Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

prawo magdeburskie

prawo magdeburskie (prawo niemieckie; łac. Ius municipale magdeburgense, niem. Magdeburger Recht) – prawo miejskie wzorowane na prawie miasta Magdeburga.

Prawo niemieckie – termin powstały w początkach XIII w. na Śląsku i Morawach początkowo jako prawo napływającej ludności, a następnie jako wzór przy organizacji samorządowej w miastach i lokacji polskich wsi. Prawo magdeburskie składało się, dla ujęcia całości życia prawnego, z dwu spisów prawa tj. obszerniejszego i bardziej wszechstronnego Zwierciadła Saskiego (łac. Speculum Saxonum) oraz prawa posiłkowego Weichbild dla miast. W kolejnych stuleciach prawo magdeburskie, lub tzw. magdeburgia, stały się synonimem prawa miejskiego.

Prawo magdeburskie na ziemiach polskich

Na ziemie polskie przyniesione zostało przez niemieckich zasadźców. Z czasem wykształciły się lokalne odmiany takie jak prawo poznańskie, prawo średzkie, prawo chełmińskie. Na prawie magdeburskim lokowano głównie miasta Śląska (Złotoryja, Lwówek Śląski), oraz inne, znaczące miasta w pozostałej części kraju (Kraków, Poznań, Częstochowa). Pierwsze lokacje miejskie dokonały się na Śląsku w pierwszym czterdziestoleciu XIII wieku, czyli za panowania Henryka Brodatego. Miasta lokowane na prawie magdeburskim zachowywały łączność z Magdeburgiem poprzez zasięganie pouczeń tamtejszego sądu miejskiego w szczególnie skomplikowanych kwestiach prawnych. Sąd w Magdeburgu pozostawał instancją odwoławczą od wyroków sądów miast Małopolski aż do 1356 roku, kiedy to jego rolę przejął Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego na zamku krakowskim powołany przez króla Kazimierza Wielkiego. W tym czasie ustanowiono też Sąd Komisarski Sześciu Miast jako sąd najwyższej instancji właściwy dla wydawania pouczeń prawnych, będący równocześnie sądem królewskim.

Obszar miasta

Zwykle przy lokacji wytyczano rynek i w miarę regularną sieć ulic przecinających się pod kątem prostym. Olbrzymia większość lokacji miast na prawie niemieckim odbywała się na obszarze lub w pobliżu już istniejących miast wczesnośredniowiecznych. Lokacja była więc nie tyle założeniem nowego miasta co nowym etapem w życiu grodu, który już dawno istniał. Niekiedy pierwsza lokacja była nieudana i miasto lokowano powtórnie. Często lokowanie miasta trwało kilka lat.

Organizował miasto zasadźca – który organizował, na podstawie umowy z panem feudalnym, werbunek osadników i który dostawał od księcia przywilej lokacyjny. Książę określał w nim prawa i obowiązki zasadźcy (który zwykle potem zostawał sołtysem lub wójtem) oraz pozostałych mieszkańców. Zasadźca z fachowymi mierniczymi wytyczał plan przyszłego miasta gdzie ew. zmiany w regularnym kształcie ulic wynikały z wcześniejszej istniejącej już zabudowy, np. z położenia murowanych kościołów.

Całą powierzchnię miasta dzielono na działki budowlane w kształcie prostokątów, które do rynku przylegały krótszymi bokami. Dlatego niektóre kamieniczki przy rynku są bardzo wąskie (zdarzają się kamienice, które mają tylko dwa okna na każdym piętrze). Właściciel dwóch sąsiednich działek mógł wybudować dom z szerokim czterookiennym frontem.

