Nizina Środkowoeuropejska (według: Bolesław Augustowski Wielkie regiony naturalne Europy w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia powszechna - tom III, Warszawa 1965)

Nizina Środkowoeuropejska ( 31 , dawniej Niż Środkowoeuropejski^[1]; niem. Nordeuropäische Tiefebene; nid. Noord-Europese Laagvlakte; duń. Nordeuropæiske Lavland) - prowincja fizycznogeograficzna Europy Zachodniej .

Nizina Środkowoeuropejska stanowi pas nizin , leżących na północ od Ardenów , Średniogórza Niemieckiego , Masywu Czeskiego i Wyżyn Polskich a na południe od mórz Północnego i Bałtyckiego . O ile północna i południowa granica Niziny są jasno określone przez pasma gór i wyżyny oraz wybrzeża mórz, o tyle jej granica zachodnia, a zwłaszcza wschodnia, nie mają wyraźnego wyznacznika i są przedmiotem dyskusji. Według najczęściej spotykanej klasyfikacji do Niziny Środkowoeuropejskiej zalicza się, licząc od zachodu, Nizinę Flandryjską, Nizinę Holenderską , Nizinę Północnoniemiecką , Półwysep Jutlandzki wraz z wyspami duńskimi oraz Nizinę Polską . Tak rozumiana Nizina Środkowoeuropejska ma kształt klina o długości około 1500 km i szerokości od 150 km na zachodzie do 350 km na wschodzie. Na wschodzie przedłużeniem Niziny Środkowoeuropejskiej jest wielka Nizina Wschodnioeuropejska , kończąca się na Uralu .

Nizina Środkowoeuropejska leży na obszarze wielkiego zapadliska tektonicznego , które w mezozoiku i w trzeciorzędzie zostało zapełnione osadami, a następnie w czwartorzędzie zostało pokryte utworami polodowcowymi. Starsze podłoże krystaliczne wychodzi na powierzchnię tylko na północnej i południowej krawędzi Niżu.

Rzeźba przeważającej części powierzchni Niziny została ukształtowana podczas zlodowacenia plejstoceńskiego przez lodowiec skandynawski . Na obszarach Niziny, do których sięgnęły tylko starsze zlodowacenia, rzeźba ta została już zatarta, jednak istnieje dotychczas na obszarze Niżu duńskiego oraz północnej części Niżu niemieckiego i polskiego . Przez Nizinę przebiega równoleżnikowo kilka pasm moren czołowych , odzwierciedlających poszczególne stadia zlodowacenia. Po wewnętrznych stronach moren czołowych ciągną się pagórkowate powierzchnie moren dennych , a po zewnętrznych stronach moren czołowych leżą wielkie równiny sandrowe , przed którymi biegną pradoliny . Rzeźba Niziny nie jest więc monotonna.

Płaskość powierzchni Niziny umożliwia masom morskiego powietrza przemieszczanie się z zachodu daleko na wschód. Zachodnia część Niziny ma klimat oceaniczny , zaś wschodnia - przejściowy między klimatem oceanicznym a kontynentalnym .

Charakter sieci rzecznej Niziny Środkowoeuropejskiej jest zdeterminowany przez dwa czynniki: rzeźbę polodowcową i nachylenie powierzchni na północ. Rzeki Niziny płyną więc z południa na północ, jednak zmieniają kierunek na bardziej równoleżnikowy (zachodni) tam, gdzie korzystają z sieci pradolin. Odcinki południkowe stanowią natomiast przełomy przez wały morenowe. Reżim rzek Niziny jest typowo atlantycki na zachodzie i staje się coraz bardziej wschodnioeuropejski w miarę posuwania się na wschód.

Pierwotną formacją roślinną Niziny Środkowoeuropejskiej były lasy - na zachodzie liściaste (bukowe i dębowe), na wschodzie mieszane iglasto-liściaste (z udziałem sosny i świerka). Na terenach piaszczystych ustępowały miejsca borom sosnowym i wrzosowiskom. Stan ten został niemal zupełnie zmieniony wskutek długotrwałej działalności człowieka - dziś puszcze mają charakter reliktowy, zwłaszcza na zachodzie Niziny.

Regionalizacja Niziny Środkowoeuropejskiej:

• 311 Półwysep Jutlandzki
• 312 Pobrzeża Morza Północnego
• 313 Pobrzeża Południowobałtyckie
• 314-316 Pojezierza Południowobałtyckie
• 317 Niziny Sasko-Łużyckie
• 318 Niziny Środkowopolskie
• 319 Niziny Brabancko-Westfalskie

Przypisy