|
Prusowie
Prusowie - ludy bałtyckie zamieszkujące w średniowieczu tereny między Pomorzem, Mazowszem, Litwą a Bałtykiem (wybrzeże Bałtyku między dolną Wisłą a dolnym Niemnem). Obecnie na ich terytorium znajdują się województwo warmińsko-mazurskie oraz obwód kaliningradzki.
Geneza i terytorium
Nazwa krainy – Prusy została przejęta od nazwy ludu. Nazwa Prusowie (Bruzi) została pierwszy raz wymieniona przez tzw. Geografa Bawarskiego. W połowie IX wieku lud ten zasiedlał ziemie między Wisłą a Niemnem. Przybyli na ten obszar zapewne około VI-V w p.n.e. z obszaru środkowej Rusi z dorzeczy rzek Dniepr i Wołga. W XIII wieku ich terytorium zajmowało około 42 000 km2 przy 170 000 mieszkańców. Oprócz Prusów jako odrębny lud wymieniani są Jaćwingowie.
Nazwy pruskich krain, pochodzące od nazw plemion je zamieszkujących (od zachodu):
- Pomezania
- Pogezania
- Galindia
- Sasinia
- Warmia
- Barcja
- Sambia
- Natangia
- Nadrowia
- Skalowia
- Sudawia (Sudowia, Jaćwież)
Jako lud Prusowie nigdy nie stworzyli organizacji plemiennej i pozostając na etapie związków plemiennych byli łatwym przeciwnikiem dla sąsiadów. Prusowie jako poganie czcili siły natury: ciała niebieskie, jak Słońce czy Księżyc, zjawiska atmosferyczne, jak piorun czy grzmot, a także zwierzęta i rośliny. Miejscami kultu były święte gaje, miejsca składania ofiar bogom. Prusowie wierzyli też w demony i bóstwa, kultywowali kult przodków. Ze znanych dziś bóstw pruskich należy wymienić bóstwo żeńskie Kurko (Kurche), bogini stworzenia i urodzaju, oraz bóstwo męskie Perkuna (Perkunis), boga wojny, władcę burzy i grzmotów. Wierzyli w życie pozagrobowe. Utrzymywali, że dusze zmarłych snują się po ich rodzimych okolicach.
Schyłek Prusów
W XIII wieku nasiliła się akcja misyjna w Prusach, zapoczątkowana bullą papieża Innocentego III z dnia 26 października 1206 roku, w której polski kler został wezwany do poparcia działań misyjnych opata łeknieńskiego Godfryda. Z bulli tej wynika, że początek misji cystersów datować należy na początek XIII wieku. Około 1210 na czele misji stanął mnich z Oliwy, Chrystian, a cała misja chrystianizacji Prusów nabrała rangi krucjaty. W 1215/1216 Chrystian został biskupem pruskim, zyskał od papieża prawo rzucania klątwy na krzyżowców, którzy wkroczyliby na ziemie nawróconych Prusów. Dzięki takiemu wsparciu w latach 20. XIII wieku liczne wyprawy podjęli Leszek Biały, Henryk Brodaty i Świętopełk pomorski. Wyprawy te pociągnęły za sobą w odwecie najazdy pruskie – w roku 1222 najazd dotarł do Płocka, a w roku 1226 w wyniku najazdu zniszczony został klasztor w Oliwie. Skutki tych najazdów nie były jednak porównywalne z rozmiarami zniszczeń po późniejszych najazdach Krzyżaków na ziemie pruskie i posłużyły za pretekst do stosowania przez nich drastycznych metod.
Dla ochrony szlaku wiślanego przed Prusami zostały sprowadzone na pogranicze pruskie zakony rycerskie – do ziemi chełmińskiej Krzyżacy, bracia dobrzyńscy Chrystiana w Dobrzyniu i kalatrawensi Świętopełka w Tymawie. Zakony te miały m.in. przejąć zadania ochrony granic od pogranicznych rodów rycerskich. Ambicje polityczne Konrada mazowieckiego i zaangażowanie w Małopolsce skłoniły go do sprowadzenia Zakonu Krzyżackiego na pogranicze polsko-pruskie, przy czym nie docenił on roli Zakonu jako zaplecza dla żywiołu niemieckiego, zainteresowanego ekspansją w rejonie Bałtyku.
Po nadaniu ziemi chełmińskiej Zakonowi Krzyżackiemu ściągnęło tam początkowo 2 rycerzy, którzy zajęli gródek Vogelsang. Dopiero w roku 1230 przybył do Prus właściwy oddział 7 braci rycerzy pod dowództwem Hermana Balka. Oddział ten, dzięki wsparciu papiestwa, a także oddziałów polskich, śląskich, pomorskich i zachodnioeuropejskich, podbił Pomezanię i kolejne ziemie pruskie. W roku 1233 biskup Chrystian dostaje się do niewoli pruskiej na Sambii, a uwolniony zostaje dopiero w roku 1238, kiedy to biskupstwo pruskie dostaje się pod władzę papieża i Krzyżaków. W roku 1233 Chełmno i Toruń otrzymują nowe prawo chełmińskie od Hermana von Salza i Hermana Balka, co stało się w przyszłości podstawą regulacji miejskich i administracyjnych w przyszłym państwie krzyżackim. W roku 1235 Krzyżacy wchłonęli zakon braci dobrzyńskich, a w roku 1237 inflancki zakon kawalerów mieczowych. W roku 1236, pod nieobecność Chrystiana, legat papieski Wilhelm z Modeny otrzymuje polecenie podziału Prus na 3 diecezje i mianowania 3 biskupów z zakonu dominikanów. Pomimo oporu uwolnionego Chrystiana w roku 1243 powstają 4 diecezje, a w roku 1245 on sam umiera.
Inne hasła zawierające informacje o "Prusowie":
Mikołajki
...
1038
...
Kielich mszalny
...
Toruń
...
Chrzest
...
Zakon krzyżacki
...
Wolni
...
Marchia Brandenburska
...
Kalendarium historii średniowiecza
...
Mniejszość niemiecka w Polsce
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Prusowie":
046 Stosunki polsko-krzyżackie (plansza 12)
...
037 Społeczeństwo i gospodarka w Polsce dzielnicowej (plansza 17)
...
017a. Polska Jagiellonów (plansza 6)
wykorzystywano już wojska zaciężne. Do odbycia służby wojskowej zobowiązani byli także wolni Prusowie. Gdy Krzyżacy skolonizowali ziemie pruskie, dążyli do zajęcia Żmudzi, co groziło ...
|
