|
Józef II Habsburg
Józef II Habsburg - pełne imię: Józef Benedykt August Jan Antoni Michał Adam (ur. 13 marca 1741 w Wiedniu, zm. 20 lutego 1790 w Wiedniu) – najstarszy syn cesarzowej Marii Teresy Habsburg i Franciszka I Lotaryńskiego, wnuk Karola VI Habsburga. Cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego od 1764/1765 r.
Po śmierci ojca Franciszka I Lotaryńskiego w 1765 r. dopuszczony do współrządzenia z matką w dziedzicznych krajach austriackich. Wbrew woli Marii Teresy polecił zająć miasta spiskie (1769), czym rozpoczął I rozbiór Polski (1772) (rozbiory Polski). Rządził państwem austriackim w latach 1780-90.
Od 1780 wyłączny władca krajów habsburskich. Naśladował pruski militaryzm. Dążył do budowy zwartej monarchii z jednolitym językiem, administracją i systemem podatkowym. Miał dwie żony: Izabelę Marię Parmeńską i Marię Józefę Wittelsbach; zmarł jednak bezpotomnie. Był władcą rządzącym zgodnie z zasadami oświeconego absolutyzmu. Rozpoczął proces podporządkowywania Kościoła katolickiego państwu (józefinizm). W katalogu kar kryminalnych zniósł karę śmierci.
Wczesne lata życia
Józef urodził się w 1741 r. Był czwartym dzieckiem i pierwszym synem Marii Teresy i Franciszka Lotaryńskiego. Po raz pierwszy pokazano go publicznie, kiedy miał zaledwie 2 miesiące. Było to 18 maja 1741 r. w Preszburgu, podczas koronacji Marii Teresy na królową Węgier. Maria Teresa chciała aby jego pierwszym imieniem było "Karol", ale ostatecznie zdecydowała się zmienić je na imię patrona dnia narodzin syna. Józefa ochrzcił nuncjusz papieski w asyście 16 biskupów. Papież Benedykt XIV był jednym z jego ojców chrzestnych. Wysłał on Józefowi poświęconą kołyskę, jednak z powodu napięć między Rzymem a Wiedniem dotarła ona na miejsce z kilkuletnim opóźnieniem.
Mały arcyksiążę był dzieckiem krnąbrnym, upartym i zamkniętym w sobie. Nie lubił podporządkowywać się nakazom. Bardzo trudno było też zmusić go do jedzenia. W 1745 r. zachorował na ospę wietrzną, ale szczęśliwie wyzdrowiał. W 1747 r. poseł króla pruskiego Fryderyka II, Podewils, pisał o następcy tronu Austrii, Czech i Węgier: Józef jest dobrze zbudowany, jego niebieskie oczy są całkiem podobne do oczu matki; poza tym jest podobny raczej do ojca. Jego spojrzenie jest śmiałe i ma on lekceważący sposób bycia.
Wkrótce mały Józef otrzymał swój pierwszy dwór. W jego skład weszli markiz Poal, hrabia Salm, hrabia Sarhemberg, hrabia Saurau, hrabia Herrach i hrabia Goess. 30 marca 1752 r., razem ze swoją starszą siostrą Marią Anną, otrzymał Pierwszą Komunię Świętą w kościele augustianów w Wiedniu. Udzielający komunii nuncjusz papieski podczas uroczystości upuścił hostię, co odczytano jako zły znak. 25 lipca 1753 r. arcyksiążę został bierzmowany. 2 listopada 1755 r. w imieniu króla Portugalii Józefa I trzymał do chrztu swoją siostrę Marię Antoninę. W 1756 r. ponownie zachorował na ospę.
Wychowanie następcy tronu powierzono jezuicie Ignazowi Höllerowi i augustianinowi Franzowi Josephowi Wegerowi. Program nauczania Józefa ułożył sekretarz Marii Teresy Bartenstein. Największy nacisk kładł on na naukę historii i prawa. Egzamin z prawa natury i prawa publicznego Józef zdał 23 lutego 1756 r. W przeciwieństwie do większości rodziny Józef nie grał na żadnym instrumencie, ale potrafił odczytać nuty.
Kolejnym wychowawcą Józefa został ochmistrz feldmarszałek hrabia Karl Batthiany, który wychowywał następcę tronu jako żołnierza. Wskutek takiego wychowania Józef stał się arogancki i pozbawiony szacunku dla innych. Zaczął być uważany za egoistę i człowieka bez serca. Był sceptykiem, interesował się sprawami wojska i administracji. Interesował się nowymi prądami w życiu umysłowym Europy. Czytywał Woltera, Martiniego i Encyklopedystów. Podziwiał również Fryderyka II, a zarazem go nienawidził. Chciał zreformować Austrię w duchu pruskim, aby stworzyć monarchię, która rzuci wyzwanie państwu pruskiemu i pomści niepowodzenia odnoszone przez naddunajską monarchię w starciach z północnym sąsiadem. Józef nie miał jednak talentu wojskowego i zmysłu politycznego Fryderyka. Był biurokratą o żelaznej woli.
Kiedy miał 20 lat, Józef spisał sobie wytyczne, które nazwał "marzeniami" (Träumereien). Potęga państwa miała opierać się na jak najbardziej wydajnej pracy poddanych, a zadaniem rządu miało być zachęcanie do pracy, usuwanie przeszkód hamujących aktywność producentów i zwalczanie marnotrawstwa. Władza cesarza miała być absolutna. Józef nie uznawał instytucji stanowych, przywilejów i dotychczasowych systemów prawnych. Wróg etykiety i dworskich splendorów, nie mający pociągu do zabaw, kobiet i polowań, wiecznie zapracowany "sługa państwa" odznaczał się prostotą ubioru i sposobem obcowania z ludźmi. Głodny wiedzy wiele podróżował, zarówno po kraju jak i zagranicy, przeważnie incognito.
Cesarz rzymsko-niemiecki. Współrządy z Marią Teresą
Jako następca tronu Józef wcześnie zaczął być dopuszczany do rządów. Sam miał również wielkie ambicje polityczne. Już w 1756 r. ułożył projekt dekretu nakazującego konfiskatę dóbr kościelnych, jednak pozostał on w sferze planów. W 1760 r. został powołany do Rady Państwa. W tym samym roku, 6 października w Wiedniu, poślubił Izabelę Marię Burbon (31 grudnia 1741 – 27 listopada 1763), córkę księcia Parmy Filipa I i Ludwiki Elżbiety Burbon, córki króla Francji Ludwika XV. Izabela była ładną, miłą i inteligentną dziewczyną. Józef miał z nią dwie córki zmarłe w dzieciństwie i darzył ją szczerą miłością, jednak nieodwzajemnioną. Izabela coraz bardziej pogrążała się w melancholii, a swoje uczucia przelała na siostrę Józefa, Marię Krystynę. Zmarła w 1763 r. Jej śmierć bardzo dotknęła Józefa.
Wkrótce za namową matki Józef ożenił się ponownie. 23 stycznia 1765 r. w pałacu Schönbrunn poślubił Marię Józefę Antoninę Wittelsbach (30 marca 1739 – 28 maja 1767), córkę elektora bawarskiego Karola Albrechta i Marii Amalii Habsburg, córki cesarza Józefa I. Małżeństwo to było nieudane. Józef przedzielił ścianą małżeńską sypialnię, a żonę lżył i obrażał. Kiedy matka usiłowała go nakłonić do napisania listu do żony Józef odrzekł: Byłoby mi bardziej miłe i wprawiłoby mnie w mniejsze zakłopotanie, gdybym miał napisać do Wielkiego Mogoła.
18 sierpnia 1765 r., podczas uroczystości weselnych młodszego brata Józefa, arcyksięcia Piotra Leopolda, nagle zasłabł i zmarł cesarz Franciszek Lotaryński. Józef był naturalnym kandydatem na jego następcę i rychło został ogłoszony cesarzem rzymsko-niemieckim przez elektorów, którymi byli: jego matka jako królowa Czech, Fryderyk II jako elektor brandenburski, książę saski Fryderyk August III, palatyn reński Karol Teodor, książę bawarski Maksymilian III Józef, król Wielkiej Brytanii Jerzy III jako książę hanowerski, arcybiskup Kolonii Maksymilian Fryderyk von Königsegg-Rothenfels, arcybiskup Moguncji Emmerich Josef von Briedbach i arcybiskup Trewiru Johann Philipp von Walderdorf. Jednocześnie Maria Teresa mianowała syna współwładcą w Austrii, Czechach i na Węgrzech. W 1766 r. został również naczelnym wodzem armii austriackiej.
W tym okresie cesarz Józef dużo podróżował. Spotkał się potajemnie z Fryderykiem II, który określił cesarza mianem człowieka ambitnego, zdolnego podpalić cały świat. W 1769 r. udał się do Włoch, gdzie obserwował konklawe na którym wybrano Klemensa XIV. Pod koniec lat 70. odwiedził Rosję i spotkał się z carycą Katarzyną II. W 1777 r. spotkał się z francuskim ministrem Vergennesem, który uznał Józefa za człowieka "ambitnego i despotycznego".
15-letnie współrządy Józefa z Marią Teresą nie układały się najlepiej. Matkę raziły zbyt "demokratyczne" poglądy syna oraz kwestie religijne. Józef był antyklerykałem i zwolennikiem tolerancji religijnej. Maria Teresa natomiast była gorliwą katoliczką. Nadrzędna pozycja matki hamowała reformatorskie dążenia cesarza. Swoje ambicje Józef realizował na forum polityki międzynarodowej. W 1769 r. Austriacy zajęli zastaw spiski, stawiając pierwszy krok na drodze do I rozbioru Polski, który nastąpił ostatecznie w 1772 r. Planom tym sprzyjał Józef II, trochę wbrew swojej matce. Traktat rozbiorowy został podpisany w Sankt Petersburgu 5 sierpnia 1772 r. Austria wzbogaciła się o Galicję razem z Lwowem i licznymi kopalniami soli.
Politykę Austrii w tym okresie determinowała sprawa Śląska, utraconego na rzecz Prus w 1742 r. Maria Teresa nigdy nie pogodziła się z utratą tej prowincji, a jej poglądy w tym względzie przejął Józef. Z biegiem czasu rola młodego cesarza u boku matki wzrastała, co niepokoiło Fryderyka II, który przypisywał Józefowi chęć "połknięcia" wszystkich książąt Rzeszy i uczynienia z Niemiec monarchii na wzór francuski. Józef rzeczywiście dążył do budowy zwartego bloku ziem habsburskich w południowych Niemczech. Z tej przyczyny spadało zainteresowanie Wiednia Niderlandami austriackimi, które chciano wymienić na Śląsk lub Bawarię. W tej ostatniej w 1777 r. zmarł bezpotomnie elektor Maksymilian III Józef. Nastręczało to możliwość różnych kombinacji.
Spadkobiercą Maksymiliana był elektor Palatynatu Karol Teodor. On również nie miał legalnego potomstwa, za to mnóstwo dzieci z nieprawego łoża. W zamian za uposażenie i utytułowanie swoich bastardów Karol zrzekł się na rzecz Józefa 1/3 terytorium Bawarii. Wywołało to niepokój w Niemczech. W styczniu 1778 r. Józef wprowadził austriackie wojska do Bawarii. Józef liczył na poparcie Francji oraz na to, że przekupi Fryderyka II uznaniem jego praw do sukcesji w margrabstwach Ansbach i Bayreuth. Francja jednak uznała działania Józefa za naruszenie równowagi w Niemczech, a Fryderyk ani myślał zgodzić się na połknięcie Bawarii przez Austrię za cenę dwóch małych margrabstw. W odpowiedzi na działania Józefa zaatakował Czechy.
Rozpoczęła się krótkotrwała wojna znana jako wojna o sukcesję bawarską. Zarówno Austria jak i Prusy obawiały się przekształcenia tej wojny w kolejny konflikt europejski. Obie armie unikały bitew, spędzając czas na jedzeniu kartofli (stąd niektórzy złośliwie nazywali ten konflikt "wojną kartoflaną", Kartoffelkrieg) i walce z dezercjami. Ostatecznie w lutym 1779 r. podpisano pokój w Cieszynie, który oddawał Austrii maleńki skrawek Bawarii, tzw. Innviertel. Pokój zawarto dzięki mediacji Rosji. Józef, który nie zdziałał niczego szczególnego podczas wojny, sprzeciwiał się pokojowi, ale musiał ustąpić przed wolą Marii Teresy.
Inne hasła zawierające informacje o "Józef II Habsburg":
Adwentyzm
...
Odense
...
Linz
...
Tampere
...
Brno
1209
, na prawym brzegu Svitavy ( obecnie szpital wojskowy, ul. Zábrdovická).
Cesarz
Józef II Habsburg
twórca
józefinizmu
, w latach
1780
-
1790
zlikwidował klasztor i zamienił ...
1484
...
1499
...
XVI wiek
...
1972
...
Dwudziestolecie międzywojenne na świecie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Józef II Habsburg":
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 8)
...
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 8)
...
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 2)
...
|
