Ziemie Odzyskane

II Rzeczpospolita

Ziemie Odzyskane – termin powstały po zbrojnej aneksji Zaolzia , dokonanej przez wojska polskie w październiku 1938 roku. Pierwszy raz użyty oficjalnie w Dekrecie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 października 1938 r. "o zjednoczeniu Odzyskanych Ziem Śląska Cieszyńskiego z Rzecząpospolitą Polską"^[1]. Po II wojnie światowej określający ziemie zachodnie i północne współczesnej Polski , które zgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej poddano polskiej jurysdykcji . Używany często przez propagandę PRL .

Status i przynależność tych ziem unormowano umowami dwustronnymi, układem zgorzeleckim z NRD zawartym w 1950 , Układem PRL-RFN z 1970 i ostatecznie 14 listopada 1990 z RFN , gdy Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec podpisały polsko-niemiecki traktat graniczny uznający granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej .

Pochodzenie terminu

Określenie Ziemie Odzyskane, podobnie jak hasło o powrocie ziem północnych i zachodnich do macierzy, nawiązywało do polskiej przeszłości tych obszarów, wywodząc z niej legitymację państwa polskiego do posiadania tych terenów. Choć sama nazwa została spopularyzowana dopiero przez propagandę PRL, propozycje odzyskania tych ziem postulowano wcześniej.

Polska wiąże początki swojej państwowości z dużą częścią owych terenów. Z czasem w trakcie następnych stuleci doszło do rozległej kolonizacji germańskiej, która osiągnęła swój szczyt w XIX wieku.

Geografia Ziem Odzyskanych

W skład przyłączonych do Polski ziem północnych i zachodnich wchodziły następujące, położone na wschód od Odry (z dodaniem położonych na zachód od Odry okolic Szczecina ) i Nysy Łużyckiej prowincje Niemiec (wcześniej pruskie): południowa część Prus Wschodnich : ok. 23 354 km², wschodnia część Śląska ok. 34 529 km², wschodnia część Pomorza ok. 31 301 km², Nowa Marchia 11 329 km², wschodnia część Saksonii ok. 142 km². Razem: ok. 101 000 km².

Teren ten w 1939 zamieszkiwało 7,1 miliona osób Niemców i 1,3 miliona Polaków ^[2]. W ostatnich miesiącach II wojny światowej znaczna część populacji uciekła przed zbliżającą się armią sowiecką. Pozostali na miejscu oraz ci, którzy powrócili po przejściu frontu zostali poddani weryfikacji narodowościowej przez administrację polską. Uznani za Niemców zostali następnie w ogromnej większości wysiedleni . Podstawę międzynarodowo-prawną wysiedleń stanowiło Porozumienie Poczdamskie zawarte pod koniec konferencji w Poczdamie , które przyzwalało na wysiedlenie Niemców z utraconych terenów w "humanitarny" sposób.

Sprawę własności mienia poniemieckiego na tych ziemiach uregulowała Umowa między Tymczasowym Rządem Jedności Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej a rządem ZSRR "w sprawie wynagrodzenia szkód, wyrządzonych przez okupację niemiecką", podpisana w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 roku przez Edwarda Osóbkę-Morawskiego i Wiaczesława Mołotowa . Artykuł 1 tej umowy stwierdzał: "Zgodnie z oświadczeniem na Konferencji Berlińskiej, Rząd Radziecki zrzeka się na rzecz Polski wszelkich pretensyj do mienia niemieckiego i innych aktywów, jak również akcji niemieckich przedsiębiorstw przemysłowych i transportowych na całym terytorium Polski, łącznie z tą częścią terytorium Niemiec, która przechodzi do Polski". Wobec zapisów tej umowy cała własność państwowa, komunalna i prywatna została wywłaszczona przez państwo polskie. Dokument ten stanowił kluczowy dowód na rozprawie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu wytoczonej przez Powiernictwo Pruskie Polsce o zwrot mienia poniemieckiego. Na rozprawie w dniu 7 października 2008 roku pozew został ostatecznie oddalony.

Dziś na terenie "ziem odzyskanych" znajdują się następujące polskie województwa lub ich części: warmińsko-mazurskie , pomorskie (bez części środkowej), wielkopolskie (część północno-zachodnia), zachodniopomorskie , lubuskie , dolnośląskie , opolskie , śląskie (część zachodnia). Teren "ziem odzyskanych" zamieszkuje obecnie ok. 10 milionów mieszkańców, dużą ich część stanowią wysiedleni z polskich kresów wschodnich Polacy i ich potomkowie.

Historia regionu do 1939

Polska za dynastii Piastów w czasach powstania państwa

osadnictwo słowiańskie na obszarze obecnego Berlina ok. roku 1150 , zobacz też: Jaksa z Kopanicy

Polska za panowania Bolesława Chrobrego (cień – dzisiejsze granice)

Ilustracja obszaru Polski za czasów Bolesława Krzywoustego z książki The Political History of Poland wydanej w roku 1917

.

Prusy Książęce (do 1525 Prusy Zakonne ) jako lenno Korony Królestwa Polskiego 1466 - 1657

Związek ziem obejmowanych terminem z państwem polskim

Terytoria te były częścią państwa polskiego lub były z nim w różnym stopniu związane od X wieku . Począwszy od XII wieku rozpoczął się proces stopniowego odrywania lub uniezależniania tych ziem, zakończony ostatecznie unicestwieniem Polski w wyniku III rozbioru w 1795 .

Pojęcie Ziem Odzyskanych, powstałe po 1945 odnosiło się do ziem zachodnich i północnych przyznanych Polsce decyzją zwycięskich mocarstw: ZSRR , USA i Wielkiej Brytanii , które to terytoria w czasach historycznych związane były z państwem polskim lub mu podlegały, ale nie weszły w skład II Rzeczypospolitej .

• Księstwa należące do Piastów i Gryfitów , które stały się lennami niepiastowskich suwerenów, lub zostały sprzedane przez rodziny książąt piastowskich niepiastowskim dynastiom:
  • ziemia kłodzka , w 1278 książę wrocławski Henryk IV Probus otrzymał ziemię kłodzką w dożywocie od króla niemieckiego Rudolfa I Habsburga za złożenie hołdu lennego; po jego śmierci wróciła pod władzę królów czeskich.
  • ziemia lubuska , w 1250 Bolesław Rogatka , potrzebując pomocy przeciwko księciu wrocławskiemu Henrykowi III , sprzedał ten strategiczny rejon Marchii Brandenburskiej i arcybiskupowi magdeburskiemu Wilbrandowi,
  • Śląsk w 1335 , formalnie w 1348 , w latach 1327 - 1335 większość księstw śląskich złożyło hołd koronie czeskiej, a w 1335 na zjeździe w Wyszehradzie król Polski Kazimierz III Wielki uznał zwierzchność króla Czech, Jana Luksemburskiego , nad Śląskiem. Jedynie kilka księstw śląskich pozostało po 1335 r. w rękach niezależnych Piastów śląskich .
• Inne księstwa lub terytoria zależne:
  • Pomorze Zachodnie , w roku 1181 książę szczeciński Bogusław I złożył hołd lenny cesarzowi Świętego Cesarstwa Rzymskiego Fryderykowi Barbarossie ,
  • ziemia lęborsko-bytowska do śmierci księcia Bogusława XIV w 1637 roku lenno Rzeczpospolitej we władaniu książąt zachodniopomorskich, od 1657 roku lenno Rzeczpospolitej we władaniu Marchii Brandenburskiej w wyniku traktatów welawsko-bydgoskich ,
  • starostwo drahimskie oddane w zastaw Marchii Brandenburskiej za 120 tys. talarów reńskich przez króla Jana Kazimierza w roku 1657 , a utracone ostatecznie w 1668 roku wobec niewywiązania się do spłacenia należnych sum elektorowi brandenburskiemu Fryderykowi Wilhelmowi I . W roku 1726 Sejm grodzieński uchwalił, by starostwo wykupiły województwa poznańskie i kaliskie, jednak zebrane sumy zostały roztrwonione przez ministrów króla Augusta II .
• Tereny, które Rzeczpospolita Obojga Narodów straciła w wyniku rozbiorów , a które nie znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej :
  • Warmia ( 1772 ),
  • część Prus Królewskich ( 1772 ),
  • Piła , Wałcz i Złotów ( 1772 ),
  • powiat międzyrzecki ( 1793 ),
  • Gdańsk i Wschowa ( 1793 ).
• Obszary nie wchodzące wcześniej w skład terytorialny Korony Królestwa Polskiego , okresowo podporządkowane jej lennem, słabo powiązane z Polską kulturowo i etnicznie:
  • południowa część Prus Wschodnich 1466 - 1657 .
  • ziemia kłodzka (lenno śląskich książąt piastowskich).

Historia

Pierwsze wzmianki na temat dzisiejszych obszarów Polski włączając Ziemie Odzyskane, pierwszy raz pojawiły się w dziele Tacyta noszącym tytuł "Germania", napisanym w końcu I wiek p.n.e. Rzymski historyk opisał wiele plemion zamieszkujących Wschodnią Europę, czyli Bałtów , Germanów , Finów , Wenetów oraz Celtów . Na terenie dzisiejszej Polski Tacyt lokował plemię Lugiów .

Kiedy rozpoczęła się wędrówka ludów, przybyłe wcześniej ze Skandynawii i północnych Niemiec plemiona germańskie pod naporem Hunów przemieściły się na południowy zachód. Obszar podbojów nomadycznego imperium Attyli obejmował zapewne także część obszaru współczesnej Polski. W V w. terytorium dzisiejszej Polski uległo znacznemu wyludnieniu, jak to wynika ze źródeł archeologicznych, co jest obecnie interpretowane jako dowód wywędrowania z tego terenu plemion germańskich ( Gotów , Wandalów i Burgundów ). W połowie VI wieku plemiona słowiańskie przesunęły się ze swoich wcześniejszych siedzib poza linię górnej Wisły w kierunku na zachód i północ. W ten sposób cały obszar Ziem Odzyskanych został zasiedlony przez Słowian, z wyjątkiem Warmii i Mazur , gdzie zamieszkiwali Bałtowie .

Rozwój plemion słowiańskich doprowadził do powstania pierwszych nowożytnych struktur państwowych. W roku 820 Mojmir I stał się założycielem Państwa Wielkomorawskiego , które objęło w swoje posiadanie Śląsk . Rozwój państwa Polan doprowadził do przejęcia znacznej części współczesnego obszaru Ziem Odzyskanych przez pierwszego historycznego władcę tego plemienia Mieszka I , którego rządy rozpoczęły się w roku 960 . Poza kontrolą Piastów pozostały tylko obszary zajmowane przez Bałtów.

Pomorze Zachodnie było obszarem, który próbował podporządkować sobie już Mieszko I , odnosząc przy tym sukcesy (np. ujście Odry zajęte zostało po pobiciu plemion pomorskich w bitwie w 967 r. ). Tajemnicą pozostaje to jak długo i z jakim skutkiem trwały walki Mieszka o ten region. Późniejsze starcia Bolesława Krzywoustego w tym regionie pozwalają przypuszczać, że podbój nie był łatwy, a być może nawet nie został zakończony pełnym sukcesem. Łatwość, z jaką Pomorze odpadło od Polski za panowania Bolesława Chrobrego (ok. 1005 r.), sugeruje, że region ten nie został włączony do państwa, lecz jedynie zhołdowany . Świadczy o tym pośrednio także fragment wstępu do pierwszej księgi kroniki Galla Anonima poświęcony Pomorzanom: Częstokroć wprawdzie naczelnicy ich pobici przez księcia polskiego szukali ocalenia w chrzcie, lecz znów zebrawszy siły wyrzekali się wiary chrześcijańskiej i na nowo wszczynali wojnę przeciw chrześcijanom. Rozbicie dzielnicowe spowodowało osłabienie Polski, rozluźnienie więzów, a tym samym poddanie się Pomorza Zachodniego w 1181 r. zwierzchnictwu cesarza niemieckiego , w dalszej kolejności przejściowo Danii . W kolejnych wiekach, mimo prób zbliżenia niektórych księstw zachodniopomorskich z Polską, nie udało się przywrócić poprzedniego stanu. Dzielnica uległa rozbiorowi podczas wojny trzydziestoletniej między Brandenburgię i Szwecję , część ze Szczecinem przypadła Szwecji. W XVIII w. Szczecin przeszedł w ręce Brandenburgii, która stała się jednym organizmem politycznym z Królestwem Pruskim . W 1241 doszło spustoszenia przez Tatarów południowej części ziem odzyskanych w ramach I najazdu mongolskiego na Polskę .

Ziemia lubuska w 1249 r. została odstąpiona przez księcia śląskiego Bolesława Rogatkę biskupstwu magdeburskiemu , a niebawem władzę tu objęli Brandenburczycy. W kolejnych latach między Pomorzem Zachodnim a Wielkopolską powstała tzw. Nowa Marchia , która swym zasięgiem objęła m.in. Gorzów Wielkopolski , Choszczno , Santok , Drezdenko . W drugiej połowie XVII w. przyłączono Czaplinek i Drahim ( Stare Drawsko ). Podczas rozbiorów już do Królestwa Prus włączono kolejne miasta. W I rozbiorze ( 1772 ) Prusy zajęły Piłę , Złotów i Wałcz , w II rozbiorze ( 1793 ) Międzyrzecz , Babimost i Wschowę . Miasta te nie powróciły do Polski po 1918 r., gdyż traktat wersalski nie odtworzył w pełni przedrozbiorowej granicy polsko-pruskiej.

Na Śląsku w latach 1327 - 1335 niemal wszyscy piastowscy książęta dolno-i górnośląscy złożyli hołd koronie czeskiej . W XVI w. Śląsk wraz z Czechami trafił pod władzę austriackich Habsburgów . W wojnie prowadzonej w latach 1740 - 1742 , ponad połowę Śląska zdobyli Prusacy , przez następne 200 lat Śląsk pozostawał pod ich rządami. W wyniku plebiscytu i trzech powstań śląskich w 1922 r. tylko część Górnego Śląska odzyskała Rzeczpospolita. Część ta wraz ze Śląskiem Cieszyńskim utworzyła województwo śląskie.

Pomorze Gdańskie , zajęte w początkach XIV w. przez niemiecki zakon krzyżacki , Polska odzyskała w wyniku wojny trzynastoletniej na podstawie pokoju toruńskiego w 1466 r. ziemię bytowsko-lęborską , początkowo lenno polskie w rękach książąt zachodniopomorskich, w XVII w. na krótko włączono do Korony, a traktatem welawsko-bydgoskim ( 1657 ) odstąpiono Brandenburgii-Prusom. Rozbiory spowodowały zajęcie całego Pomorza Gdańskiego przez Prusy. Po pierwszej wojnie światowej traktat wersalski przyznał Polsce Pomorze, ale bez Lęborka i Bytowa , a Gdańsk stał się Wolnym Miastem.

Pod koniec XVIII w. wszystkie obszary, które później objęte zostały nazwą Ziem Odzyskanych, weszły w granice Prus, od 1871 r. do Rzeszy Niemieckiej .

Od 1848 roku nastąpił rozwój na tych terenach polskich organizacji gospodarczych, politycznych i kulturalnych, co w znacznym stopniu przyczyniło się do zachowania polskości ludności ziem zachodnich i północnych.

Okres międzywojenny (1918-1939)

Zasięg języka polskiego 1918 ( Eugeniusz Romer : Geograficzno-Statystyczny Atlas Polski, Lwów 1921, wyd.2 - tablica 11)

Po klęsce Niemiec w 1918 roku część ziem wróciła do Rzeczypospolitej. Polacy pozostający w granicach Republiki Weimarskiej , złączyli się w ramach utworzonego w 1922 roku Związku Polaków w Niemczech i działali do 7 września 1939 roku. Ich działalność miała na celu umocnienie świadomości narodowej mniejszości polskiej, co odbywało się to w atmosferze ucisku, a od 1933 roku oficjalnego terroru.

Przed II wojną światową ludność Ziem Odzyskanych wynosiła 8,8 mln ludzi ( 1939 ), z czego około 7,1 mln było Niemcami, 1,3 mln Polakami.

Największe skupisko ludności polskiej znajdowało się na Górnym Śląsku w byłej rejencji opolskiej , obejmującej górnośląski obszar przemysłowy i rolniczy – Śląsk Opolski . Poza terenami, które w wyniku powstań śląskich przypadły Polsce i weszły w skład województwa śląskiego, najwięcej Polaków żyło w powiatach: oleskim , strzeleckim , opolskim (poza miastem Opole), kozielskim , kluczborskim , prudnickim . W powiatach: głubczyckim , nyskim , grodkowskim , niemodlińskim oraz w Opolu Polacy stanowili niewielki odsetek. Po drugiej wojnie światowej ponad 750 tys. mieszkańców Górnego Śląska przyznano obywatelstwo polskie.

Na Dolnym Śląsku zwarte skupisko Polaków znajdowało się w dwóch powiatach rejencji wrocławskiej: sycowskim i namysłowskim , w samym Wrocławiu mieszkało kilka tysięcy Polaków. Po drugiej wojnie światowej, do 1947 roku obywatelstwo polskie przyznano 17 tys. Dolnoślązaków.

Na ziemi lubuskiej i w zachodniej części historycznej Wielkopolski, które wchodziły w skład rejencji poznańskiej i frankfurckiej , więcej Polaków mieszkało w rejencji poznańskiej. Były to skupiska we wsiach Nowe Kramsko , Dąbrówka , Pszczew , w okolicach Babimostu ; ponadto 20% mieszkańców powiatów skwierzyńskiego i międzyrzeckiego stanowili Polacy.

W rejencji pilskiej Polacy zamieszkiwali powiat złotowski , gdzie po wyzwoleniu 8700 osobom przyznano obywatelstwo polskie. Na Pomorzu Zachodnim we wschodniej części rejencji koszalińskiej , mieszkała tam ludność kaszubska , były to powiaty: słupski , lęborski , bytowski . Po drugiej wojnie światowej polskie obywatelstwo przyznano 3800 Kaszubom.

Na Powiślu najwięcej Polaków mieszkało w powiecie sztumskim , kwidzyńskim , malborskim i elbląskim .

W XIX wieku działacze narodowi w Polsce pragnęli odzyskania zniemczonych terenów Polski od Rzeszy. Wyrażano również pragnienie wyzwolenia spod władzy niemieckiej słowiańskich Serbołużyczan .

Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej była proponowana jako jeden z wariantów przyszłej granicy Polskiego państwa przez ministra spraw zagranicznych Rosji Sazonowa podczas I wojny światowej w jego planach , również czescy działacze narodowi pragnęli odzyskania Śląska dla Czech i Polski na długo przed II wojną światową. Po klęsce Niemiec w 1918 roku część ziem wróciła do Rzeczypospolitej. Ustalenie granicy II RP trwało kilka lat. Zainteresowanie tym terenem było jednak w Polsce duże, dla przykładu Dekret Naczelnika Państwa o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego przewidywał przeprowadzenie wyborów na obszarze ograniczonym od zachodu linią obejmującą (w przybliżeniu) granice ( 2006 ) województw : pomorskiego , wielkopolskiego i opolskiego oraz fragmenty lubuskiego .

II wojna światowa

Po wybuchu wojny w roku 1939 rząd II Rzeczypospolitej przedstawił aliantom pierwsze roszczenia terytorialne wobec III Rzeszy, które miały zostać realizowane po pokonaniu Niemiec. Przedstawiciele rządu na emigracji pragnęli przyłączenia do Polski rejonu Opola, chcieli dokonać korekty granicy na Pomorzu, tak aby uzyskać bardziej obronną pozycję. Zamierzali przyłączyć również Gdańsk oraz rejony Bytowa i Lęborka . Przedstawiciele rządu RP proponowali przyłączenie do Polski Prus Wschodnich wraz z Królewcem , ze względu na ich strategiczną pozycję, zagrażającą bezpieczeństwu Polski. Podobną propozycję wysunął po I wojnie światowej John Halford Mackinder , który postulował też dokonania transferu niemieckiej i polskiej ludności między Polską a Niemcami, co pozwoliłoby uzyskać jednolity skład etniczny. Istniała również propozycja dalej idących zmian granicznych, tak by inne dawne słowiańskie ziemie zostały odebrane państwu niemieckiemu, w tej kwestii postulowano przyłączenie do Czechosłowacji lub Polski także ziem zamieszkanych przez Serbołużyczan ^[3]. Mimo licznych apeli przedstawicieli tej mniejszości o utworzenie samodzielnego państwa, bądź przyłączenia się do Polski lub Czech pozostała ona w granicach Niemiec wytyczonych przez Rosję, USA i Wielką Brytanię^[4].

Na skutek działań wojennych w latach 1944 - 1945 większa część ludności niemieckiej opuściła te tereny. Głównie wynikało to ze strachu przed zemstą Armii Czerwonej za zbrodnie niemieckie dokonane na terenie Rosji . Podczas tej ogromnej ucieczki życie straciło ponad 100 tys. Niemców, jednak jest to bardzo niepewny szacunek. W roku 1945 na przekazanych Polsce ziemiach zamieszkiwały 3 mln Niemców. Polacy liczyli 1 milion osób.

Sytuacja po wojnie

19 stycznia 1945 , 7 dni po przekroczeniu Wisły przez Armię Czerwoną, władze niemieckie wydały zarządzenie o ewakuacji terenów położonych na wschód od Odry, wywołując masową ucieczkę niemieckiej ludności tych ziem na zachód. Jednocześnie Armia Czerwona zajmowała stopniowo wschodnie tereny III Rzeszy. Jednym z ostatnich ognisk oporu niemieckiego stanowił położony na dolnym Śląsku Wrocław , przekształcony w Festung Breslau, okrążony od 15 lutego 1945, skapitulował on dopiero 6 maja 1945, 4 dni po Berlinie.

Po zakończeniu wojny, na konferencji poczdamskiej oddano tereny na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej polskiej jurysdykcji. W okresie od listopada 1945 do stycznia 1949 przejęło to zadanie Ministerstwo Ziem Odzyskanych, któremu szefował Władysław Gomułka . Jego zadaniem była szeroko pojęta administracja Ziemiami Odzyskanymi oraz scalenie ich z resztą kraju. Powołanie odrębnego resortu wyodrębnionego na podstawie kryterium nie rzeczowego, a terytorialnego było również zabiegiem politycznym, mającym na celu wyłączenie dużej części terytorium kraju spod władania Ministerstwa Administracji Publicznej, na którego czele stał Władysław Kiernik z PSL-u . Ministerstwo Ziem Odzyskanych koordynowało ponadto działalność innych ministerstw na tych terenach, z wyjątkiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz Żeglugi i Handlu Zagranicznego. W latach 1945 - 1950 przy prezesie Rady Ministrów działała Komisja Ustalania Nazw Miejscowości , która ustaliła nazewnictwo na tych terenach.

Początkowo na Ziemiach Odzyskanych wprowadzono podział na okręgi: Śląsk Opolski, Dolny Śląsk, Pomorze Zachodnie, Prusy Wschodnie (Mazury) oraz obwody, odpowiadające dawnym powiatom niemieckim. Stąd wojewodowie i starostowie na tym terenie nazywani byli w pierwszym okresie okręgowymi i obwodowymi pełnomocnikami rządu. W tym czasie nie powstały jeszcze rady narodowe ze względu na małą liczbę ludności polskiej. Stopniowo zaczęto tworzyć województwa: w 1945 utworzono gdańskie, a rok później olsztyńskie, szczecińskie i wrocławskie. Podział taki przetrwał do 1950, kiedy wydzielono województwa: koszalińskie, opolskie i zielonogórskie. Dokonano wówczas także szeregu drobniejszych zmian w podziale administracyjnym i zniesiono ostatecznie odrębność Ziem Odzyskanych w odniesieniu do reszty kraju.

Uznanie nowych granic

Ziemie Odzyskane uznane zostały za polskie najpierw przez NRD , w układzie zgorzeleckim z 6 lipca 1950 . RFN uznało zachodnią granicę PRL dopiero po układzie Brandt/Cyrankiewicz z 7 grudnia 1970 . W czasie zimnej wojny CDU sprzeciwiała się zaniechaniu roszczeń do "Niemiec Wschodnich" i podkreślała, że prawdziwego uznania granicy dokonać mogą jedynie zjednoczone Niemcy .

Po zjednoczeniu Niemiec doszło do porozumienia między Niemcami i władzami III Rzeczypospolitej . Polsko-niemiecki traktat graniczny podpisali 14 listopada 1990 ministrowie spraw zagranicznych Polski i Niemiec, Krzysztof Skubiszewski oraz Hans-Dietrich Genscher . Do ostatecznego porozumienia mogło dojść dzięki odzyskaniu niepodległości Niemiec od aliantów po konferencji dwa plus cztery . Porozumienie spowodowało w latach 90. koniec roszczeń państwa niemieckiego. Mimo tego istnieją organizacje niemieckie kwestionujące przynależność ziem odzyskanych do Polski. Zwraca się też uwagę, że państwo niemieckie odcinając się od roszczeń organizacji niemieckich, de facto unika w ten sposób sytuacji, gdy w wyniku niezaspokojenia tych roszczeń ze strony państwa polskiego, wedle obowiązującego prawa niemieckiego samo będzie zmuszone zadośćuczynić tym żądaniom.

Kwestionowanie przynależności Ziem Odzyskanych do Polski

Niektóre organizacje niemieckie, przy poparciu byłych urzędników państwowych Niemiec wciąż wysuwają roszczenia terytorialne wobec Polski oraz innych krajów będących terytorialnie w granicach państwa niemieckiego z roku 1937 i kwestionują legalność powojennych granic z tymi państwami^[5].

Niemiecka partia skrajnej prawicy NPD , która uzyskała reprezentację w wyborach lokalnych w Meklemburgii , Saksonii i radach miejskich Berlina , kwestionuje obecną granicę z Polską^[6] i żąda rewizji linii granicznej na Odrze i Nysie Łużyckiej. Partia ta żąda użycia Bundeswehry dla "dobra Ojczyzny", by dokonać rewizji granic^[7]. Na pierwszej konferencji prasowej w Berlinie po zwycięstwie w wyborach lokalnych do Meklemburgii przewodniczący partii NPD Udo Voigt zadeklarował iż NPD domaga się Niemiec w "historycznych granicach" i zakwestionował obecne porozumienia graniczne^[8]. W wywiadzie dla "Rzeczpospolitej" także polityk CDU zakwestionował Układ Poczdamski, jednocześnie oświadczając iż w II wojnie światowej istnieli dwaj sprawcy "bezprawia": Adolf Hitler i Polska^[9]

Ciekawostka

Jeszcze w latach sześćdziesiątych XX w. na niektórych mapach wydawanych na zachodzie Europy (np. wydawnictwa Freytag & Berndt ze Szwajcarii) tereny utracone przez Niemcy były oznaczane napisem zur Zeit unter polnischer Verwaltung (obecnie pod zarządem polskim), tereny Prus Wschodnich były dodatkowo oznaczane we właściwej części zur Zeit unter sowjetischer Verwaltung (obecnie pod zarządem sowieckim)^[10][11][12].

Określenie "Ziemie Odzyskane" było i jest również celem żartów w literaturze polskiej. W serialu Dom pada określenie ziemie Wyzyskane^[], natomiast w kabarecie Pod Egidą w monologu, satyryk powiada stoimy twardo na gruncie PRL-u oraz Odry i Nysy Łużyckiej.

Zobacz też

• Wystawa Ziem Odzyskanych
• Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich
• Polonizacja

Bibliografia

• Skorowidz nazw miejscowości Ziem Odzyskanych - Index des noms des localités des Territoires Récupérés. Wydawnictwo Zachodnie, 1948, mapa (carte), 32 str.
• Hieronim Rybicki, Powstanie i działalność władzy ludowej na zachodnich i północnych obszarach Polski: 1945-1949, Poznań 1976
• Mieczysław Jaworski, Na piastowskim szlaku: działalność Ministerstwa Ziem Odzyskanych w latach 1945-1948, Warszawa 1973
• Grzegorz Strauchold, Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945-1957, Toruń 2003
• Bogdan Snoch, Powrót do piastowskich granic, Warszawa 1982; Władze komunistyczne wobec ziem odzyskanych po II wojnie światowej: materiały z konferencji, Słupsk 1997
• Osadnictwo polskie na Pomorzu Zachodnim 1945– –1950. Mity i rzeczywistość. Materiały z sesji naukowej, red. K. Kozłowski, Część I, Szczecin 2002
• Władze komunistyczne wobec ziem odzyskanych po II wojnie światowej: materiały z konferencji, Słupsk 1997

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Agata Miętek, Ziemie zachodnie i północne jako teren specyficznych badań nad procesami autochtonizacji. w: Dialogi Polityczne Numer 3–4 — lipiec 2004 r. » Varia
• Marcin Herman, Ziemie Odzyskane, ale czy kochane? Artykuł z 6 kwietnia 2010 roku na portalu fronda.pl