Kaplica cmentarna w Kuźminie

Cmentarz żołnierzy polskich, w tle dawna cerkiew

Kuźmina – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim , w powiecie przemyskim , w gminie Bircza , na Pogórzu Przemyskim .

Do 1954 roku istniała gmina Kuźmina . W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego .

W Kuźminie znajduje się najgłębszy w Polsce otwór wiertniczy "Kuźmina-1", o głębokości 7541 m. Był to otwór badawczy, mający na celu zbadanie budowy geologicznej Karpat . Do krystalicznego podłoża dowiercono się na głębokości ponad 7300 m.

Historia

Pierwsza wzmianka o Kuźminie pochodzi z roku 1497; następna, z roku 1500. Pierwszą cerkiew zbudowano w 1526 roku. W XIX wieku wieś należała do Pieciorowskich. Na wschód od wsi znajdują się fragmenty fortyfikacji dworskich. Pod koniec XIX wieku wieś dziliła się na cztery części : Kuźminę górną, Margel, Kiczerę i Kamionkę zwaną również Wapienisko.

W 1938 roku wieś była widownią kilkudniowych starć ludności ukraińskiej z Kuźminy i okolic , walczącej o odebraną im cerkiew, z Polakami. Po kilku dniach starć sytuację opanowały oddziały żandarmerii ściągnięte z Dobromila , Sanoka i Przemyśla . Kilkadziesiąt osób, w tym kobiety i dzieci, zostało pobitych, a kilka zakatowano na śmierć. Cerkiew została przez władze polskie zamknięta, a udostępniły ją z powrotem wiernym dopiero okupacyjne władze niemieckie w 1941 roku.

Kuźmina w roku 1929

• Właściciel ziemski: Neuman Wład. (307 ha)
• Lasy-eksploatacja: Sontag H.
• Kowal: Kozioł F.
• Różne towary: Roth G., Śliwka L.
• Tartak: Langman Ch.
• Wyszynk trunków: Langman Ch.

Mord w Kuźminie

2 listopada 1945 w czasie ataku sotni UPA „Hromenki” zginęło 11 Polaków a 4 zostało rannych.

Wyznania

Katolicy obrządku wschodniego

W Kuźminie znajduje się drewniana cerkiew św. Dymitra, zbudowana w 1814 fundacji Woźniaków. W roku 1880 kościół liczył 90 wiernych, msze odbywały się nieregularnie. Do 1926 cerkiew podlegała greckokatolickiej parafii w Leszczawie Górnej , a potem parafii greckokatolickiej w Krecowie , po wojnie użytkowana przez rzymskich katolików.

Katolicy obrządku łacińskiego

W roku 1880 parafia łacińska w Tyrawie liczyła 560 wiernych z Kuźminy.

Demografia

• w roku 1785 mieszkało tu 103 grekokatolików, 265 rzymskich katolików i 5 Żydów.
• w 1840 i w 1859 - 250 grekokatolików,
• w 1880 - 560 katolików, 90 grekokatolików
• w 1899 - 144 grekokatolików,
• w 1926 - 320 grekokatolików
• 1929 - 924 mieszkańców
• w 1938 - 246 grekokatolików.
  • (brak danych o innych mieszkańcach, do uzupełnienia)

Drogi krajowe

Droga 28 Zator - Wadowice - Nowy Sącz - Gorlice - Biecz - Jasło - Krosno - Sanok - Medyka .