Strateg (
gr
. στρατηγός strategos, l.mn. στρατηγοί strategoi) – w
starożytnej Grecji
wysoki rangą dowódca w armii lub flocie.
W
Sparcie
stratedzy byli mianowani na czas wojny i mogli w zastępstwie króla objąć stanowisko głównodowodzącego.
W
Atenach
od czasów
Klejstenesa
był to stały urząd – rokrocznie
eklezja
(zgromadzenie ludowe) wybierała 10 strategów, po jednym z każdej
fyli
; każdy z nich dowodził oddziałem
hoplitów
wystawianych przez odpowiednią fylę. O urząd można było się ubiegać wielokrotnie.
Do roku
487 p.n.e.
, gdy zniesiono urząd
archonta
polemarcha, stratedzy byli jego pomocnikami, później urząd stratega stał się jednym z ważniejszych.
Początkowo w wypadku wojny wyruszali na nią wszyscy stratedzy, sprawując dowództwo codziennie na zmianę, po
wojnach perskich
wysyłano nie więcej niż trzech, a czasem jednego stratega. Od tego też czasu pojawiła się funkcja pierwszego stratega i urząd zaczął nabierać znaczenia politycznego. W latach
443
-
429 p.n.e.
nieprzerwanie funkcję tę sprawował
Perykles
, który praktycznie kierował w tym okresie polityką Aten. Wprowadzona za jego rządów zasada wynagradzania za sprawowanie urzędów i ich obsada drogą losowania nie obejmowała urzędu stratega, dlatego mogły go obejmować jedynie osoby zamożne.Od połowy IV wieku nastąpiła zmiana obowiązków stratega. Dotychczas każdy strateg dowodził oddziałami wyłącznie ze swojej fyli a od połowy IV wieku 5 strategów miało dokładnie określony zakres obowiązków. Pojawił się strateg hoplicki (epi tous hoplitas), który był odpowiedzialny za dowodzenie oddziałami poza granicami kraju. Strateg epi ten choran miał bronić Attyki w razie napadu, epi tas symmorias był odpowiedzialny za wyznaczanie trierarchów. A dwóch pozostałych pełniło funkcję epi ton Peiraiea. Mieli oni zarządzać stoczniami i portem wojennym.
Funkcję strategosa autokratora (o nieograniczonej władzy) sprawował w
407 p.n.e.
Alkibiades
.
Urząd ten występował także w innych państwach greckich poza Spartą i Atenami – funkcję tę pełnił na przykład
Dionizjos Starszy
,
tyran
Syrakuz
– a także w państwach hellenistycznych.
Zobacz też: