Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Parzydełkowce

Parzydełkowce

Parzydełkowce

Żeglarz portugalski (Physalia physalis)
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ parzydełkowce
Nazwa systematyczna
Cnidaria[1]
Hatschek, 1888

Parzydełkowce (Cnidaria, od gr. knide – pokrzywa) – typ dwuwarstwowych , wodnych, osiadłych lub pływających zwierząt tkankowych o promienistej symetrii ciała ( Radiata ), charakteryzujących się obecnością knidoblastów , z których powstają komórki parzydełkowe nazywane knidami, stąd naukowa nazwa typu Cnidaria. Tradycyjnie zaliczane były do jamochłonów , a wcześniej do roślin. Żyją samotnie lub tworzą kolonie . Osobniki dorosłe występują w postaci polipa lub meduzy . Osiągają rozmiary od kilku milimetrów do 2 m wysokości lub średnicy. Odżywiają się innymi zwierzętami. Grupa ta obejmuje około 9000 szeroko rozprzestrzenionych gatunków zamieszkujących wyłącznie środowiska wodne, przede wszystkim czyste i dobrze natlenione wody słone. Należą do nich silnie parzące kostkowce , kolonijne stułbiopławy , krążkopławy oraz koralowce , a wśród nich ukwiały i rafotwórcze korale madreporowe . Kilka gatunków jest pasożytami zwierząt wodnych. Zwierzęta te mają niewielkie znaczenie gospodarcze. W polskiej strefie Bałtyku odnotowano 25, a w wodach słodkich i słonawych – 7 gatunków. Te ostatnie zaliczono do fauny Polski [2].

Spis treści

Występowanie

Zdecydowana większość parzydełkowców zasiedla tropikalne wody słone, ale zasięg ich występowania obejmuje również obszary arktyczne i antarktyczne. Nieliczne przystosowały się do życia w wodach słonawych ( estuaria ) lub słodkich, w tym małe, okresowo wysychające zbiorniki. Występują na wszystkich głębokościach, głównie w strefie pelagialu (meduzy), bentalu (polipy) i litoralu (obydwie formy). Największa liczba gatunków występuje w krainie indopacyficznej[3].

Filogeneza

Skamieniały Acervularia troscheri (sylur–dewon)

Szczątki kopalne przodków dzisiejszych parzydełkowców pochodzą z początku ery paleozoicznej (dolny kambr ), choć podobne im formy datowane są na ediakar (około 580 mln lat temu). Filogenetycznie są niemal równie stare jak gąbki (Porifera)[4]. Przypuszcza się, że wywodzą się od zwierząt o symetrii dwubocznej , a promienista symetria ciała jest wyrazem późniejszych przystosowań.

Kształt meduzy (z lewej) i polipa

Budowa

Parzydełkowce są zwierzętami tkankowymi, co odróżnia je od podobnych czasem z wyglądu gąbek . Organizacja morfologiczna parzydełkowców jest wyższa niż gąbek, ale najprostsza wśród tkankowców. Wyróżnia się kilka form larwalnych (z których najpowszechniejsza jest planula ) oraz 2 postacie dorosłe: polip i meduza . Ich ciało zbudowane jest z dwóch warstw tkanki nabłonkowej: ektoderma (zewnętrzna) i entoderma (wewnętrzna). Warstwy nabłonkowe rozdzielone są bezpostaciową mezogleą lub mezenchymą . U polipa warstwa ta jest cienka i rozłożona równomiernie, meduza charakteryzuje się grubszą warstwą.

Polipy Tubastraea faulkneri

Ciało polipa ma kształt workowaty, natomiast meduzy dzwonkowaty o ścianach zbudowanych z dwóch warstw komórek – warstwy te odpowiadają ektodermie i entodermie gastruli. Wnętrze ciała stanowi jama gastro-waskularna (odpowiednik prajelita ), która może tworzyć system kanałów. Do jamy gastralnej prowadzi otwór gębowy, który otoczony jest czułkami (u polipa), natomiast u meduz czułki znajdują się na brzegu dzwonu. Otwór gębowy pełni również funkcje otworu odbytowego.

Na brzegach dzwonu zlokalizowane są także ciałka brzeżne ( ropalia ), w których skład wchodzą proste narządy światłoczułe (oczka) oraz statocysta – prosty narząd równowagi . Statocysta składa się ze statolitu (grudki węglanu wapnia) oraz komórek czuciowych z wypustkami komórkowymi. Statolit uciska określone wypustki w zależności od położenia zwierzęcia względem źródła przyciągania ziemskiego, co pozwala meduzie orientować się w jakiej pozycji względem ziemi płynie i wyregulować swoją pozycję ruchami dzwonu.

Podstawowym typem komórek tworzących zarówno ekto-, jak i entodermę są komórki nabłonkowo-mięśniowe oraz komórki interstycjalne . W entodermie występują również komórki gruczołowe, które produkują enzymy trawienne . Natomiast w ektodermie znajdują się komórki parzydełkowe (zawierają w sobie parzydełka, czyli knidocysty ), komórki zmysłowe (receptoryczne) oraz nerwowe.

Parzydełkowce nie mają układów: krążenia, oddechowego i wydalniczego, a wymiana gazowa i osmoregulacja następuje przez całą powierzchnię ciała.

Odżywianie i trawienie

Parzydełkowce żywią się zawiesiną organiczną i planktonem, ale niektóre gatunki potrafią polować na większe zwierzęta. U tych gatunków występuje specyficzne zjawisko podwójnego trawienia. Pokarm wprowadzony jest do jamy gastralnej, gdzie rozpoczyna się pierwszy etap jego obróbki – trawienie zewnętrzne (zewnątrzkomórkowe) za pomocą enzymów produkowanych przez komórki gruczołowe. Wstępnie nadtrawiony i rozdrobniony pokarm jest potem fagocytowany przez komórki gastrodermy i rozpoczyna się drugi etap – trawienie wewnętrzne (wewnątrzkomórkowe). Niestrawione resztki są usuwane na zewnątrz, z powrotem przez otwór gębowy.

Rozmnażanie

Parzydełkowce rozmnażają się płciowo i bezpłciowo poprzez pączkowanie , podział (poprzeczny i podłużny) oraz strobilizację . Bezpłciowo rozmnażają się zazwyczaj polipy ( rzadko meduzy), a najczęstszym sposobem takiego rozrodu jest pączkowanie. Nowy, początkujący polip może się oderwać od macierzystego, ale bywa też, że pozostaje z nim złączony i w ten sposób tworzy się kolonia osobników. Z polipów może także wypączkować meduza, która po oderwaniu się zaczyna prowadzić samodzielne życie w toni wodnej. Rzadziej u polipów dochodzi do podziału osobnika wzdłuż długiej osi ciała, a zupełnie wyjątkowo do podziału poprzecznego. Specyficznym sposobem rozrodu bezpłciowego polipów jest strobilizacja. Polega ona na tym, że dojrzały polip zaczyna dzielić się poprzecznie na swego rodzaju talerzyki, które u nasady polipa są jeszcze słabo zaznaczone. Im wyżej, tym stają się wyraźniejsze, a szczytowe talerzyki odrywają się i przekształcają w młode meduzy zwane efyrami. Efyry po kilku tygodniach przekształcają się w dorosłe meduzy. Rozmnażanie płciowe zachodzi zarówno u polipów, jak i u meduz. Gamety powstają z komórek interstycjalnych. Krążkopławy są rozdzielnopłciowe, a rozwój mają złożony. Występuje w nim dwubocznie symetryczna, orzęsiona larwa- planula . Niektóre gatunki, jak na przykład bałtycka chełbia modra wykazują regularną przemianę pokoleń związaną ze zmianą sposobu rozmnażania

Tryb życia

Polipy prowadzą osiadły tryb życia. Meduzy poruszają się ruchem odrzutowym, lecz zaliczane są do planktonu, gdyż nie są w stanie przeciwstawiać się prądowi wody.

Klasyfikacja

Pasożytniczy Polypodium hydriforme
A – stolon , B – osobniki swobodnie żyjące
Hydromeduza hederyka Rydera (Craspedacusta sowerbyi)

Wśród parzydełkowców wyłoniono dwa klady (Anthozoa i Medusozoa) obejmujące 4 tradycyjnie wyróżniane gromady oraz wyodrębnione z krążkopławów słupomeduzy (Staurozoa)[5]:

Jedna z wcześniejszych klasyfikacji biologicznych Cnidaria wyglądała następująco:

Podtyp: Medusozoa/Metagenetica
Gromada: Protomedusae
Gromada: Hydroconozoa/Dipleurozoa
Gromada: stułbiopławy (Hydroza)
Gromada: krążkopławy (Scyphoza)
Podgromada: Scyphomedusae/Acraspeda
Podgromada: Conulata
Gromada: kostkowce (Cubozoa)
Gromada: Archaeohydroidea
Gromada: Cyclozoa
Podtyp: koralowce (Anthozoa)
Gromada: ( Zoantharia /Helianthoida)
Podgromada: † denkowce (Trichocorallia/Tabulata)
Podgromada: † koralowce czteropromienne (Tetracorallia/Pterocorallia/Rugosa)
Podgromada: koralowce sześciopromienne (Hexacorallia/Hexaradiata)
Gromada: koralowce ośmiopromienne (Octocorallia/Octoradiata/Alcyonaria)
Gromada: szorstkowce (Ceriantipatharia)
Podtyp: incertae sedis
Gromada: † Trilobozoa
Gromada: † Petalonamae

Zobacz też

Przypisy

  1. Cnidaria w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. III. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2008, s. 357. . 
  3. Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN , 2009, ss. 62–122. . 
  4. Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN , 2007. . 
  5. Daly et al. The phylum Cnidaria: A review of phylogenetic patterns and diversity three hundred years after Linneaeus. „Zootaxa”. 1668, ss. 127-182 (2007) ( ang. ). 

Bibliografia

  1. Daly et al. The phylum Cnidaria: A review of phylogenetic patterns and diversity three hundred years after Linneaeus. „Zootaxa”. 1668, ss. 127-182 (2007) ( ang. ). 
  2. Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN , 2007. . 
  3. Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna , 1984. . 
  4. Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN , 2009. . 


Inne hasła zawierające informacje o "Parzydełkowce":

Trójwarstwowce ...

Parzydełkowce Parzydełkowce Żeglarz portugalski (Physalia physalis) Systematyka Domena eukarionty Królestwo zwierzęta Typ Parzydełkowce Nazwa systematyczna CnidariaHatschek, 1888 Parzydełkowce (Cnidaria, od gr. knide ...

Planula ...

Płazińce ...

Septum ...

Drapieżnictwo ...

Prekambr ...

Zooplankton prądów:Pelagiczny - z daleka od brzegów, ślimaki skrzydłonogie, widłonogi COPEPODA, wioślarkiCLADOCERA, rurkopławy, ParzydełkowceCNIDARIA, gatunki strzałki CHAETOGNATHA.Litoralny - przybrzeżny - meroplankton - wrotki ROTATORIA, wirki ...

Oko ...

Gonada ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Parzydełkowce":

010. Parzydełkowce - tkankowe zwierzęta dwuwarstwowe (plansza 20) ...

011. Płazińce – prymitywne zwierzęta trójwarstwowe (plansza 10) ...

032. Ekologia biosfery (plansza 27) jest zespół organizmów zwany bentosem. Spotykamy tu zwierzęta osiadłe (na przykład gąbki, Parzydełkowce), ryjące w dnie oraz poruszające się po jego powierzchni (pierścienice, mięczaki, ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie