Neoromanizm : F. Schwechten, Zamek Cesarski w Poznaniu

Neogotyk : H. von Ferstel, Kościół Wotywny w Wiedniu

Neorenesans : E. Rost, Ratusz w Bielsku-Białej

Neobarok : Ch. Garnier, Opéra Garnier w Paryżu

Eklektyzm : H. Majewski, Pałac Izraela Poznańskiego w Łodzi

Neomauretanizm : V. I. Ullmann i J. Niklas, Synagoga Hiszpańska w Pradze

Styl arkadowy : L. von Klenze, Rezydencja w Monachium

Historyzm – nurt w XIX -wiecznej architekturze światowej polegający na naśladownictwie stylistyki minionych epok . Kierunek nietwórczy i eklektyczny polegający na zaniechaniu dążenia do stworzenia stylu odpowiadającego aktualnym warunkom historyczno-społecznym i naśladowaniu przeszłych wielkich stylów w sztuce i architekturze.

Początkowo opierał się na przeciwstawieniu klasycyzmowi i zainteresowaniu przeszłością badaną w sposób naukowy. Zbiegł się z romantyzmem w sztuce i literaturze . Powstał z romantycznej tęsknoty za tym co dalekie, za historią i nieskrępowaną naturą. Człowiek nastrojony romantycznie uciekał od zbiorowości, szukał samotności, tego co osobiste, rodzime i ludowe, szukał bezkształtności i dowolności – jako przeciwieństwa przymusu zawodowego i społecznego, prostoty graniczącej z prymitywizmem . Był przeciwny racjonalizmowi, chłodowi, wyniosłości charakterystycznej dla klasycyzmu. Za tym wszystkim stała także niepewność wobec teraźniejszości.

Historia

Źródła historyzmu

Architektura i sztuka do XVIII wieku były wykładnią określonego porządku społecznego, opierającego się na prawie dziedziczenia, robiącego wrażenie wiecznego trwania, porządku wspieranego autorytetem władzy, kościoła, elit społeczeństwa. Ład ten drastycznie załamał się w czasie rewolucji francuskiej . Głoszone i wprowadzane w życie prawa człowieka , przekształcanie się poddanych w obywateli zniweczyło wielowiekową tradycję. Ciągłość trwania została przerwana. „Sznur naszyjnika pereł został przerwany, teraz miało się garść pełną pereł, którymi można było się swobodnie bawić”^[1]. Przeszłość stała się skarbnicą, z której dowolnie można było czerpać wzory do naśladowania.

Zainteresowanie przeszłością w architekturze zbiegło się z rozwojem nauk historycznych. Było wynikiem badań nad przeszłością. Od początku XIX stulecia prowadzono intensywne prace nad dziejami architektury. Zaczęto opisywać, rozróżniać, datować budowle początkowo średniowieczne , następnie późniejsze. Podstawy badań nad romanizmem i gotykiem stworzyli de Gerville, Thomas Rickman , Ksawery Kraus, a zwłaszcza Eugène Viollet-le-Duc . Na tych badaniach oparli się architekci, wskrzeszając na całym świecie neostyle ( neoromanizm , neogotyk , neorenesans , neobarok ).

Fazy rozwojowe

W historii architektury historyzmu można rozróżnić trzy fazy rozwojowe: historyzm romantyczny (do około 1870), ścisły historyzm (około 1870-1890) i późny historyzm (po 1890).

• Historyzm romantyczny stopniowo wyparł klasycyzm. Preferowanymi stylami były neogotyk i styl arkadowy od ok. 1850 wypierany przez neorenesans, jednak wiązano ze sobą elementy nie występujące w poszczególnych stylach, tak że twórczość nie oznaczała wiernego naśladowania poszczególnych stylów, lecz subiektywną interpretację. Pojawiały się też motywy pozaeuropejskie (vide styl neomauretański ).
• Ścisły historyzm powstał na podstawie XIX-wiecznych badań naukowych. Projektowano łącząc elementy dozwolone w danym stylu, odrzucając ich swobodną interpretację. Wytworzono kanony opisywalnych neostylów, korzystano z wzorników. Preferowanym stylem stał się neorenesans.
• Późny historyzm odchodzi od neorenesansu i orientuje się na neobarok. Ścisłe przepisy poprzedniej fazy zostają zastąpione przez bardzo swobodną interpretację elementów dekoracyjnych, które nie są już organizowane ściśle osiowo. Pojawiają się liczne wykusze , ryzality , kopuły , a także balkony . Można zaobserwować dążność do przepychu i monumentalizmu. Niektóre elementy dekoracyjne, np. kwiatowe, wskazują już na rodzącą się secesję .

Wybrani przedstawiciele historyzmu

• Gottfried Semper
• Edwin Oppler
• Eugène Viollet-le-Duc
• Horace Walpole, 4. hrabia Orford
• Felix Henry

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Frycz: Restauracja i konserwacja zabytków architektury w Polsce w latach 1795-1918. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975. 
• Krzysztof Stefański: Architektura XIX wieku na ziemiach polskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2005. . 
• Zdzisława Tołłoczko: Główne nurty historyzmu i eklektyzmu w sztuce XIX wieku. Podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych. T. 1: Architektura. Kraków: Wydawnictwo PK, 2005. . 
• Zdzisława Tołłoczko: "Sen architekta" czyli O historii i historyzmie architektury XIX i XX wieku : studia i materiały. Kraków: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, 2002. . 

Zobacz też

• historia architektury

Linki zewnętrzne

• Historyzm w architekturze pomorskiej . [dostęp 31 maja 2009].