Jeździec bamberski (
niem.
Der Bamberger Reiter) – przykład średniowiecznej rzeźby. Jest to kamienna
rzeźba
przedstawiająca mężczyznę konno, pochodząca z
XIII
wieku, znajdująca się w
katedrze w Bambergu
. Jest to pierwszy od czasów antycznych monumentalny posąg konny.
Wygląd
Jest to rzeźba naturalnej wielkości, przedstawiająca mężczyznę odzianego w dynamicznie fałdowane szaty. Realistycznie i ascetycznie opracowana twarz zdradza młody wiek, ukazana jest en trois quartes, sugestywny zwrot głowy ożywia całą postać. Na skroniach ma ozdobną koronę. Poruszone tylne kopyto sugeruje, iż artysta chciał ukazać moment zatrzymania konia przez jeźdźca. Rzeźba stoi na zdobionej motywem liściastym
konsoli
. Ponad głową znajduje się osobno umieszczony
baldachim
o architektonicznej formie.
Analiza i interpretacja
Jeździec bamberski uważany jest za pierwszy, po okresie
antycznym
, przykład monumentalnego pomnika konnego. Co więcej, dzieło to jest jednym z pierwszych przykładów gdzie twórca dokonał studium
końskiego rzędu
. Widoczna od dołu
podkowa
uważana jest za pierwszy w sztukach plastycznych przykład zobrazowania tego przedmiotu. Usytuowany przy południowym filarze chóru zachodniego, noszącego wezwanie Św. Jerzego, pozbawiony zbroi jeździec może być wizerunkiem jednego z władców lub świętych.
Identyfikacja Jeźdźca jest dyskusyjna. Nie jest jasne, kto został przedstawiony. Badacze dostrzegają w nim królów Niemiec
Konrada III
,
Henryka I Ptasznika
, fundatora katedry – cesarza
Henryka II
lub jego szwagra, króla Węgier
Stefana I Świętego
, który zatrzymał się, by spojrzeć na grób Henryka czy
świętego Jerzego
jednego z patronów katedry.
Według innej opinii przedstawiony został
Mesjasz
według
Objawienia Świętego Jana
(19:11–16), gdzie mowa jest o Zbawicielu jako o królu na białym koniu, co mogło zostać wpisane w kontekście ówczesnych
wyprawach krzyżowych
. Od strony ikonograficznej dzieło mogło stanowić kontynuację wątku maryjnego zawartego w cyklach rzeźbiarskich we wnętrzu katedry bamberskiej. Być może Jeździec stanowi zachowany fragment sceny Pokłonu Trzech Króli, a więc ów energiczny zwrot głowy tłumaczy się jako skierowanie wzroku na gwiazdę betlejemską.
Od strony artystycznej dzieło to ma ścisłe związki z cyklami figuralnymi (Zwiastowanie, Nawiedzenie) i rzeźbami z transeptu
katedry w Reims
, m.in. zostały tam przedstawione pełnoplastyczne wizerunki królów. Po wykonaniu rzeźb artyści działający w
Bambergu
przenieśli się m.in. do
Moguncji
i
Magdeburga
, gdzie figura Jeźdźca bamberskiego ma swoją analogię – znajdujący się przed budynkiem ratusza
Jeździec magdeburski
.
Zobacz też
Bibliografia
- Hannes Möhring, König der Könige. Der Bamberger Reiter in neuer Interpretation. Königstein im Taunus, 2004.
- Guido Dieckmann, Die Nacht des steinernen Reiters. 2005.
-
Willibald Sauerländer
, Rzeźba średniowieczna Warszawa 1978
Linki zewnętrzne