Puszcza Knyszyńska - (do 1939 r. zwana Puszczą Świsłocką od
Świsłoczy
) rozległy kompleks leśny (drugi pod względem wielkości po
Puszczy Białowieskiej
na
Nizinie Podlaskiej
) położony na
Wysoczyźnie Białostockiej
w
województwie podlaskim
. Lasy porastają tereny moreny czołowej, a przez tereny Puszczy przepływa rzeka
Supraśl
wraz z dopływem
Sokołdą
. Najważniejsze miasto w okolicy Puszczy Knyszyńskiej to
Supraśl
, siedziba
Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej
.
Powierzchnia Puszczy wynosi ok. 1050 km², jednak na skutek zalesiania gruntów porolnych, co roku jej powierzchnia się zwiększa. Szczególnie widoczny jest ten proces we wschodniej części jej obszaru[1].
Dawne dzieje Puszczy
Osadnictwo ludzkie, jego zasięg i rozwój
Z całego terenu Puszczy Knyszyńskiej najstarsze pozostałości osadnictwa ludzi pochodzą sprzed 10 000 lat, z okresu preborealnego i borealnego epoki
Holocenu
. Na terenie tym przeważała wtedy roślinność typu
tundrowego
, z domieszką
brzozy
oraz z później wkraczającą
sosną
. Większe grupy ludzkie pojawiły się na tych obszarach w związku z migracjami stad
reniferów
. Doliny
Narwi
i
Biebrzy
stanowiły dla tych zwierząt naturalne szlaki ich sezonowych wędrówek. Były cennym dla ówczesnych ludzi źródłem pożywienia i innych materiałów (np. skór do szycia ubrań, budowania szałasów).
Wraz z postępującym ociepleniem klimatu następowały zmiany w roślinności (pojawia się las
tajgowy
) oraz w faunie. W dolinie
Supraśli
archeolodzy odkryli miejsca związane z osadnictwem z czasów schyłku okresu borealnego, czyli ok. 6000 lat temu. Był to teren silnie zalesiony, atrakcyjny dla człowieka zarówno do polowań na
łosie
i
jelenie
, jak i do połowów. Z tego okresu pochodzi, odkryty tuż przed II wojną światową, grób myśliwego z
Konnego
. Był on przykładem rzadko spotykanego na polskich ziemiach pochówku, gdzie zmarłego sadzano skrępowanego w grobie i obsypywano czerwonym barwnikiem (
ochrą
). Tego typu pochówki występowały w
mezolicie
, we wschodnich rejonach
Europy
.
W związku z ociepleniem klimatu na terenie puszczy zaczęło rozprzestrzeniać się rolnictwo i hodowla. Ze względu na niską żyzność gleby większym zainteresowaniem ludności z terenów puszczy cieszyła się hodowla zwierząt. Pierwsi hodowcy na tym terenie pojawili się w okolicach 4 000 lat temu. Równocześnie dalej eksploatowano intensywnie zasoby naturalne okolicznych lasów i rzek. Z tych czasów zostały zachowane różnego rodzaju narzędzia tj: kamienne topory (w Zapieckach i w
Krzemienne
), narzędzia służące do obróbki skór (miejscowość
Zasady
oraz
Surażkowo
) czy gładzone siekiery krzemienne (znalezione w miejscowości
Pieszczaniki
).
W
epoce brązu
plemiona zamieszkujące obszary Puszczy Knyszyńskiej zaczęły eksploatować złoża
krzemienia
, którego zasoby zostały odkryte w okolicach wsi
Rybniki
. Dobrze zachowana tam została rzeźba nakopalniana, w postaci lejów po zasypanych szybach i hałdach. Pozwoliło to na zbadanie i wyodrębnienie różnych sposobów pozyskiwania surowca przez ówczesnych ludzi. Wydobycie krzemienia odbywało się poprzez wykopywanie głębokich dołów (tzw. kopalnie jamowe) lub poprzez wcinanie się w stromy stok wzniesienia i wydobywanie z niego brył surowca. Jego pierwsza obróbka miała miejsce w tak zwanych pracowniach
przywyrobiskowych
, natomiast do dalszej obróbki surowiec wędrował w okolice rzeki
Krzemianki
, gdzie często były zakładane obozowiska górnicze. Tam też odbywał się ostateczny proces wykańczania półproduktów z krzemienia.
Wody powierzchniowe
Wody powierzchniowe Puszczy Knyszyńskiej są ważnym elementem krajobrazu puszczańskiego i charakteryzują się bardzo dużą zwięzłością hydrograficzną, gdyż blisko 95% obszaru Parku leży w dorzeczu jednej rzeki
Supraśl
. Jest to głównie sieć rzek o układzie kratowym, bardzo różnych spadkach koryta (część z nich o spadku ponad 3‰ typowych dla rzek pogórza). Rzeka główna Parku - Supraśl zasilana jest rzekami o zróżnicowanej długości od 3 km (Jałówka k/Supraśla) do ponad 30 km (Sokołka, Czarna). Uzupełnieniem pierwotnej sieci wód powierzchniowych jest system sztucznych kanałów i rowów melioracyjnych, a także kilku stawów i zbiorników zaporowych.
Ważnym z punktu widzenia gospodarowania zasobami wodnymi jest dynamika wieloletnia przepływów rzek, której miarą jest współczynnik zmienności. Spośród rzek puszczańskich najmniej zmienne średnie miesięczne przepływy posiada Czarna i Słoja, a największe Sokołda i górna Supraśl w Zaukach[2].
Rezerwaty przyrody na terenie Puszczy Knyszyńskiej
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Andrzej Gołembiewski: Puszcza Knyszyńska. Obszar gospodarowania siedmiu nadleśnictw RDLP w Białymstoku.. Białystok: Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, 2008, s. 31. .
- ↑ Wody Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej, Andrzej Nowak, Wyd. Supraśl 1999
Biografia
- Puszcza Knyszyńska, monografia przyrodnicza pod redakcją Andrzeja Czerwińskiego, Zespół Parków Krajobrazowych w Supraślu, Supraśl 1995.