(1) Ceres Old symbol of Ceres Mirror variant symbol of Ceres Sickle variant symbol of Ceres Other sickle variant symbol of Ceres
zdjęcie wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a
Odkrywca	Giuseppe Piazzi
Data odkrycia	1 stycznia 1801
Nr kolejny planetoidy	1
Charakterystyka orbity (J2000)
Występowanie planetoidy	Pas główny rodzina Gefion
Półoś wielka	2,7653 j.a.
Mimośród	0,0791
Peryhelium	2,5465 j.a.
Aphelium	2,9842 j.a.
Okres obiegu wokół Słońca	4 lata 218 dni 16 godzin
Średnia prędkość orbitalna	17,88 km/s
Nachylenie orbity względem ekliptyki	10,59°
Charakterystyka fizyczna
Średnica	975×909 km
Masa	9,5 × 1020 kg
Średnia gęstość	2,08 g/cm3
Okres obrotu wokół własnej osi	(9 h 4 m 30 s) h
Albedo	0,090
Jasność absolutna	3,34 m
Typ spektralny	Typ C
Średnia temperatura powierzchni	śred. ~167K max. 239 K
Satelity naturalne	brak

1 Ceres – planeta karłowata , do 24 sierpnia 2006 uważana za największą ze wszystkich planetoid z pasa głównego między orbitami Marsa i Jowisza . Została odkryta jako pierwsza 1 stycznia 1801 w obserwatorium astronomicznym w Palermo przez włoskiego astronoma Giuseppe Piazziego . Piazzi poszukiwał planety przewidzianej przez regułę Titiusa-Bodego . W sierpniu 2006 roku Ceres została uznana za planetę karłowatą .

Odkrycie

Już Johannes Kepler przypuszczał^[], że w obszarze pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza musi krążyć jakaś planeta . Te przypuszczenia wzmocniły się^[] po odkryciu reguły Titiusa-Bodego w roku 1770 .

Spodziewając się odkrycia nowej „planety”, podzielono^[] pas wzdłuż ekliptyki na 24 odcinki i obserwacje każdego z tych odcinków zostały powierzone różnym obserwatoriom astronomicznym . Giuseppe Piazzi odnalazł Ceres jako pierwszy – miało to miejsce w noc noworoczną roku 1801 , podczas testowania nowego katalogu gwiazd .

Ze względu na chorobę Piazziego obiekt ten stracono z oczu^[]. Dopiero nieco później Carl Friedrich Gauss opracował metodę obliczenia parametrów orbity tego ciała niebieskiego i pod koniec 1801 roku Ceres ponownie została odnaleziona. Rzeczywiście, cechy jej orbity pasowały do „brakującej planety”, tak że zaraz została ona oficjalnie uznana za ósmą ( Neptuna jeszcze wtedy nie znano) planetę Układu Słonecznego . Gdy jednak w pasie między Marsem a Jowiszem zaczęto odkrywać coraz więcej podobnych obiektów, coraz częściej używano nazw „mała planeta”, „planetka”, „planetoida” czy „asteroida”. Tak więc Ceres straciła z czasem status planety.

Nadanie nazwy

Piazzi nazwał najpierw to ciało niebieskie Ceres Ferdinandae, na cześć Ceres , bogini upraw polowych i patronki Sycylii oraz ku czci króla Ferdynanda IV z Neapolu, który uciekł w 1798 na Sycylię.

Orbita

1 Ceres porusza się wokół Słońca w środku głównego pasa asteroid , w średniej odległości 2,77 j.a. od naszej Dziennej Gwiazdy. Najmniejsza odległość Ceres od Słońca ( peryhelium ) wynosi 2,55 j.a., największa zaś ( aphelium ) to 2,98 j.a. Okres orbitalny wynosi 4 lata i 219 dni . Orbita Ceres nachylona jest względem ekliptyki pod kątem 10,6°, mimośród zaś ma wartość 0,079. Planetoida należy do rodziny planetoidy Gefion , nazywanej też czasem rodziną Ceres lub rodziną Minervy .

Właściwości fizyczne

Wewnętrzna budowa Ceres

Z Ziemi Ceres najlepiej obserwować podczas jej opozycji , może ona wtedy osiągnąć względną jasność 6,7^m. Można ją zatem dostrzec przez lornetkę .

Rozmiary Ceres to 975×909 km i wśród planetoid pasa głównego jest obiektem największym i najbardziej masywnym. Jej masa wynosi 9,35×10²⁰ kg i stanowi – jak się przypuszcza – 1/3 masy wszystkich planetoid. Wokół swej własnej osi obraca się w czasie 9h 4m. Średnia gęstość materii, z której jest zbudowana szacowana jest na 2,077±0,036 g/cm³.

Powierzchnia Ceres ma ciemny odcień, pokryta jest materiałem bogatym w węgiel . Stąd jej albedo jest także bardzo małe – 0,09. Badania radarowe wykazały, że powierzchnię Ceres zalega drobnoziarnisty pył zwany regolitem . Dokładniejsze obserwacje szczegółów na powierzchni tej planety karłowatej stały się możliwe dopiero po wyniesieniu na orbitę okołoziemską teleskopu Hubble’a , przez który dostrzeżono ciemną plamę (nazwaną „Piazzi” od nazwiska odkrywcy) o średnicy 250 km. Dalsze obserwacje pozwoliły zidentyfikować pewną jasną formację o średnicy ok. 400 km i inne szczegóły, których pochodzenie nie jest na razie znane.

Porównanie wielkości Ziemi, Księżyca i Ceres

Wnętrze Ceres składa się z dużego skalnego jądra, ponad którym rozciąga się warstwa lodu wodnego i cienka skorupa zewnętrzna z lekkich minerałów. Podczas tworzenia się Układu Słonecznego, Ceres przechodziła bogatą ewolucję, podczas której ciepło wydzielające się z jej wnętrza roztapiało lód i utworzyło wewnętrzny płaszcz z ciekłej wody, wypychając ją ku górze. Cięższe pierwiastki i minerały (np. krzem ) wędrowały ku jądru. Jak się ocenia masa Ceres to od 17 do 27% woda – jej ilość pięciokrotnie przewyższa ilość słodkiej wody na Ziemi.

Mimo swej „planetarnej budowy” – zdecydowanie innej niż w przypadku pozostałych planetoid – Ceres nie rozwinęła się do postaci pełnoprawnej planety. Prawdopodobnie przeszkadzały jej w tym ogromne siły grawitacyjne ze strony Jowisza i Marsa.

Nowa definicja - planeta karłowata

24 sierpnia 2006 jeden z komitetów Międzynarodowej Unii Astronomicznej zaproponował, aby zmienić definicję " planety " - za "planetę uważa się ciało niebieskie o masie wystarczającej na to, aby pod wpływem własnej grawitacji przyjęło mniej więcej kulisty kształt, nie dzielące swojej orbity i jej bezpośredniego otoczenia z innymi ciałami jemu podobnymi oraz obiegające gwiazdę centralną, samo natomiast nie będące gwiazdą lub księżycem ". Stworzono również nowe określenie na małe obiekty - planety karłowate . Do tej kategorii ciał niebieskich (które nie są pełnoprawnymi planetami) została zaliczona 1 Ceres oraz 134340 Pluton , 136199 Eris , 136108 Haumea i 136472 Makemake .

Badania Ceres

Sonda Dawn

NASA planuje od lutego do lipca 2015 roku badanie bezpośrednie planetoidy Ceres za pomocą sondy kosmicznej Dawn . Misja ma na celu zbadanie składu i struktury planetoidy , która najprawdopodobniej jest złożona z pierwotnej materii Układu Słonecznego o znaczącej zawartości wody .

Zobacz też

• planeta karłowata
• lista planetoid
• rodzina planetoidy Gefion
• chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
• kolonizacja Ceres

Linki zewnętrzne

• 1 Ceres w bazie JPL
• Diagram orbity 1 Ceres
• Strona poświęcona Ceres