Opatów –
miasto
w
woj. świętokrzyskim
, w
powiecie opatowskim
. Jest siedzibą powiatu, jak również miejsko-wiejskiej
gminy Opatów
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. tarnobrzeskiego
.
Miasto położone jest w
Małopolsce
, w ziemi sandomierskiej[2].
Położenie
Opatów położony jest na
Wyżynie Sandomierskiej
, na wzgórzach o wysokości od 200 do 300 m
n.p.m.
Nieopodal rozciągają się pasma
Jeleniowskie
i
Iwaniskie
Gór Świętokrzyskich
. Przez miasto przepływa rzeka
Opatówka
, rozdzielając je na dwie części i przecinając głęboką, malowniczą doliną. Opatów położony jest na skrzyżowaniu tras
nr 9
(E371)
Radom
–
Barwinek
(granica państwa) i
nr 74
Piotrków Trybunalski
–
Hrubieszów
. W Opatowie początek ma
droga wojewódzka nr 757
Opatów –
Stopnica
.
Historia
Kolegiata pw. św. Marcina
Kolegiata od strony zachodniej
Pierwsza wzmianka pochodzi z
1189
r., pierwotnie własność książęca. Istnieją przesłanki (m.in. wzmianka w kronice
Jana Długosza
), że w Opatowie była pierwsza polska
komandoria
templariuszy
założona za czasów
Henryka Sandomierskiego
, który uczestniczył w
krucjatach
do
Ziemi Świętej
u boku
rycerzy-zakonników
. Pozostałością klasztoru templariuszy ma być rzekomo
kolegiata św. Marcina
.
Przyjmuje się, że ok.
1237
r. z nadania książęcego
Henryka Brodatego
Opatów wraz z kilkunastoma wsiami przeszedł na własność
biskupów lubuskich
. W
1282
r. biskupi uzyskali od księcia
Leszka Czarnego
przywilej umożliwiający nadanie wsiom i miastom
prawa niemieckiego
– dokument ten uznawany jest za akt tożsamy (choć zasadniczo różny od podobnych aktów z tego okresu) z nadaniem dla Opatowa
prawa magdeburskiego
– była to pierwsza lokacja na terenie
grodziska
(Żmigrodu), druga lokacja miała miejsce ok.
1328
r. i wiązała się z translacją na przeciwległy brzeg
rzeki Opatówki
.
Od
XV
w. do utraty niepodległości Opatów był miejscem sejmików
województwa sandomierskiego
.
Podczas najazdu Tatarów w
1502
r. został niemal całkowicie zniszczony. W
1514
r. dobra opatowskie kupił
kanclerz wielki koronny
Krzysztof Szydłowiecki
. W tym czasie miasto zostało ufortyfikowane (z tego okresu zachowały się do dziś pozostałości murów miejskich z jedyną zachowaną bramą – Warszawską). Po śmierci Szydłowieckiego miasto było własnością kolejno:
Tarnowskich
,
Ostrogskich
,
Lubomirskich
,
Potockich
i Karskich i do
1864
r. pozostawało własnością prywatną.
W
XVIII w.
Opatów stał się przystanią dla wielu Greków, którzy na ziemiach Królestwa Polskiego szukali schronienia przed prześladowaniami tureckimi. Uzyskali oni pozwolenie na zakładanie świątyń i odprawianie nabożeństw w obrządku bizantyjskim. Już w
1778
r. w mieście powstała prawosławna parafia pw. św. Mikołaja, która w
1837
r. została przeniesiona do
Radomia
.
W okresie
powstania styczniowego
, miasto było miejscem bitwy pomiędzy oddziałami II korpusu generała
Józefa Hauke-Bosaka
a Rosjanami. Opatów w czasie powstania styczniowego wielokrotnie przechodził z rąk do rąk. Oddziały gen. Bosaka zdobyły Opatów
25 listopada
1863
r. Poległ wtedy jedynie por. Tyszkiewicz. Zdobyto broń i amunicję. Drugie uderzenie
21 lutego
1864
r. nie było udane.
