Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Beskid Śląski

Beskid Śląski

Beskid Śląski

Zasięg regionu w obrębie Polski
Megaregion Region Karpacki
Prowincja Karpaty Zachodnie
Podprowincja Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
Makroregion Beskidy Zachodnie
MezoregionBeskid Śląski
Zajmowane
jednostki
administracyjne
Polska :
województwo śląskie
Czechy :
kraj morawsko-śląski
Beskid Śląski – na stoku Skrzycznego

Beskid Śląski ( czes. Slezské Beskydy, 513.45 ) – pasmo górskie , stanowiące część Beskidów Zachodnich . Jest mezoregionem wchodzącym w skład prowincji Karpat Zachodnich . Najwyższymi szczytami Beskidu Śląskiego są Skrzyczne (1257 m n.p.m. ) i Barania Góra (1220 m n.p.m.), natomiast dla części czeskiej Czantoria Wielka (995 m n.p.m.).

Spis treści

Położenie

Beskid Śląski graniczy z Beskidem Śląsko-Morawskim na zachodzie, Beskidem Żywieckim na południowym wschodzie, Kotliną Żywiecką na wschodzie, Beskidem Małym na północnym wschodzie i Pogórzem Śląskim na północy.

Do 1968 roku góry leżące na zachód od rzeki Olzy zaliczano do Beskidu Śląskiego, potem utworzono z tej części nowe pasmo górskie – Beskid Śląsko-Morawski . Granicą pomiędzy Beskidem Śląskim a Śląsko-Morawskim jest Przełęcz Jabłonkowska oraz doliny spływającego spod przełęczy na północ potoku Osetnica (czes. Osetnice) i rzeki Olzy.

Na terenie Słowacji granicą między Beskidem Śląskim a Beskidem Żywieckim (w nomenklaturze słowackiej: Beskidami Kisuckimi ) jest spływająca spod Przełęczy Zwardońskiej Skaliczanka, w dolnym biegu nosząca nazwę Czernianki.

Na terenie Polski granicą pomiędzy Beskidem Śląskim a Beskidem Żywieckim jest Przełęcz Zwardońska , potok Czerna, a następnie Soła . Granicą pomiędzy Beskidem Śląskim a Beskidem Małym jest Brama Wilkowicka , a dalej na północy rzeka Biała . Pomiędzy Bramą Wilkowicką a doliną Soły poniżej Węgierskiej Górki Beskid Śląski sąsiaduje od wschodu z Kotliną Żywiecką .

Biorąc pod uwagę krainy historyczne, większa część Beskidu Śląskiego (części zachodnia, centralna i północna) wchodzi w obszar Górnego Śląska (a dokładniej Śląska Cieszyńskiego ). Części wschodnia i południowo-wschodnia to tereny Małopolski (a konkretniej tzw. ziemi żywieckiej lub Żywiecczyzny ). Zupełnie niewielki fragment południowy (na południe od głównego wododziału karpackiego) wchodził w skład tzw. ziemi czadeckiej .

Klimat

Beskid Śląski, podobnie jak całe Beskidy Zachodnie charakteryzuje się opadami wynoszącymi od 800 do 1200 mm rocznie i dużym zaśnieżeniem w miesiącach zimowych. Największy wpływ na kształtowanie się pogody wywierają masy powietrza polarno-morskiego z przeważającym wiatrem zachodnim.

Temperatura powietrza obniża się wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. stopniowo ku południowemu wschodowi. Średnia roczna temperatura waha się od 5,4 C w partiach grzbietowych do 8,5 C w dolinie rzeki Olzy . Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń, natomiast najcieplejszym jest lipiec. Istotnym czynnikiem klimatycznym jest silny wiatr, który jest łagodzony przez otaczające góry. W porze wiosny i jesieni wieje tu wiatr halny . W partiach szczytowych Baraniej Góry , Równicy i Czantorii przeważają wiatry zachodnie i północno-zachodnie.

W okolicy Istebnej wiatrów zachodnich jest mniej, dlatego też notuje się tu mniejszą ilość opadów atmosferycznych. Strefa maksymalnej ilości opadów leży na wysokości 1400-1500 m n.p.m. Wyższe partie, ponad 1000 m n.p.m. notują mniejszą liczbę dni z deszczem, opad spada tu w większej ilości jednorazowo, natomiast w niższych partiach liczba dni z deszczem jest większa. W zimie zachmurzenie jest podobne do zachmurzeń w innych partiach gór i podobnie jak w innych częściach gór, zima jest tu łagodniejsza niż na nizinach w następstwie inwersji temperatury . Dzięki czystemu górskiemu powietrzu, dużemu nasłonecznieniu i dobrej wilgotności powietrza, klimat Beskidu Śląskiego sprzyja rekonwalescencji po chorobach dróg oddechowych i serca, a także łagodzi choroby nerwowe.

Budowa geologiczna

Beskid Śląski zbudowany jest z masywnych piaskowców godulskich i istebniańskich. W części południowej góry zbudowane są z fliszu magurskiego. Występują tu złoża mineralne: piaskowce, wapienie i kruszywa naturalne. Duże znaczenie mają piaskowce godulskie, które występują tu w dwóch rodzajach: godulskie środkowe (wydobywane w dwóch kamieniołomach w Brennej ) oraz godulskie dolne (wydobywane w kamieniołomie w Wiśle ). Znajdują się tu również źródła wód mineralnych.

Charakterystyczne dla Beskidu Śląskiego jest występowanie stosunkowo licznych i miejscami dość rozbudowanych wychodni skalnych , a także największa na terenie polskich Beskidów koncentracja jaskiń , wśród których znajdują się największe jaskinie polskiego fliszu karpackiego ( Jaskinia Miecharska w Wiśle – długość korytarzy 1801 m). Według stanu na 31 sierpnia 2006 r. w Beskidzie Śląskim było 220 jaskiń i schronisk skalnych o łącznej długości korytarzy 6483,5 m.

Pasma górskie

Beskid Śląski składa się z dwóch rozciągniętych południkowo pasm górskich, rozdzielonych doliną rzeki Wisły . Na zachodzie znajduje się Pasmo Czantorii , natomiast na wschodzie Pasmo Baraniej Góry , zwane też czasem Pasmem Wiślańskim.

Pasmo Czantorii

Widok na Czantorię Wielką z Kotarza.
Widok na pasmo Czantorii z okolic wsi Nydek.

Pasmo Czantorii , nazywane również Pasmem Czantorii i Stożka, ma formę długiego grzbietu odgałęziającego się w Karolówce (930 m n.p.m. ) od pasma Baraniej Góry . Na całej swej długości stanowi ono dział wodny pomiędzy Olzą i Wisłą . Ciągnie się z północy na południe, od Tułu (621 m n.p.m.), poprzez Czantorię Wielką (997 m n.p.m.), Soszów Wielki (884 m n.p.m.), Cieślar (923 m n.p.m.), Stożek Mały (843 m n.p.m.), Stożek Wielki (980 m n.p.m.) do Kiczor (989 m n.p.m.) i skręca następnie na wschód do Przełęczy Kubalonka (761 m n.p.m.). Z ważniejszych bocznych ramion tego pasma po polskiej stronie granicy wyróżnia się ramię, odgałęziające się od szczytu Kiczor na południowy wschód, ku dolinie Olzy w Istebnej i kończące się Młodą Górą (838 m n.p.m.). W stronę doliny Wisły , generalnie w kierunku północno-zachodnim, opadają boczne, mniej lub bardziej rozbudowane grzbiety, rozdzielające malownicze doliny w których rozłożyły się "dzielnice" Wisły i Ustronia. Są to kolejno: Kobyla między doliną Łabajowa na południu a doliną Dziechcinki na północy, Wierch Skalnity między doliną Dziechcinki na południu a doliną Jawornika na północy, Krzywy między doliną Jawornika na południu a doliną Gahury na północy, ramię Wielkiej Czantorii z polaną Stokłosicą między doliną Gahury na południu a dolinką potoku Suchego na północy oraz północne ramię Wielkiej Czantorii między doliną potoku Suchego na południu a doliną Poniwca na północy.

Na czeską stronę, ku dolinie Olzy opada z Małej Czantorii grzbiet ze szczytami Ostrego (709 m n.p.m.) i Wróżnej (571 m n.p.m.), którym biegnie granica państwowa polsko-czeska. Natomiast od szczytu Stożka odgałęzia się i biegnie ku północnemu zachodowi dość długi grzbiet, który kulminuje w szczycie Łączka (835 m n.p.m.). Pomiędzy nim a grzbietem granicznym StożekCzantoria ciągnie się głęboka dolina Głuchówki (czes. Hluchová), której górna część podchodzi pod szczyt Stożka. Spod tego szczytu łukiem ku południowemu zachodowi opada wąska dolina potoku Radwanów (czes. Radvanov), uchodzącego do Olzy w Jabłonkowie . Charakterystyczne jest, że w grzbiecie Stożka – Czantorii nie ma szczytów przekraczających 1000 m n.p.m.

Niemal cały ten grzbiet zbudowany jest z piaskowca , który w geologii nazywany jest godulskim (od szczytu Godula w Beskidzie Śląsko-Morawskim ), gdzie występuje w warstwach grubych na 1–1,5 metra. Wiele figur, rzeźb, stopni, płyt na Śląsku Cieszyńskim wykonanych było właśnie z tego piaskowca. Piaskowiec ten charakteryzuje się tym, że nie wszystkie jego warstwy mają jednakową trwałość i pod wpływem wody miększe warstwy ulegają wypłukiwaniu. W ten sposób tworzą się w korytach potoków mniejsze lub większe progi, wodospady, pęknięcia, szczeliny, a nawet jaskinie, np. na Malinowskiej Skale . W grzbiecie Czantorii jedynie Tuł oraz okolica Kyrkawicy i Kiczor zbudowane są z innego materiału – Tuł z wapienia cieszyńskiego, dzięki czemu okolica wyróżnia się specyficzną (właściwą dla gleby wapiennej) roślinnością, zaś Kyrkawica i Kiczory z gruboziarnistego piaskowca o odcieniu brunatnym, z dużą obecnością ziaren kwarcu , ortoklazu i żyłkami rudy żelaza . W korycie Olzy , niedaleko kościoła w Istebnej można obserwować błyszczące żyły rudy żelaza. Ten inny rodzaj piaskowca, różniący się od piaskowca godulskiego, geologowie nazywają piaskowcem istebniańskim. Ma on skłonność do tworzenia wychodni skalnych różnych kształtów, jak np. na Kyrkawicy, Kiczorach, Gańczorce , Baraniej Górze i in. Przykładem praktycznego zastosowania piaskowca istebniańskiego jest zameczek na stoku Zadni Groń w Wiśle .

Pasmo Baraniej Góry

Beskid Śląski – widok z Baraniej Góry
Jesienne chmury (okolice Malinowskiej Skały)

Pasmo Baraniej Góry nazywane również Pasmem Wiślańskim przedstawia się jako dość długi, powyginany wał górski, ciągnący się generalnie w kierunku południe – północ. Poprzez Przełęcz Koniakowską (766 m n.p.m.) łączy się ono w Ochodzitej z głównym wododziałem Karpat , a następnie z grzbietem granicznym na Sołowym Wierchu (852 m n.p.m.) i schodzi do Przełęczy Zwardońskiej (686 m n.p.m.). Stanowi ono dział pomiędzy doliną Wisły od zachodu, a doliną Soły od wschodu. Od południa ku północy wznoszą się kolejno szczyty: Tyniok (891 m n.p.m.), Gańczorka (901 m n.p.m.), Karolówka (930 m n.p.m.), Barania Góra (1220 m n.p.m.), Magurka Wiślańska (1129 m n.p.m.), Zielony Kopiec (1152 m n.p.m.) oraz Malinowska Skała (1152 m n.p.m.). Od Malinowskiej Skały główne pasmo przybiera kierunek północno-zachodni, a następnie północny i biegnie przez: Malinów (1095 m n.p.m.), Przełęcz Salmopolską (934 m n.p.m.), Grabowa (905 m n.p.m.), Kotarz (974 m n.p.m.), Beskid Węgierski (Hyrca, 929 m n.p.m.), Beskid (860 m n.p.m.) i poprzez Przełęcz Karkoszczonkę osiąga Klimczoka (1119 m n.p.m.) z jego odgałęzieniami ku Błatniej na zachodzie i Magurze na wschodzie.

Od szczytu Malinowskiej Skały ciągnie się ku północnemu wschodowi jako boczna gałąź grzbietu głównego boczny grzbiet Małego Skrzycznego (1211 m n.p.m.) oraz Skrzycznego (1257 m n.p.m.). Grzbiet ten kończy się charakterystycznym stożkiem góry Skalite (864 m n.p.m.) nad Szczyrkiem i Buczkowicami w dolinie Żylicy . Pasmo Baraniej Góry wyróżnia się rozległym i bogatym rozczłonkowaniem bocznym grzbietów. W kierunku zachodnim odgałęziają się następujące ramiona:

W kierunku wschodnim od głównego grzbietu pasma odgałęziają się następujące ramiona:

W paśmie Baraniej Góry zwraca uwagę zjawisko dosyć łagodnych stoków opadających ku dolinie Wisły , stromych natomiast ku wschodowi. Szczególnie widoczne jest to w masywie Skrzycznego, którego bardzo strome stoki opadające ku północnemu wschodowi czynią z tego szczytu osobliwy bastion o charakterystycznym kształcie. Skalny trzon dużej części pasma zbudowany jest z piaskowca godulskiego, jak większa część pasma Czantorii. Jedynie sam masyw Baraniej Góry, otoczenie doliny Czarnej Wisełki oraz przylegającą do szczytu Baraniej Góry dolina Olzy budują warstwy istebniańskie.

Miejscowości turystyczne

Miejscowość Ludność Powierzchnia Nad rzeką
Bielsko-Biała 176 453124,51 km² Biała
Ustroń 15 41558,92 km² Wisła
Wisła 11 810110,26 km² Wisła
Istebna 11 27984,25 km² Olza
Brenna 10 16495,54 km² Brennica
Szczyrk 581039,07 km² Żylica

Komunikacja

Drogi dojazdu

most na DK 1 w okolicy Grodźca

Komunikacja kolejowa

Dworzec główny w Bielsku-Białej

Dawne przejścia graniczne

Dawne przejście graniczne Beskidek-Beskydek

Akapit ten dotyczy stanu przed 21 grudnia 2007 . Po tej dacie, na mocy Układu z Schengen , przejścia te zostały zlikwidowane, a granicę można przekraczać na całej jej długości.

Zabytki

i inne.

Szlaki turystyczne

Panorama Beskidu Śląskiego na wysokości Ciśca.
Wieża widokowa na szczycie Baraniej Góry; szczyt jest węzłem szlaków

W Beskidzie Śląskim rozpoczyna swój bieg Główny Szlak Beskidzki :

Inne ważniejsze szlaki piesze Beskidu Śląskiego:

Ważniejsze szlaki piesze po stronie czeskiej:

Schroniska

Schronisko turystyczne Wysokość [m n.p.m.]zdjęcie
Schronisko "Pod Tułem" 560 m n.p.m.
Schronisko PTTK na Błatniej 891 m n.p.m.
Schronisko PTTK na Klimczoku 1034 m n.p.m.
Schronisko PTTK na Przysłopie pod Baranią Górą 900 m n.p.m.
Schronisko PTTK na Równicy 785 m n.p.m.
Schronisko PTTK na Skrzycznem 1250 m n.p.m.
Schronisko PTTK na Stożku 979 m n.p.m.
Schronisko PTTK na Szyndzielni 1001 m n.p.m.
Schronisko na Koziej Górze 686 m n.p.m.
Schronisko na Soszowie Wielkim 792 m n.p.m.
Schronisko na Stecówce 760 m n.p.m.
Schronisko "Chata wuja Toma" na przełęczy Karkoszczonka 736 m n.p.m.
Schronisko Chata na Orłowej pod Orłową 813 m n.p.m.
Schronisko młodzieżowe "Telesforówka" na Trzech Kopcach Wiślańskich 810 m n.p.m.
Schronisko Chata Grabowa 850 m n.p.m.
Chatki studenckie Wysokość [m n.p.m.]zdjęcie
Chatka na Szyrokim (w październiku 2006 roku przeszła w ręce prywatne)848 m n.p.m.
Chatka na Błotnym (spłonęła w połowie lat 90. XX wieku )
Chatka AKT na Pietraszonce

Ludność i historia regionu

Wśród ludów żyjących w Beskidzie Śląskim zaszły w początkach młodszej epoki kamienia (2500-1700 lat p.n.e. ) poważne zmiany i przeobrażenia na tle przechodzenia ze zbieractwa i łowiectwa w uprawę roli i hodowli zwierząt. Były one następstwem przypływu nowych fal ludności znad Dunaju poprzez Bramę Morawską i Przełęcz Jabłonkowską . Przybywały tędy karawany kupieckie z imperium rzymskiego , czego świadectwem są różne znaleziska monet rzymskich, z których część znajduje się w Muzeum Cieszyńskim . W IX wieku obszar Beskidu Śląskiego stał się częścią państwa wielkomorawskiego , następnie w X wieku został przyłączony do nowo utworzonej Polski . W 1290 roku powstało Księstwo Cieszyńskie , którego Beskid Śląski stał się częścią. W 1526 roku obszar ten znalazł się pod panowaniem Habsburgów . W średniowieczu grody powstawały głównie na pogórzu i nizinach wokół Beskidu Śląskiego, później osadnictwo zaczęło się posuwać na południe, w głąb doliny Olzy i Wisły . Kolonizacji tych terenów dokonywali książęta cieszyścy lub szlachta za ich przyzwoleniem. Osadnictwo było popierane bo zwiększało dochody pana ziemi. W 1763 roku po wojnach śląskich powstał Śląsk Austriacki – część Śląska, która pozostała w rękach Habsburgów. Po 1867 , kiedy powstały Austro-Węgry ten kraj koronny zyskał autonomię z własnym sejmem krajowym w Opawie.

Na przełomie XIX i XX wieku powstały pierwsze miejscowe organizacje turystyczne, mające na celu zagospodarowanie turystyczne tego terenu – w 1893 niemieckie Beskidenverein , a w 1909 polskie Polskie Towarzystwo Turystyczne "Beskid" w Cieszynie .

Po rozpadzie monarchii habsburskiej teren Beskidu Śląskiego był miejscem konfliktów (również zbrojnych) między nowo powstałym państwem polskim i Czechosłowacją . Ostatecznie Beskid Śląski znalazł się w granich obu krajów.

Dodatkowe informacje

Na stokach Baraniej Góry znajdują się tereny źródliskowe Wisły . Beskid Śląski jest mocno zalesiony: pierwotnie dominowały tu lasy bukowo-jodłowe ( buczyna karpacka ), obecnie – głównie świerczyny sztucznego pochodzenia.

Beskid Śląski posiada gęstą sieć osadniczą i dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną. Główne miasta Beskidu Śląskiego po stronie polskiej to Wisła i Szczyrk , a u północnego podnóża – Ustroń i Bielsko-Biała . Po stronie czeskiej głównymi miastami są Trzyniec i Jabłonków w dolinie Olzy.

Beskid Śląski w obrębie historycznego Śląska Cieszyńskiego zamieszkiwali górale śląscy , natomiast wschodnie stoki, opadające ku Kotlinie Żywieckiejgórale żywieccy . Gospodarka tych terenów tradycyjnie opierała się na pasterstwie , a szczególnie na jego specyficznej górskiej odmianie – szałaśnictwie. W ostatnich dziesięcioleciach coraz większego znaczenia nabierają funkcje wypoczynkowe, turystyczne i uzdrowiskowe beskidzkich miejscowości. W miejscowościach położonych w południowej części regionu zachowane są przykłady budownictwa ludowego (gł. drewnianego), kultywowana jest kultura ludowa (liczne zespoły folklorystyczne).

Za ratownictwo górskie w rejonie Beskidu Śląskiego odpowiedzialna jest Beskidzka Grupa GOPR .

Bibliografia

  • Barański Mirosław: "Beskid Śląski. Pasmo Baraniej Góry", Warszawa 1999, ;
  • Barański Mirosław: "Beskid Śląski. Pasma Klimczoka i Równicy", Warszawa 1995, ;
  • Barański Mirosław: "Beskid Śląski. Pasmo Stożka i Czantorii", Warszawa 1996,
  • Krygowski Władysław : "Beskidy. Śląski, Żywiecki, Mały", Warszawa 1974;
  • Działak Jerzy: "Beskid Śląski", Warszawa 1953;
  • Rzeczycki Tomasz: "Góry Polski", Katowice 2004, ;

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Beskid Śląski":

Sedmídolí ...

Śląskie Kamienie ...

Czeskie Kamienie ...

Bóbr (dopływ Odry) ...

Granit karkonoski ...

Masyw karkonoski ...

Pogórze Izerskie ...

Smogornia ...

Szrenica ...

Śnieżne Kotły ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Beskid Śląski":

207. Krainy geograficzne Polski. Karpaty (plansza 6) ...

218. Struktura narodowościowa i etniczna Polski (plansza 8) ...

218. Struktura narodowościowa i etniczna Polski (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie