłąkową rękojeścią w metalowej pochwie.

Broń palna to pistolety skałkowe wz. 1799 i 1804 oraz karabinki kawaleryjskie wz. 1799.

Działania wojenne

Na wyprawę wojenną w 1812 10 pułk huzarów wyszedł z II Korpusem Jazdy Rezerwowej gen. Ludwika Montbruna w 16 Brygadzie gen. Jacques'a Subervie .

W chwili przekroczenia granicy rosyjskiej pułk liczył 28 oficerów , 653 podoficerów i huzarów w czterech szwadronach . Posiadał 57 koni oficerskich i 647 żołnierskich. Dowodził nim doświadczony kawalerzysta pułkownik Jan Nepomucen Umiński.

Bitwa pod Borodino.

Bitwa pod Berezyną

Swój chrzest bojowy pułk przeszedł 10 czerwca 1812. Jego szwadrony starły się z kozakami gwardii pod Łopiejkami, atakując "z brawurą godną najwyższych pochwał". Generałowie francuscy podziwiali dzielność i zimną krew żołnierzy całego pułku. Później trudy marszu wraz z całą jazdą odwodową Joachima Murata spowodowały duże straty w pułku, nim jeszcze stanął na polu największej bitwy pod Borodino.

Pułk wraz z innymi jednostkami kawalerii francuskiej wziął udział w szarży na wzgórze przed wsią Siemienowskaja, gdzie w południe 7 września rozegrała się największa bitwa jazdy.

Kronikarze odnotowali, że huzarze 10 pułku, jako straż przednia, 14 września 1812 roku jako pierwsi weszli do Moskwy .

W Wielkim odwrocie resztki pułku huzarów biły się jeszcze pod Drują i Borysowem, nad oblodzonymi brzegami Berezyny.

Reorganizacja

Po powrocie do kraju pułk zbierał się w Kozienicach. W lutym 1813 roku pułk wspólnie z 13 pułkiem wszedł w skład brygady prawej z miejscem postoju w Będkowie.

W bitwie z Rosjanami pod Kaliszem rozegranej 13 lutego część żołnierzy 10 pułku z szefem szwadronu Ludwikiem Bukowskim została odcięta od głównych sił. Później weszła w skład dwu pułków ułanów kawalerii 17 Dywizji generała Jana Henryka Dąbrowskiego.

Rozwiązanie 10 pułku (złotych) huzarów

Na mocy dekretu cesarskiego z 26 czerwca o organizacji nowego VIII Korpusu Polskiego , 13 pułk huzarów wchłonął ocalałych żołnierzy 10 pułku. W ramach reorganizacji wojska kawaleria polska podporządkowana została dowódcy IV Korpusu Jazdy Rezerwowej generałowi Franciszkowi Kellermanowi, który tworzył z polskim VIII Korpusem jedną całość.

Bibliografia

• Bronisław Gembarzewski , Wojsko polskie. Księstwo Warszawskie. 1807-1814 (1905).
• Marian Kukiel , Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej 1795-1815, Poznań 1912.
• Gabriel Zych, Armia Księstwa Warszawskiego 1807-1812.