Większe miasta obwiedziono murami, które wzmacniano za pomocą baszt. Zabudowa była ciasna, uliczki wąskie i błotniste. Na środku rynku stał ratusz i sukiennice mieszczące kramy. Domy murowane w rynku należały do patrycjatu, pod murami fortyfikacji gnieździła się biedota. Boczne uliczki zajmowali rzemieślnicy na ogół tej samej specjalności. Byli oni zorganizowani w cechy czyli zrzeszenia rzemieślników tego samego zawodu. Pozostałością po nich są do dziś nazwy ulic w miastach lokowanych w średniowieczu np.: Szewska, Piekarska. Większe miasta posiadały już wodociągi, zastępujące prymitywne studnie.

Miasta lokowane na prawie magdeburskim posiadały własne władze: dziedzicznego wójta i ławę miejską tj. zespół kilkuosobowy pełniący funkcję sądu miejskiego. Obok tego pojawiało się z czasem przedstawicielstwo patrycjatu miejskiego tzw. Rada miejska z burmistrzem na czele.

Wójt był w mieście przedstawicielem pana miasta. Zarządzał on miastem z jego imienia i sprawował sądy według surowego prawa magdeburskiego. W sądach towarzyszyli mu ławnicy spośród mieszczan. Wyroki sądu wykonywano przy pręgierzu. Wójt pobierał szóstą część czynszów należnych księciu i trzecią część pieniężnych kar sądowych. Posiadał rzeźnię, jatki mięsne, młyny i łąki.

Prawo magdeburskie zostało wprowadzone po raz pierwszy w Złotoryi na Dolnym Śląsku w 1211 r. a następnie w Lwówku Śląskim w 1217, Środzie Śląskiej przed 1235 r. we Wrocławiu w 1242 r., w Szczecinie (Pomorze) w 1243 r., w Poznaniu i Głogowie w 1253 roku, Bytomiu w 1254 r., w Krakowie i Wodzisławiu Śląskim 1257 r. Nie tylko miasta w Polsce dzielnicowej ale również wiele miast na Pomorzu było lokowanych na prawie magdeburskim m.in. Szczecin oraz Stargard w 1243 r., Gryfino w 1254 r. oraz Police w r. 1260. W Prusach Wschodnich np. Marggrabowa (Olecko) 1560.

Miasta były wspomagane ulgami celnymi oraz przywilejami ekonomicznymi, z których najbardziej pożądane było prawo składu – zobowiązujące przejezdnych kupców do zatrzymania się w mieście i wystawienia wiezionego towaru na sprzedaż. Prawo takie na sól, ołów, i miedź otrzymał Kraków i Kazimierz, a niektóre inne miasta miały przywilej na inne towary.

Prawo to funkcjonowało w Polsce do uchwalenia Konstytucji 3 maja.

Osadnictwo

Przyjęcia norm prawa magdeburskiego nie należy utożsamiać z kolonizacją niemiecką w Polsce, gdyż prawem tym posługiwano się w wielu miejscowościach zamieszkanych wyłącznie przez Polaków. Jednakże w początkowym okresie osadnictwa na prawie niemieckim od XIII – do poł. XVI wieku liczba ludności niemieckiej w miastach i wsiach mogła wynosić nawet 50%. Również pierwszymi zasadźcami i wójtami byli w tych miejscowościach w większości Niemcy, którzy następnie ściągali osadników z Saksonii, Czech i Moraw.

Intensywna kolonizacja od XIII do XV wieku spowodowała, że stworzona wówczas sieć miast i wsi przetrwała do XIX wieku


Inne hasła zawierające informacje o "prawo magdeburskie":

Biskup ...

Mieszko II Lambert ...

Adwentyzm ...

Linz ...

Uniwersytet Witolda Wielkiego ...

Cena ...

Stanisław Narutowicz ...

Jonas Basanavičius ...

Sejm grodzieński (1793) ...

Wittenberga ...


Inne lekcje zawierające informacje o "prawo magdeburskie":

Zasady zgodnego z prawem wykorzystywania komputera (plansza 4) ...

02c Pojęcia podstawowe - część 3 (plansza 14) ...

15 Holowanie (plansza 6) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie