Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze - organ wymiaru sprawiedliwości powołany po II wojnie światowej w celu osądzenia nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Procedował od godz. 10:03 20 listopada 1945 do ogłoszenia wyroku w dniu 1 października 1946 .

Przygotowania i charakter

Proces poprzedzony był gromadzeniem materiału dowodowego. Konieczne było także ujęcie wszystkich, pozostających przy życiu, nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Do czasu rozpoczęcia procesu, aresztowani zostali umieszczeni w Luksemburgu , w miejscowości Bad Mondorf , w pokojach Grand-Hotelu (miejsce internowania było utajnione przed opinią publiczną). Prowadzono wówczas dochodzenie wstępne oraz przesłuchania aresztowanych.

Proces norymberskich był legalny, był oparty na prawie narodów, choć prowadzony zgodnie z procedurą anglosaską. Aczkolwiek początkowo przedstawiciele "zwycięskich" mocarstw nie potrafili zgodzić się nie tylko co do charakteru procesu, ale generalnie odnośnie jego celowości. Związek Radziecki chciał procesu oraz surowego ukarania sprawców. Francja i Wielka Brytania były niechętnie procesowi i wysunęły nawet tzw. "Plan Napoleona", w myśl którego zbrodniarze mieli być wygnani na samotną wyspę (tak jak w przeszłości Napoleon Bonaparte ). Z kolei Stany Zjednoczone opowiadały się za prowadzeniem procesu. Wspólne stanowisko pomógł wypracować sędzia amerykańskiego Sądu Najwyższego, Robert Houghwout Jackson , który podjął się misji zleconej przez prezydenta USA Harry'ego Trumana . Ostateczne decyzję podjęto na konferencje w Londynie, trwającej od 26 czerwca 1945. Pomimo początkowych rozbieżności zdań, ustalono, iż przedmiotem procesu będą naruszenia aktów prawa międzynarodowego, które zostały wyraźnie określone w statucie trybunału.

Na miejsce procesu wybrano niemieckie miasto Norymberga . Na gmach wyznaczono Pałac Sprawiedliwości, który nie został uszkodzony podczas wojny.

Skład Trybunału

Zgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej byli nim przedstawiciele "Czterech Mocarstw" (koalicji zwycięzców w II wojnie światowej ), wydelegowani przez Sądy Najwyższe krajów reprezentantów. Podstawą prawną było przeniesienie suwerennych praw Niemiec na mocarstwa - strony aktu bezwarunkowej kapitulacji z dn. 8/9 maja 1945 i w konsekwencji zgoda na jednostronne określenie warunków pokoju przez mocarstwa- sygnatariuszy aktu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy .

Sędziowie

1. Geoffrey Lawrence - przewodniczący ( Wielka Brytania )
2. William Birkett - sędzia zapasowy
3. Francis Biddle ( Stany Zjednoczone )
4. John Parker - sędzia zapasowy
5. Henri Donnedieu de Vabres ( Francja )
6. Robert Falco - sędzia zapasowy
7. Iona Nikitczenko ( Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich )
8. Aleksander Wołczkow - sędzia zapasowy

Oskarżyciele^[1]

• Stany Zjednoczone :
  • Robert Houghwout Jackson - główny oskarżyciel
  • Thomas Dodd - kierownik zespołu oskarżycieli
  • Sidney Alderman, Telford Taylor, John Harlan Amen, Ralph Albrecht
  • Młodsi oskarżyciele: Wiliam Baldwin, Smith Brookhart, Warren Farr, Hartey Murray, Samuel Harris, Drexel Sprecher, Whitnay Harris, Thomas Lambert, Bernard Meltzer, Robert Kempner, Walter Brudno

• Francja :
  • August Champetier de Ribes - główny oskarżyciel
  • Zastępcy głównego oskarżyciela: Charles Dubost, Edgar Faure
  • Młodsi oskarżyciele (kierownicy działów): Pierre Mounier, Charles Gerthoffer, Jean Leyris, Alfred Costle-Floret
  • Młodsi oskarżyciele: Henri Delpech, Constantin Quatre, Serge Fuster, Jacques Herzog, Jean-Jacques Lanoire, Henri Monneray

• Wielka Brytania :
  • sir Hartley Shawcross - główny oskrżyciel
  • sir David Maxwell-Fyfe
  • G.D.Roberts - kierownik zespołu oskarżycieli
  • Młodsi oskarżyciele: J.M.G. Griffith-Jones, H.J. Phillmore, F. Elwyn Jones, I. Harcourt-Barrington

• Związek Radziecki :
  • Roman Rudenko - główny oskarżyciel
  • J.W. Pokrowski - zastępca głównego oskarżyciela
  • Młodsi oskarżyciele: M.J.Raginski, L.R.Szenin, N.D.Zoria, L.N.Smirnof, D.S.Kariew, F.G.Dienisow, I.A.Ozol, W.W.Kuchin

Świadkowie i materiał dowodowy^[2]

Podani tylko niektórzy najbardziej zapamiętani przez historię świadkowie i materiał dowodowy:

• Zaprzysiężone zeznanie niemieckiego inżyniera Hermanna Friedrich Graebe (19.06.1900-17.04.1986) opisujące masowe rozstrzeliwanie Żydów z Dubna na Ukrainie. Świadek po wojnie za ratowanie Żydów odznaczony tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
• zeznanie Rudolfa Franza Ferdinanda Hoessa , komendanta obozu Auschwitz-Birkenau (skazanego wyrokiem z 7 kwietnia 1947 roku przez Najwyższy Trybunał Narodowy w Warszawie na karę śmierci, wyrok wykonano)
• Dziennik służbowy oskarżonego dra Hansa Franka , obejmujący wówczas 38 tomów (po wojnie w wyniku podzielenia nieoprawionego skoroszytu na 2 części oraz uzupełnienia o odnalezione materiały w Krakowie, rozszerzony do 40 tomów lub 11367 stron, w tym 10 774 strony właściwego tekstu oraz 593 strony skorowidzów), w którym oskarżony pedantycznie wyszczególnił swoją działalność w Generalnym Gubernatorstwie .
• Film dokumentalny z obozów koncentracyjnych Buchenwald, Dachau i Bergen-Belsen przedstawiający między innymi widok nagich trupów spychanych przez buldożery do masowego grobu. Film ten wywołał szok na sali i był punktem zwrotnym w procesie.

Wyroki, oskarżeni i ich obrońcy

Ława oskarżonych w Norymberdze. Od lewej w pierwszym rzędzie: Göring, Hess, Ribbentrop, Keitel, w drugim rzędzie: Dönitz, Raeder, Schirach, Sauckel.

Kara śmierci

1. Alfred Jodl - prof. Franz Exner
2. Alfred Rosenberg - dr Alfred Thoma
3. Arthur Seyss-Inquart - dr Gustav Steinbauer
4. Ernst Kaltenbrunner - dr Kurt Kauffmann
5. Fritz Sauckel - dr Robert Servatius
6. Hans Frank - dr Alfred Seidl
7. Hermann Göring ^[3] - dr Otto Stahmer
8. Joachim von Ribbentrop - dr Gunter von Rohrscheidt
9. Julius Streicher - dr Hans Marx
10. Martin Bormann ^[4] - dr Friedrich Bergold
11. Wilhelm Frick - dr Otto Pannenbecker
12. Wilhelm Keitel - dr Fritz Sauter

Wszyscy, z wyjątkiem Göringa i Bormanna, zostali powieszeni 16 października 1946

Kara dożywotniego więzienia

13. Erich Raeder - dr Walter Siemers

14. Rudolf Hess - -

15. Walter Funk - dr Fritz Sauter

Kara 20 lat więzienia

16. Albert Speer - dr Hans Flachsner

17. Baldur von Schirach - dr Fritz Sauter

Kara 15 lat więzienia

18. Constantin von Neurath - Otto von Ludinghausen

Kara 10 lat więzienia

19. Karl Dönitz - Otto Kranzbuhler

Uniewinnienie

20. Franz von Papen - dr Egon Kubuschok

21. Hans Fritzsche - dr Heinz Fritz

22. Hjalmar Schacht - dr Rudolf Dix

Nieosądzeni

23. Robert Ley - popełnił samobójstwo w celi 25 października 1945

24. Gustav Krupp von Bohlen und Halbach - nie był sądzony ze względu na stan zdrowia

Trybunał uznał także Gestapo - (dr Rudolf Merkel), Sicherheitsdienst (SD), Schutzstaffel (SS) - (dr Ludwik Babel) za organizacje przestępcze.

Prócz głównego procesu czołowych nazistów, toczyły się również mniejsze procesy pozostałych liderów zbrodni, m.in. grup operacynych ( Einsatzgruppen ).

Statystyka procesu

1. Okres trwania - 10 miesięcy i 10 dni (218 pełnych dni roboczych)
2. Sesje jawne - 403
3. Sędziowie - 4
4. Oskarżyciele - 4
5. Dokumenty oskarżycieli - 2.630
6. Obrońcy - 27
7. Asystenci - 54
8. Sekretarki - 67
9. Dokumenty obrońców - 2.700
10. Zeznania świadków - 240
11. Protokół stenograficzny - ponad 4.000.000 słów spisanych na 16.000 stron
12. Papier zużyty do powielenia dokumentów na użytek sądu, obrony, prasy itd. - 5.000.000 arkuszy
13. Fotokopie dokumentów w specjalnie zainstalowanym laboratorium fotograficznym - 780.000
14. Tłumaczenia (symultaniczne) - 4 języki: angielski , niemiecki , rosyjski , francuski ^[5]
15. Nagrywany, płyty gramofonowe - 7.000, taśmy magnetofonowe - 27.000 m
16. Filmowany w całości, taśmy filmowe - ?

Udział Polski

Delegacja polska na proces przed MTW obejmowała cztery osoby tj.: Tadeusz Cyprian , Stefan Kurowski , Stanisław Piotrowski i Jerzy Sawicki ^[6]. Koordynatorami do poszczególnych spraw byli także Aleksander Bramson, Manfred Lachs , Marian Muszkat , Jan Sehn oraz Mieczysław Szerer .

Dokonali oni sporządzenia tzw. polskiego aktu oskarżenia, obejmującego ponad 100 stron i zawierającego najważniejsze fakty i dokumenty dotyczące zbrodni hitlerowskich w Polsce i polityce okupanta wobec narodu polskiego. Zgromadzony materiał dowodowy w postaci aktu oskarżenia pozwolił na sprecyzowanie zarzutów oskarżonym oraz na znaczne rozszerzenie problematyki polskiej w czasie postępowania dowodowego przed Trybunałem. Jednakże polska delegacja nie mogła brać formalnego udziału w pracach Trybunału, gdyż umowa londyńska z 8 VIII 1945 r. (zob.wiki źródła), przewidywała udział w procesie jedynie przedstawicieli czterech mocarstw, które występowały w imieniu wszystkich narodów.

Jedynym polskim świadkiem zeznającym w procesie była Seweryna Szmaglewska .

Bibliografia

• J. Heydecker, J. Leeb, Trzecia Rzesza w świetle Norymbergi. Bilans tysiąca lat, Warszawa 1979.

Filmografia

• Proces norymberski zobrazowano w filmie niemieckim Speer and Hitler: Devil's architect (Architekt diabła) o Albercie Speerze.
• W Polsce powstała inscenizacja procesu w Norymberdze, zatytułowana Epilog norymberski , zrealizowana w formie fabularyzowanego filmu dokumentalnego w reżyserii Jerzego Antczaka ( 1970 ).

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Dokumenty procesów norymberskich - wersja elektroniczna w języku angielskim
• Dokumentacja spraw członków Einsatzgruppen ( en. )

Zobacz też

• Pozytywizm prawniczy
• Procesy norymberskie
• Raport Stroopa
• Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu