Stephansplatz w centrum miasta
Volksgarten. Wiedeń. Austria.
Wiedeń (
niem.
Wien,
dialekt
Wean) –
stolica
i największe miasto
Austrii
. Znajduje się w północno-wschodniej części kraju, nad
Dunajem
. Jest
miastem statutarnym
, tworząc jednocześnie odrębny
kraj związkowy
.
Wiedeń jest ośrodkiem administracyjnym, przemysłowym, handlowo-usługowym, akademickim, turystycznym i kulturalnym o znaczeniu międzynarodowym. Jest siedzibą austriackich urzędów centralnych (w tym
parlamentu
,
prezydenta
i
rządu
),
związków wyznaniowych
działających na terenie Austrii, a także licznych
przedsiębiorstw
,
stowarzyszeń
,
organizacji
i
uczelni wyższych
.
Vienna International Centre
jest jednym z czterech kompleksów, w których ulokowane są instytucje
Organizacji Narodów Zjednoczonych
. Miasto stanowi najważniejszy w skali kraju węzeł
drogowy
i
kolejowy
, posiada również
międzynarodowy port lotniczy
i
sieć metra
.
Został założony ok.
500 r. p.n.e.
jako osada
celtycka
. W
15 r. p.n.e.
stał się
rzymskim
posterunkiem granicznym.
Prawa miejskie
uzyskał w
1221
, stając się jednym z największych i najważniejszych miast
Rzeszy Niemieckiej
, a po jej upadku – stolicą
Cesarstwa Austriackiego
, a następnie
Austro-Węgier
. W
1918
stał się stolicą
Republiki Austrii
.
Historyczne centrum miasta, pełne zabytków ze wszystkich epok historycznych z przewagą XIX-wiecznego
historyzmu
i
secesji
przełomu XIX i XX w., zostało w
2001
wpisane na
listę światowego dziedzictwa UNESCO
. Ze względu na bogactwo atrakcji, należy do najchętniej odwiedzanych miast
Europy
.
Według danych ze I 2010
liczba ludności
miasta wynosi 1 698 957 osób (1. miejsce w Austrii), natomiast powierzchnia – 414,89 km² (również 1. miejsce w Austrii). Wiedeń oficjalnie podzielony jest na 23 dzielnice.
Obszar metropolitalny
Wiednia liczy, według danych z
2007
ok. 2,3 mln mieszkańców.
Historia
Założony ok.
500 p.n.e.
, Wiedeń był pierwotnie
celtycką
osadą. W 15
p.n.e.
, miasto pełniło funkcję
rzymskiego
posterunku granicznego (
Vindobona
) strzegącego
Imperium Rzymskie
przed najazdami germańskich plemion z północy.
W
1221
Wiedeń uzyskał
prawa miejskie
. We wczesnym Średniowieczu miasto rządzone było przez
dynastię Babenbergów
. W
1440
rządy objęła
dynastia Habsburgów
. Za ich rządów Wiedeń stał się stolicą
Świętego Cesarstwa Rzymskiego
, siedzibą
biskupstwa
, centrum
naukowym
i
kulturalnym
. W czasie panowania
Rudolfa IV Założyciela
(
1358
-
1365
) rozpoczęła się budowa
katedry Św.Szczepana
, utworzono
uniwersytet
. Od połowy
XVI wieku
zaczęto rozbudowywać
fortyfikacje miejskie
z powodu ciągłego zagrożenia ze strony tureckiej. W
XVI
i
XVII wieku
, dwukrotnie zdołano odeprzeć ataki
Turków
, również dzięki pomocy ze strony
Polski
(
Odsiecz Wiedeńska
). W
XVI wieku
w Wiedniu rozpoczął się okres
reformacji
. W
1679
miasto dotknęła
epidemia
zarazy, która pochłonęła życie około 70 tys. mieszkańców.
Po serii klęsk, które nawiedziły miasto, w
XVIII wieku
rozpoczął się tzw. "złoty okres" w historii miasta. Znacznie rozwinął się
handel
,
przemysł
,
kultura
i
sztuka
. W latach
1814
-
1815
w Wiedniu obradował
kongres wiedeński
, na którym to ustalono nowy ład w
Europie
. W okresie
Wiosny Ludów
, w
1848
doszło do licznych manifestacji społecznych w mieście, mieszkańcy domagali wprowadzenia reform w kraju. Wkrótce po tym władzę objął
Franciszek Józef I
, który to doprowadził do utworzenia monarchii
austro-węgierskiej
w
1867
. W owym czasie zlikwidowano mury obronne, by na ich miejscu zbudować reprezentacyjną ulicę miasta, Ringstrasse. Wówczas też powstało wiele budowli, które do dziś pełnią swą reprezentacyjną funkcję.
W
1918
, po
I wojnie światowej
, Wiedeń stał się stolicą
republiki austriackiej
. W
latach 20
i
30
XX wieku stolica Austrii była bastionem socjalizmu, wtedy też uzyskała przydomek "Czerwony Wiedeń". W
1938
, do Wiednia triumfalnie wkroczył
Adolf Hitler
, który przekonywał
Austriaków
o znaczeniu Austrii dla
Rzeszy
. W tymże roku nastąpił też
Anschluss Austrii
, przez co Wiedeń utracił funkcję stolicy na rzecz
Berlina
, by stać się prowincjonalnym miastem na rubieżach
Rzeszy
.
W
1945
udana ofensywa
przeprowadzona przez
Związek Radziecki
pozwoliła na przejęcie Wiednia z rąk nazistów. Po
1945
Wiedeń ponownie stał się stolicą Austrii. Początkowo, podobnie jak Berlin miasto podzielono na cztery strefy okupacyjne. W
latach 70. XX wieku
Kanclerz Austrii
Bruno Kreisky
zainaugurował otwarcie
Wiedeńskiego Centrum Międzynarodowego
, które do dziś skupia wielkie międzynarodowe instytucje.
Podział administracyjny
Wiedeń dzieli się na 23 dzielnice (Bezirke), które nie są jednak samodzielnymi jednostkami administracyjnymi (samorządowymi), odpowiadającymi powiatom w pozostałych landach Austrii, a tylko częściami jednolitej administracji miejskiej. Mają jednak pewne (wąskie) uprawnienia i są okręgami wyborczymi do rady miasta, co daje im pewną tożsamość polityczną. Numery dzielnic występują na tablicach z nazwami ulic i placów. Dzielnice Wiednia to:
Architektura
W Wiedniu można znaleźć budowle reprezentujące wszystkie najważniejsze style architektoniczne, począwszy od romańskiego
kościoła św. Ruprechta
przez gotycką
katedrę św. Szczepana
, barokowy
kościół św. Karola
, klasycystyczny parlament aż do
budynków współczesnych
. W
XIX wieku
architektura wiedeńska stała się inspiracją dla innych miast byłego Imperium Austro-węgierskiego takich jak Budapeszt, Kraków czy Lwów. Zabytki znajdują się zazwyczaj w centrum, (
niem.
Innere Stadt).
Centrum historycznego Wiednia było otoczone murami obronnymi, które zostały zburzone w
1857
roku, by umożliwić miastu dalszy rozwój terytorialny i docelowo wchłonąć okoliczne miejscowości. W miejsce murów obronnych powstała szeroka aleja
Ringstraße
, wzdłuż której powstały reprezentacyjne budowle użyteczności publicznej, w tym
ratusz
,
Burgtheater
,
Uniwersytet
, parlament,
muzeum sztuki
i
Opera
.
Zabytki i turystyka
-
Gotycka
Katedra św. Szczepana
(
niem.
Stephansdom) jest jednym z najcenniejszych zabytków sakralnych w Wiedniu. Budowla kościoła związana jest ściśle ze staraniami
Babenbergów
i
Habsburgów
o własne biskupstwo wiedeńskie. Budowa tego kościoła zakończyła się w
1276
roku. Przebudowa w stylu gotyckim rozpoczęła się w roku
1304
.
- Budynek Parlamentu, od początku pełni swą ustawodawczą funkcję. Attyka przyozdobiona jest marmurowymi figurami przedstawiającymi uczonych i starożytnych mężów stanu. W środkowej części budynku znajduje się Sala Kolumnowa i Sala Przyjęć z galerią portretów.
-
Kościół św. Ruprechta
(
niem.
Ruprechtskirche) to najstarszy kościół Wiednia będący niegdyś wielokrotnie rekonstruowany i przebudowywany.
Nawa
główna i niższe piętra wieży pochodzą z
XI w.
Pierwotnie służył rybakom i żeglarzom, którzy modlili się w nim o pomyślną podróż.
-
Kościół św. Karola Boromeusza
(
niem.
Karlskirche) jest bogato zdobioną budowlą reprezentującą
styl barokowy
. Kościół zbudowany na polecenie przez
Karola VI
, po ostatniej z kilku epidemii dżumy, które nawiedziły Wiedeń. Budowa trwała w latach rozpoczęto w
1716
-
1737
, architektem był
Johann Bernhard Fischer von Erlach
. Kościół wzniesiono na planie elipsy połączonej z krzyżem greckim. W centrum fasady, na osi z kopułą, umieszczono portyk, flankowany przez dwie kolumny (dzwonnice) pokryte spiralnie biegnącymi płaskorzeźbami.
-
Wiedeński Prater
, największy park publiczny w środkowej
Europie
i jeden z największych na świecie. Park zajmuje około 1700
ha
. W
1766
roku cesarz
Józef II
udostępnił mieszkańcom. Niegdyś były to tereny łowieckie
Habsburgów
. To dało początek powstawania w kolejnych latach kolejnych atrakcji. Na Praterze znajduje się
stadion sportowy im. Ernsta Happela
. W parku znajduje się również wielki lunapark, który obecnie jest jednym z najpopularniejszych miejsc w Europie i jest również to największy europejskie wesołe miasteczko. W lunaparku znajduje się około 280 atrakcji. Każda kosztuje w granicach od 1 do 15 Euro. Są tu dostępne prawie wszystkie rodzaje karuzel świata.
Pałace
- Posiadający długą historię
Pałac Hofburg
, był dawnym rezydencją cesarską pełniącą funkcję pałacu zimowego. Budowa rozpoczęła się w XIII wieku, w kolejnych epokach budynek był wielokrotnie przebudowywany.
Kultura i edukacja
Wiedeń jest znaczącym ośrodkiem
kultury
europejskiej
. Oprócz licznych
muzeów
,
teatrów
i
galerii sztuki
, znajduje się tu
gmach opery
z
1861
roku, i
klasycystyczny
budynek
Filharmonii
z
1842
roku.
Pod koniec
XVIII wieku
tworzyli tu najsłynniejsi kompozytorzy nie tylko tamtych czasów, czego dowodem jest określenie
klasycy wiedeńscy
, są tak wspólnie określani
Józef Haydn
,
Wolfgang Amadeusz Mozart
i
Ludwig van Beethoven
, poza nimi należy wymienić choćby
Christopha Willibalda Glucka
,
Antonia Salieriego
, czy
Franza Xavera Süssmayra
. Wśród literatów na uwagę zasługują tu
Lorenzo da Ponte
czy
Pietro Metastasio
. Natomiast w teatrze, jedną z bardziej znaczących postaci był
Emanuel Schikaneder
. W wieku
XIX
najbardziej znaną artystyczną rodziną Wiednia byli Straussowie. Wiele miejsc w mieście może się więc szczycić również śladami obecności tych twórców.
Ważniejszymi miejscami dla kultury w Wiedniu są:
-
MuseumsQuartier
(Dzielnica Muzeów) to kompleks architektoniczny usytuowany w dzielnicy Neubau. Całość zajmuje powierzchnię 60 000 m² co czyni ten kompleks jednym z największych tego typu na świecie. Jest miejscem wystaw, koncertów, spektakli tanecznych, wieczorów autorskich. Obszar odwiedzany jest przez ponad 3 mln turystów rocznie.
-
Muzeum Historii Sztuki
(
niem.
Kunsthistorisches Museum) to jedna z największych na świecie galerii, posiadająca w swych zbiorach niezwykle cenną kolekcję malarstwa europejskiego, sztuki starożytnej oraz
monet
. Muzeum otwarte zostało w
1891
, 2 lata po Muzeum Historii Naturalnej (Naturhistorisches Museum). Bliźniacze niemal budynki obu muzeów, stojące naprzeciwko siebie i zaliczane są do najokazalszych wiedeńskich budowli.
Edukacja
Uniwersytet Wiedeński
(
niem.
Universität Wien) założony
12 marca
1365
roku, jest najstarszą uczelnią w niemieckojęzycznym obszarze językowym. Uczelnia została założona przez
Rudolfa IV
. Nowoczesną organizację uczelni wprowadził
Franciszek Józef
. Obecnie uczy się tu ponad 30 000 studentów, a
biblioteka
uniwersytecka liczy ponad 2 mln tomów.
Uniwersytet Techniczny w Wiedniu
(
niem.
Technische Universität Wien) założony w
1815
r. przez
Franciszka II Habsburga
jest największą uczelnią techniczną w Austrii. Obecnie kształci ponad 20 000 osób na ośmiu wydziałach.
Transport i komunikacja
Wiedeń ma znakomitą sieć tramwajową, jedną z najstarszych w Europie
Kolej
Głównym dworcem jest
Wien Südbahnhof
. Ruch lokalny jest obsługiwany przez
S-Bahn w Wiedniu
. Do ciekawostek należą dwie koleje parkowe: w parku
Prater
i w Donaupark (obie są pod wspólnym zarządem i opisano je w haśle
Liliputbahn Prater
).
Stacje i przystanki kolejowe w Wiedniu
Lotniska
W południowo-wschodniej części Wiednia znajduje się
Międzynarodowe Lotnisko w Wiedniu-Schwechat
, przez które w
2004
przewinęło się 14,8 mln podróżnych.
Sport
W mieście działają 2 duże kluby piłkarskie
Rapid Wiedeń
oraz
Austria Wiedeń
, grające w
Bundeslidze
. Podczas
Euro 2008
na
Ernst Happel Stadion
rozegrano trzy mecze grupowe, dwa ćwierćfinałowe, jeden półfinał i finał. Znanym przedstawicielem innych dyscyplin jest także
drużyna hokejowa
Vienna Capitals
.
Specjały kulinarne
-
Tort Sachera
– bardzo słodkie ciasto czekoladowe z grubą warstwą polewy czekoladowej, przekładane konfiturą morelową. Oryginalnie serwowane w kawiarni Hotelu Sacher, znane jest dziś na całym świecie.
- Wiener Melange (z franc. melanger – mieszać) – czarna kawa z "lekko ubitym" mlekiem (podobna do włoskiego Cappuccino). Do Wr Melange używa się jednak kawy niezbyt mocnej, poza tym ziarna są często kandyzowane.
-
Wiener Schnitzel
– panierowany kotlet cielęcy.
Osobistości
Przypisy
- ↑ dane szacunkowe Austriackiego Urzędu Statystycznego
[1]
Zobacz też
Linki zewnętrzne