Bitwa opatowska
przeszła do historii jako największa, a zarazem ostatnia bitwa powstańcza.
W
międzywojniu
Opatów odwiedził
Jarosław Iwaszkiewicz
i opisał go w swoich "Podróżach po Polsce". W wiosce
Zochcin
dwa kilometry od Opatowa urodził się pisarz
Stanisław Czernik
, którego imieniem nazwana jest biblioteka powiatowa. W innej pobliskiej wsi,
Małoszycach
urodził się
Witold Gombrowicz
, autor "
Ferdydurke
". Popiersie pisarza znajduje się na skwerze w środku miasta.
W czasie
II wojny światowej
Opatów był terenem aktywnej działalności podziemnej. W nocy z 12 na 13 marca
1943
oddział
"Jędrusiów"
przy współudziale miejscowej partyzantki
AK
dokonał udanej akcji odbicia 82 więźniów z tutejszego więzienia.
Pamiątka czynów Armii Krajowej
Po wojnie w mieście rozwinął się przemysł przetwórczy – spożywczy i włókienniczy. Wybudowano nowe osiedle mieszkaniowe im. Mikołaja Kopernika, Miejski Dom Kultury. Obecnie miasto straciło na znaczeniu, ale swoje szanse upatruje w rozwoju turystyki.
Zabytki
Opatów – klasztor oo. Bernardynów
W mieście znajduje się wiele obiektów historycznych wpisanych na listę zabytków:
-
Kolegiata św. Marcina
, świątynia w stylu
romańskim
pochodząca z II poł.
XII
w., w
2006
r. obchodząca 800-lecie nadania statusu
kolegiaty
; znajduje się w niej szereg unikatowych zabytków, np. odlany z brązu
Lament Opatowski
, przedstawiający rozpacz 41 mieszkańców Opatowa po śmierci Krzysztofa Szydłowieckiego, obok nagrobka kanclerza znajduje się także nagrobek jego córki, a także płyty nagrobne dwóch jego synów. Ponadto w na ścianach kolegiaty znajdują się malowidła przedstawiające sceny słynnych bitew – odsiecz wiedeńską, Psie Pole i Grunwald. Cenne są również XVIII-wieczne ławki i
stalle
, a także organy, dzieło sztuki organowej.
- Pozostałości murów miejskich wzniesionych przez
kanclerza
Krzysztofa Szydłowieckiego
z jedyną zachowaną bramą – Warszawską;
-
Barokowy
klasztor oo. Bernardynów
wzniesiony w
XIV
-
XV
w. na miejscu osady Żmigród. Wsławił się bohaterską obroną podczas wspomnianego najazdu
Tatarów
w XVI w. Wewnątrz szczególnie interesujący jest
rokokowy
ołtarz i odnowione malowidła ścienne.
- Podziemia – system dawnych piwnic kupieckich wydrążonych w
lessie
pod rynkiem starego miasta (Placem Obrońców Pokoju).
-
Dawna synagoga
przy ul. Szerokiej, niedaleko rynku (obecnie nie istnieje).
- Dom z
podcieniami
na Rynku z
XVI
w., zniszczony w czasie
II wojny światowej
i odbudowany po wojnie, obecnie urząd miasta (
ratusz
)
- Kapliczka
św. Jana Nepomucena
z przełomu
XVIII
i
XIX w.
– drewniana, z krytym
gontem
namiotowym daszkiem, pod którym znajduje się figura świętego. Odnowiona w
latach 90. XX w.
|
Panorama Opatowa |
Panorama Opatowa
Komunikacja
W Opatowie nie ma stacji kolejowej - najbliższa stacja jest w Ostrowcu Świętokrzyskim (17 km). Dobrze rozbudowana jest sieć komunikacji PKS oraz prywatnych busów.
Turystyka
Przez Opatów przechodzi
niebieski szlak turystyczny
z
Gołoszyc
do wsi
Dwikozy
.
Opatów jest punktem początkowym szlaków rowerowych:
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne