Urugwaj (Uruguay, Wschodnia Republika Urugwaju – República Oriental del Uruguay) – państwo w
Ameryce Południowej
, nad
Atlantykiem
, graniczące z
Argentyną
od zachodu i
Brazylią
od północy. Stolicą państwa jest
Montevideo
, port atlantycki u ujścia
La Platy
. Po drugiej stronie tego
estuarium
leży stolica Argentyny –
Buenos Aires
. Dawniej Urugwaj stanowił część
Wicekrólestwa La Platy
i nosił nazwę Banda Oriental (Brzeg Wschodni).
Pochodzenie nazwy kraju
Hiszpańskie Uruguay od rzeki o tej samej nazwie. Słowo to być może pochodzi z
języka guarani
, gdzie urugua oznacza
owoce morza
,
skorupiaki
, a i –
wodę
. Inna teoria wskazuje na uru – gatunek ptaka, gua – pochodzić od.
Geografia
Powierzchnia
:
Długość
granicy lądowej
:
Długość
wybrzeża
:
Ukształtowanie powierzchni
Większą część Urugwaju zajmują lekko faliste
niziny
. Stanowią one teren przejściowy pomiędzy argentyńską
pampą
, a
Wyżyną Brazylijską
. Jedynie z północnego wschodu na południowy zachód przebiegają pasma niezbyt wysokich, podłużnych, płaskich wzniesień, osiągających wysokość 200-500 m n.p.m.
Jezioro Juventud w Tacuarembó
Najwyższym szczytem kraju jest
Cerro Catedral
wznoszący się na wysokość 513 m n.p.m., położony w
departamencie
Maldonado
, w pobliżu wybrzeża Oceanu Atlantyckiego. Nad La Platą brzeg jest stromy, z wystającymi, najczęściej
pumeksowymi
skałami
, między którymi rozciągają się piaszczyste
plaże
.
Wody
Terytorium
Urugwaju należy do
zlewiska
Oceanu Atlantyckiego
. Tworzą je liczne
rzeki
, z których największe to główna rzeka kraju
Urugwaj
(1593 km) i jego
dopływy
:
Cuarein
(200 km),
Negro
(800 km), dzieląca kraj na dwie części, północną i południową,
Daymán
(160 km) oraz Cebollati (210 km). Największym
zbiornikiem wodnym
jest
Río Negro
(1400 km²), utworzony poprzez wybudowanie wielkiej
zapory
Rincón del Bonete
na rzece Negro. Bieg rzeki Urugwaj odpowiada linii zaburzeń
tektonicznych
. Powyżej miasta
Salto
znajdują się w jej korycie liczne
wodospady
i progi skalne. W kraju występuje także wiele
jezior
lagunowych
, z których największym jest
Mirim
, częściowo położone w
Brazylii
.
Klimat
Diagram klimatyczny dla Montevideo
Urugwaj leży w strefie klimatu podzwrotnikowego morskiego. Ze względu na jednostajną, równinną rzeźbę terenu nie występują tu kontrasty klimatyczne.
Zimy
są raczej łagodne, nie ma
mrozów
, jedynie z południowego zachodu wieją
wiatry
pamperos
powodujące gwałtowny spadek temperatury. Lata są ciepłe, gdyż napływa gorące
powietrze
z
Brazylii
. Opady występują głównie latem i
jesienią
, od
czerwca
do
grudnia
, a ich średnia roczna suma wynosi 1000-1500 mm. Średnia roczna temperatura to 18-20'C. Najchłodniejszym miesiącem jest
czerwiec
(10-12'C), a najcieplejszym
styczeń
(24-27'C).
Flora
Klimat oraz
ukształtowanie terenu
powodują, że przeważającą część kraju zajmują formacje trawiaste, czyli bezdrzewna
pampa
, przechodząca ku południowi w widne
lasy parkowe
. Na północy i w
dolinach
większych
rzek
rosną subtropikalne
lasy galeriowe
zajmujące 4% powierzchni kraju.
Fauna
Świat zwierzęcy jest dość zróżnicowany, ale nie występuje tu dużo
gatunków
. Spotyka się
pumę
,
pancerniki
,
marę
,
wiskacze
, różne gatunki
ptaków
, m.in. sówkę ziemną i przedstawicieli ptactwa wodnego.
Historia
W czasach prekolumbijskich obszary dzisiejszego Urugwaju zamieszkiwały plemiona
Indian Charrúa
. W
1516
r.
Hiszpan
Juan Díaz de Solís
dotarł do ujścia La Plata. Jednak pierwszymi osadnikami europejskimi byli
Portugalczycy
. W
1726
r. Hiszpanie wyparli Portugalczyków i założyli
fort
, wokół którego w drugiej połowie
XVIII w.
powstało Montevideo. Ich
kolonialna
ekspansja doprowadziła do znacznego wyniszczenia ludności tubylczej. Do
1776
r. Urugwaj wchodził w skład
hiszpańskiego
Wicekrólestwa Peru
, a następnie wyodrębnionego z niego
Wicekrólestwa La Platy
. W
1811
r. pod wodzą
José Gervasio Artigasa
rozpoczęła się walka o
niepodległość
. Jednak założone przez niego w
1815
r. w głębi kraju "wolne państwo wschodnich prowincji" nie zostało uznane i w następnym roku Urugwaj został
anektowany
przez Portugalczyków i przyłączony do Brazylii. W
1825
r. państwo odzyskało niepodległość, którą Argentyna i Brazylia uznały dopiero po trzyletniej
wojnie
w
traktacie
z
Rio de Janeiro
. W pierwszych latach niepodległości o wpływy w kraju rywalizowały dwie partie polityczne –
liberalni
colorados, reprezentujących
burżuazję
miejską z wybrzeża oraz
konserwatywno
-
klerykalni
blancos, związani z hodowcami bydła z interioru. Z terytoriów spornych utworzono w
1830
r. Wschodnią Republikę Urugwaju.
Mimo odzyskania niepodległości sytuacja w kraju była nadal niestabilna. Niepokoje wewnętrzne stały się pretekstem do interwencji zbrojnych Argentyny i Brazylii, a nawet
Wielkiej Brytanii
i Francji. W latach
1839
-
1852
Urugwaj toczył wojnę z Argentyną, a w latach
1865
-
1870
w
sojuszu
z Argentyną i Brazylią walczył z
paragwajskim
dyktatorem
Francisco Solano Lópezem
. Sytuacja polityczna unormowała się dopiero za prezydentury
José Batlle y Ordóñeza
(
1903
–
07
i
1911
–
15
), który przeprowadził szereg istotnych reform społeczno-politycznych. Podczas
I wojny światowej
Urugwaj zachował
neutralność
, ale w
1917
r. zerwał
stosunki dyplomatyczne
z
Niemcami
. W
1919
r. wprowadzono nową konstytucję, a wraz z nią szereg reform, które zmodernizowały i ustabilizowały kraj. Zagwarantowano m.in. rozdział
Kościoła
od państwa, wprowadzono powszechne prawa wyborcze, system powszechnych
ubezpieczeń społecznych
, ograniczono władzę prezydenta, wprowadzono 8-godzinny dzień pracy, przeprowadzono
nacjonalizację
banków
oraz
przedsiębiorstw
i zakładów użyteczności publicznej. Okres prosperity
lat 20.
i
30 XX w.
przerwał
wielki kryzys
lat
1929
-
1933
, który wpłynął na zaostrzenie sytuacji wewnętrznej. W 1933 r. prezydent
Gabriel Terra
dokonał na wzór
Benito Mussoliniego
,
zamachu stanu
i ustanowił
prawicową
dyktaturę. W czasie
II wojny światowej
początkowo również był neutralny, następnie w
1942
r. zerwał stosunki z
państwami Osi
, by wreszcie w
1945
r. wypowiedzieć im wojnę.
W
1952
r. wprowadzono nową
konstytucję
znosząc
urząd
prezydenta. Pod koniec
lat 50. XX w.
rządzący krajem blancos usiłowali realizować politykę
Międzynarodowego Funduszu Walutowego
, powodując wzrost społecznego niezadowolenia. W
latach 60. XX w.
nastąpiło załamanie się
koniunktury
gospodarczej. Rozkład systemu zabezpieczeń socjalnych, co doprowadziło do powszechnego
ubóstwa
ludności sprawiły iż w kraju powstała organizacja
partyzancka
Tupamaros
(od
1985
r. partia). Postępującej
anarchizacji
życia politycznego nie zdołały zapobiec nawet rządy
armii
. Wojskowi zawiesili podstawowe prawa obywatelskie (
1972
r.), rozwiązali
parlament
(
1976
r.), zabronili działalności
lewicowym
partiom politycznym. W połowie
lat 80. XX w.
zaczął się powrót rządów demokratycznych, zwolniono więźniów politycznych, przywrócono
prawo
i swobody demokratyczne. W
1986
r. uzgodniono 3-letni plan odbudowy gospodarki. W
1990
urząd prezydenta objął
Luis Alberto Lacalle
z partii blancos, który ogłosił zgodę narodową i utworzył rząd
koalicyjny
z udziałem colorados. Jego
liberalna
polityka napotkała opór
opozycji
, a program
prywatyzacji
został odrzucony w
referendum
w
1992
r. W
1994
r. w wyborach prezydenckich zwyciężył
Julio María Sanguinetti
(z partii colorados). W
2000
r. prezydentem Urugwaju został
Jorge Batlle
, w marcu
2005
r. na stanowisku zastąpił go przywódca
lewicy
Tabaré Vazquez
. Po raz pierwszy od 170 lat na czele Urugwaju stanął
socjalista
. W
wyborach prezydenckich w 2009
zwyciężył
José Mujica
, również socjalista wywodzący się z koalicji
Szeroki Front
. Objął on urząd szefa państwa 1 marca 2010.
Polityka
Konstytucja
Pierwsza
ustawa
zasadnicza Urugwaju została przyjęta w
1830
r. Jej podstawą był popierany przez Wielką Brytanię Traktat z Montevideo (1828), który był także fundamentem dopiero co powstałej urugwajskiej państwowości. Próby zreformowania konstytucji z 1930 r. doprowadziła do przyjęcia nowej w
1966
. Propozycja kolejnej jej zmiany w latach 80. została odrzucona przez społeczeństwo.
Ustrój polityczny
Na mocy konstytucji z 1966 r. Urugwaj jest
republiką
wielopartyjną.
Władza ustawodawcza
należy do dwuizbowego
Zgromadzenia Powszechnego
(Asamblea General). Prezydent, Senat (Cámara de Senadores) liczący 31 senatorów i 99 członków
Izby Reprezentantów
(Cámara de Diputados) pochodzi z wyborów powszechnych, ich
kadencja
trwa 5 lat.
Władza wykonawcza
należy do
rządu
na czele którego stoi prezydent, który jest również
głową państwa
. Trójstopniowy podział władzy uzupełniają niezawisłe
sądy
.
Partie polityczne
W historii Urugwaju największe znaczenie polityczne miały dwie partie:
Colorado
(Partido Colorado) oraz
Narodowa
(Partido Nacional-Blancos). W ostatnich wyborach zwyciężył
José Mujica
.
Budynek parlamentu urugwajskiego
- Frente Amplio Encuentro Progresista Nueva Mayoria (Progressive Encounter) – lewicowa liberalna
- Partido Colorado (Red Party) – centrolewicowa
- Partido Nacional-Blancos (National Party-Whites) – centroprawicowa
- Nuevo Espacio (New Space) – liberalna demokratyczna
- Asamblea Uruguay (Uruguay Assembly) – centrum
- Confluencia Frenteamplio (Frenteamplio confluence) – prawicowa (chrześcijańsko-demokratyczna)
- Corriente 78 (Current 78) – postępowa
- Movimiento de Participación Popular (Movement of Popular Participation) – skrajnie lewicowa
- Partido Comunista del Uruguay (Comunist Party of Uruguay) – lewicowa (komunistyczna)
- Partido de los Comunes (Party of the Comunes) – lewicowa (komunistyczna)
- Partido Demócrata Cristiano del Uruguay (Christian-Democratic Party) – lewicowa chrześcijańska
- Partido Socialista del Uruguay (Socialist Party of Uruguay) – lewicowa (socjalistyczna)
Sądownictwo
Sąd Najwyższy sprawuje naczelną i ostateczną władzę sądowniczą. Członkowie tego sądu są nominowani przez prezydenta, a wybierani przez Zgromadzenie Powszechne na dziesięcioletnią kadencję. System sądowniczy uzupełniają sądy
apelacyjne
, wyborcze oraz administracyjne. Istnieją również
sądy wojskowe
.
Siły Zbrojne
Stan liczebny
Armii
Urugwaju (Ejército Nacional) przedstawia się następująco:
- Wojska lądowe – 17200
-
Marynarka wojenna
(Armada Nacional) i straż wybrzeża (Prefectura Nacional Naval) – 4500
-
Lotnictwo
(Fuerza Aérea Uruguaya) – 3500
Podział administracyjny Urugwaju
Urugwaj dzieli się na 19 departamentów:
Ludność
|
Zmiana liczby ludności Urugwaju w latach
1961
-
2003
(w tysiącach) |
W czasach pierwszych kolonizatorów tereny obecnego Urugwaju zamieszkiwali Indianie z grupy językowej
tupi-guarani
. Dziś
społeczeństwo
tego państwa składa się niemal całkowicie z ludności pochodzenia europejskiego.
Urugwajczycy
są w większości potomkami hiszpańskich i
włoskich
imigrantów
stanowiąc tym samym 88% ludności kraju. Skład etniczny Urugwaju uzupełniają
Metysi
– 6% i
Mulaci
– 6%[1]. Nie ma już Indian, którzy wymarli w
XIX w.
Rozmieszczenie mieszkańców w tym południowoamerykańskim kraju jest bardzo nierównomierne. Miasta skupiają około 89,4% ogółu ludności, z czego ponad połowa mieszka w
aglomeracji
Montevideo. Do obszarów gęściej zaludnionych należy także departament Canelones oraz departamenty położone w południowej części kraju. W najmniej zamieszkanych departamentach
interioru
gęstość zaludnienia nie przekracza 5 osób na km².
Język
Mieszkańcy Urugwaju posługują się
językiem hiszpańskim
. Część ludności zamieszkałej przy granicy z
Brazylią
używa dialektu portuñol lub brazilero (odmiana hiszpańskoportugalska).
Religia
Urugwaj to najbardziej zsekularyzowany kraj Ameryki Południowej. Nie ma tam żadnej oficjalnej religii, a rozdział państwa i kościoła jest kompletny. Wolność wyznania jest zagwarantowana w konstytucji. 66% Urugwajczyków należy do Kościoła katolickiego. Większość z nich dokonuje najważniejszych obrzędów w swoim życiu, jak chrzest czy ślub, w kościołach, jednak zaledwie połowa z nich regularnie uczestniczy we mszy świętej. Poza katolikami, protestanci stanowią ok. 11% społeczeństwa, a Żydzi ok. 1% (żyją szczególnie w stolicy kraju, Montevideo). Obecnie obserwuje się w Urugwaju wzrost zainteresowania religiami pochodzenia afrykańskiego, wywodzacymi się z Brazylii, takimi jak Macumba i Umbanda.
Statystyki demograficzne
Statystyki demograficzne (2006) |
Liczba ludności | 3 431 932 |
Ludność według wieku |
0-14 lat | 22,9% mężczyzn: 399 409 kobiet: 386 136 |
15-64 lat | 63,9% mężczyzn: 1 087 180 kobiet: 1 104 465 |
ponad 64 lata | 13,3% mężczyzn: 185 251 kobiet: 269 491 |
Średnia wieku |
w całej populacji | 32,7 lat |
mężczyzn | 31,3 lat |
kobiet | 34,2 lat |
Przyrost naturalny | 0,46% |
Współczynnik urodzeń | 13,91 urodzeń/1000 mieszkańców |
Współczynnik zgonów | 9,05 zgonów/1000 mieszkańców |
Współczynnik migracji | –0,25 migrantów/1000 mieszkańców |
Ludność według płci |
przy narodzeniu | 1,04 mężczyzn/kobiet |
poniżej 15 lat | 1,03 mężczyzn/kobiet |
15-64 lat | 0,98 mężczyzn/kobiet |
powyżej 64 lat | 0,69 mężczyzn/kobiet |
w całej populacji | 0,95 mężczyzn/kobiet |
Umieralność niemowląt |
w całej populacji | 11,61 martwych/1000 żywych urodzeń |
płci męskiej | 12,9 martwych/1000 żywych urodzeń |
płci żeńskiej | 10,27 martwych/1000 żywych urodzeń |
Oczekiwana długość życia |
w całej populacji | 76,33 lat |
mężczyzn | 73,12 lat |
kobiet | 79,65 lat |
Rozrodczość | 1,89 urodzeń/kobietę |
HIV/AIDS |
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS | 0,3% (2001) |
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS | 6000 (2001) |
Liczba zmarłych na HIV/AIDS | mniej niż 500 (2001) |
Miasta Urugwaju
Urugwaj to jedno z najbardziej
zurbanizowanych
państw
Ameryki Południowej
. Ludność miejska stanowi blisko 90% ludności kraju. Z tego blisko połowa ludności miejskiej mieszka w stolicy kraju
Montevideo
, którą zamieszkuje prawie 1,3 mln osób. Inne większe miasta,
Salto
,
Ciudad de la Costa
czy
Paysandú
nie przekraczają 100 tys. mieszkańców.
Poniższa tabela przedstawia miasta Urugwaju liczące powyżej 20 tys. mieszkańców według spisu ludności z
2004
roku:
Gospodarka i ekonomia
W miarę stabilna jak na latynoamerykańskie warunki sytuacja polityczna Urugwaju sprawiła, że już przed
II wojną światową
kraj ten dorobił się miana "latynoskiej
Szwajcarii
". Urugwaj jest najbardziej rozwiniętym krajem Ameryki Południowej. Jako jedyny może się poszczycić mianem państwa wysoko rozwiniętego bo jego PKB na jednego mieszkańca w 2002 roku wynosiło 12 tys. dolarów.
Rolnictwo i rybołówstwo
Podstawą gospodarki kraju jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią 84% powierzchni Urugwaju. Uprawia się:
pszenicę
,
kukurydzę
,
jęczmień
,
sorgo
,
buraki cukrowe
,
bataty
,
ziemniaki
,
ryż
,
drzewa cytrusowe
,
winorośl właściwa
oraz
tytoń szlachetny
. Najistotniejsze znaczenie ma
hodowla
zapoczątkowana już przez osadników zagospodarowujących pampę. Hoduje się przede wszystkim
bydło
i
owce
, a także
konie
. Coraz większego znaczenia nabiera rybołówstwo.
Mięso
,
wełna
, skóry i produkty pochodzenia zwierzęcego są głównymi artykułami
eksportowymi
. Inne płody rolne nie mają większego znaczenia.
Przemysł
Energetyka kraju oparta jest na
hydroelektrowniach
wybudowanych na rzece Negro z których największą jest Rincón del Bonete. Rząd Urugwaju nie wyklucza jednak budowy w nieodległej przyszłości
elektrowni atomowej
z uwagi na ostry deficyt
energii elektrycznej
, który ogranicza rozwój gospodarczy kraju.
Urugwaj ma niewielkie zasoby bogactw mineralnych. Eksploatuje się niewielkie ilości
uranu
,
talku
oraz
granitu
. Przemysł wykorzystuje
surowce
i paliwa sprowadzane z zagranicy.
Najlepiej rozwinięty jest
przemysł spożywczy
(
mleczarski
,
mięsny
,
olejarski
,
tytoniowy
), a także
włókienniczy
(wełniany,
skórzany
),
chemiczny
,
elektromaszynowy
(
samochodowy
) oraz
hutnictwo
żelaza
.
Największym ośrodkiem przemysłowym jest Montevideo, gdzie znajdują się zakłady przemysłu mięsnego,
cukrowniczego
i
młynarskiego
, a także przemysłu skórzanego, włókienniczego, chemicznego (
rafineria ropy naftowej
) oraz
elektromaszynowego
.
Handel i finanse
Głównymi partnerami handlowymi Urugwaju są jego sąsiedzi – Argentyna, Brazylia oraz państwa
Mercosur
, na które przypada 45% eksportu oraz 43% importu. Handel z
Unią Europejską
obejmuje 20% wzajemnych obrotów, natomiast na
Stany Zjednoczone
przypada 7% eksportu oraz 11% importu.
Turystyka
Ciepły i łagodny klimat, morze, latynoska kultura,
zabytki
oraz dzika
przyroda
sprawiają, że Urugwaj coraz częściej figuruje w ofertach biur podróży na całym
świecie
. W związku z tym turystyka stała się ważnym źródłem dewiz. Sławne
kurorty
riwiery urugwajskiej na czele z
Punta del Este
przyciągają coraz więcej spragnionych słońca wczasowiczów. Szczególnie wówczas, gdy na
północnej półkuli
panuje
zima
.
Ponadto turystów przyciągają zabytki oraz atmosfera
Montevideo
czy
Colonia del Sacramento
, której historyczna dzielnica została wpisana na listę dziedzictwa
UNESCO
. Piękno urugwajskiej przyrody ucieleśnia
Rezerwat biosfery
UNESCO
Bañados del Este
w północno-wschodniej części kraju.
Rolniczy charakter kraju w połączeniu z tutejszym
folklorem
stworzyły podstawy do rozwoju
agroturystyki
. Mimo niezbyt długiej historii ten niewielki latynoski kraj szczyci się bogatym dziedzictwem kulturowym, będącym mieszanką wpływów europejskich i afrykańskich, co można zobaczyć chociażby w wielu placówkach
muzealnych
.
| Palacio Salvo w Montevideo | | |
Montevideo-siedziba gazety El Popular | Uniwersytet Republiki-Wydział Inżynierii | | |
| | | |
| | | Dom Casapueblo nieopodal Punta del Este |
| |
Komunikacja
Transport
Wszystkie główne szlaki
drogowe
i
kolejowe
rozchodzą się promieniście z Montevideo, które jest tym samym najważniejszym węzłem komunikacyjnym Urugwaju. Sieć dróg i kolei jest dobrze rozwinięta, szczególnie w południowej części kraju. Im dalej na północ tym ta sieć staje się rzadsza. LFU (Lineas Ferreas Uruguayas) to narodowe linie kolejowe Urugwaju obsługujące zarówno ruch pasażerski jak i towarowy. Główny dworzec autobusowy w Montevideo mieści się przy placu Tres Cruzes. Powszechne jest korzystanie z taksówek i remises (korporacje taksówkowe dysponujące lepszymi środkami transportu i bez tradycyjnego oznakowania pojazdu). W stolicy kraju
Montevideo
znajduje się największy dworzec kolejowy w kraju.
Międzynarodowe
porty lotnicze
znajdują się w stolicy, Maldonado oraz Colonia del Sacramento z których największy Carrasco znajduje się w Montevideo. Do tego komunikację lotniczą uzupełniają krajowe porty zlokalizowane w pozostałych większych miastach na terenie całego kraju. Urugwajskie
linie lotnicze
PLUNA
(Pluna Lineas Aereas Uruguayas S.A.) obsługują regularne połączenia z
Asunción
,
São Paulo
,
Rio de Janeiro
,
Santiago
,
Buenos Aires
oraz
Madrytem
. Inni przewoźnicy to
Aeromas
,
Air Class Lineas Aereas
i
Uair
.
Głównym
portem morskim
jest Montevideo, gdzie oprócz wymiany handlowej i przeładunku
towarów
istotne znaczenie ma
żegluga
pasażerska między portami położonymi po obu brzegach estuarium La Platy. Połączenia pasażerskie obsługuje także port w Colonia del Sacramento.
Dla Urugwaju istotne znaczenie ma również żegluga śródlądowa na
drodze wodnej
jaką jest rzeka Urugwaj. Tam zlokalizowane są ważne
porty rzeczne
–
Salto
,
Paysandú
oraz
Fray Bentos
.
Łączność
Największym
operatorem
telekomunikacyjnym
jest państwowa firma
ANTEL
, natomiast potentatem na rynku
telofonii komórkowej
jest międzynarodowy,
południowoamerykański
operator
CTI Móvil
, jak również firma hiszpańska Telefonica, która przejęła pierwszą prywatną sieć komunikacji komórkowej Movicom.
Polityka społeczna
Urugwajski system opieki socjalnej jest najstarszy i najlepiej zorganizowany w całej Ameryce Południowej [].
Opieka zdrowotna
Średnia długość życia wynosi 75,5 roku. Dla
kobiet
79 lat, a dla
mężczyzn
72 lata.
Szpital im."Dr. Manuel Quintela" w Montevideo
Oświata
Na uwagę zasługuje fakt, że Urugwajczycy są najbardziej
wykształceni
spośród wszystkich mieszkańców Ameryki Południowej – 84% ludności ma wykształcenie ponadpodstawowe, a 32% co najmniej średnie.
Analfabetyzm
nie przekracza 3%.
Najważniejszym osiągnięciem urugwajskiego systemu edukacyjnego była realizacja tzw. Planu Ceibal. W związku z nim, w 2009, Urugwaj stał się pierwszym krajem na świecie, który wyposażył wszystkich swoich uczniów szkół podstawowych (i ich nauczycieli) w komputery przenośne, w ramach kampanii One Laptop Per Child (laptop dla każdego ucznia).
Stołeczne
uczelnie
Uniwersytet Republiki
(Universidad de la República ) oraz katolicka
Stella Maris College
są najbardziej prestiżowe w kraju. W stolicy działa ponadto
Uniwersytet Montevideo
, prowadzony przez
Opus Dei
.
Kultura
Urugwaj jest powszechnie znany jako kraj
gauchos
. Niemniej jednak kraj ten szczyci się imponującymi
tradycjami
artystycznymi i literackimi – stąd wywodzi się wielu słynnych
malarzy
,
poetów
, powieściopisarzy i dramatopisarzy.
Karnawał
Jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych Urugwaju jest karnawał, który nie jest jednak tak hucznie obchodzony jak w Brazylii. Największe obchody odbywają się w Montevideo, gdzie odprawiane są tradycyjne
ceremonie
llamadas (tłum. nawoływanie), będące elementami afrobrazylijskich i afrourugwajskich kultów wywodzących się z wierzeń afrykańskich, a polegające na uderzaniu w bęben w rytm "candombe" i nawoływaniu innych uczestników bębniarzy do gromadzeniu się w jednym miejscu. Zdarza się, że "comparsa" (zgromadzenie bębniarzy, zespół) może zebrać nawet do stu członków. Przy większej ilości jest bardzo trudne utrzymanie rytmu. W takich sytuacjach "comparsa" rozdziela się na dwie części. Używa się trzech typów bębnów: "chico" – mały, który ma zadanie utrzymać stały rytm, "piano" – największy mający brzmienie basu i "repique" – ten nadaje melodie. Obrzędowi temu towarzyszą tancerze i wiele kolorowych postaci.
Kuchnia
Kwintesencją urugwajskiej kuchni jest przyrządzana na wszystkie możliwe sposoby
wołowina
do tego w dużych ilościach. Jedną z najsłynniejszych potraw są medaliony z
polędwicy
w
sosie
z dodatkiem
czerwonego
wina
Tannat. Ale typowym i najbardziej popularnym daniem jest "asado", które można zjeść w każdej restauracji, barze lub zwyczajnie "pod chmurką" w zaimprowizowanej jadłodalni. Jest to wołowina (a dokładnie żebra wołowe) pieczone na grillu.
Sport
Na
letnich igrzyskach olimpijskich
Urugwajczycy wywalczyli dotąd 10
medali
w tym 2 złote, 2 srebrne i 6 brązowych.
Sportem narodowym Urugwaju, jak w większości Ameryki Południowej, jest piłka nożna. W 1924 r. Urugwaj był reprezentowany przez swoją drużynę piłkarską na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu, jako pierwszy w historii uczestnik z Ameryki Południowej. Zarówno w Paryżu, jak i na następnej olimpiadzie w Amsterdamie w 1928 r., Urugwajczyzy, zdobyli złote medale. Urugwajska drużyna jest także jedną z pięciu, które zwyciężyły w Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej FIFA dwukrotnie lub więcej razy. Pierwsze zwycięstwo w MŚ Urugwaj odniósł podczas pierwszych mistrzostw w 1930 r., których był w dodatku gospodarzem. W 1950 r., podczas MŚ w Brazylii, Urugwajczycy zwyciężyli po raz drugi, pokonując będących faworytami gospodarzy. Ledwie ponad 3-milionowy Urugwaj jest najniejszym krajem, który zwyciężył w MŚ w Piłce Nożnej FIFA, a drugim najmniejszym krajem jest Argentyna, która ma ponad 40 mln mieszkańców. Urugwaj jest także 14-krotnym zwycięzcą Copa América, czyli mistrzostw Ameryki Południowej w piłce nożnej. Dzieli rekord największej ilości wygranych z Argentyną. Najpopularniejszymi zespołami piłki nożnej w Urugwaju są Club Atlético Peñarol (trzykrotny klubowy mistrz świata, pięciokrotny zwycięzca klubowych mistrzostw Ameryki i 48-krotny mistrz kraju) i Club Nacional de Football (trzykrotny klubowy mistrz świata, trzykrotny mistrz Ameryki i 42-krotny mistrz kraju). Najbardziej znanymi piłkarzami z Urugwaju są: Obdulio Varela, Juan Schiaffino, Enzo Francescoli, Gustavo Poyet, Alvaro Recoba, Diego Lugano and Diego Forlan (zwycięzca Złotego Buta w 2005 r. i 2009 r.).
W
2006
Urugwajczycy zostali wicemistrzami świata w
piłce nożnej plażowej
. W finale
Mistrzostw Świata
rozgrywanych na plaży
Copacabana
w Rio de Janeiro, ulegli gospodarzom turnieju Brazylijczykom stosunkiem bramek 1:4.
Rugby
jest drugim po
piłce nożnej
sportem narodowym Urugwajczyków. Stanowią obecnie po Argentynie drugą siłę w Ameryce Południowej.
Polonia urugwajska
Pierwsi
Polacy
przybyli do Urugwaju w XIX w., po
powstaniu styczniowym
, m.in.: ceniony
lekarz
dr Julian Jurkowski, Jan Łukasiewicz –
architekt
, Erazm Bogoria-Skotnicki – profesor
geografii
i główny inspektor szkół publicznych w Urugwaju, Wacław Radecki – wykładowca
psychologii
na
uniwersytecie
w Montevideo (założył Instytut Psychologii). W okresie międzywojennym przybyło tu ponad 8 tys. Polaków. Byli to przede wszystkim
robotnicy
. Pierwsze organizacje polonijne powstały w
1927
r. Obecnie działają m.in.: Towarzystwo Polskie im. Marszałka
Józefa Piłsudskiego
, Zjednoczone Towarzystwo Polskie oraz Polska Misja Katolicka. Obecnie w Urugwaju mieszka, według różnych szacunków, około 10-15 tys. Polaków.
Przypisy
Bibliografia
- Encyklopedia multimedialna WIEM
- Optimus Pascal Multimedialna Encyklopedia Powszechna
- Praca zbiorowa Wielki atlas Świata, encyklopedia geografii
- Philip Gardner, Allan Scott, Andrew Shackleton Geografia państw Świata
Linki zewnętrzne