Kraj Basków (dawniej także: Baskonia;
bask.
Euskadi, Euskal Herria,
hiszp.
Pais Vasco, Vascongadas; nazwa oficjalna: Euskal Autonomia Erkidegoa - Comunidad Autónoma Vasca) —
wspólnota autonomiczna
w północnej
Hiszpanii
, położona nad
Zatoką Biskajską
. Tworzą ją prowincje:
Gipuzkoa/Guipúzcoa
,
Bizkaia/Vizcaya
i
Araba/Álava
. Zajmuje ona powierzchnię 7,3 tys. km². W roku 2001 zamieszkiwało ją w sumie około 2,1 mln ludzi. Najwięcej Basków mieszka w prowincjach Bizkaia i Gipuzkoa. Stolicą wspólnoty jest
Vitoria-Gasteiz
.
Status prawny
Ustrój Kraju Basków regulują:
konstytucja Hiszpanii
z
1978
roku oraz Statut Autonomiczny Kraju Basków uchwalony przez
Kortezy Generalne
22 grudnia
1979
roku, zwany Statutem z Guerniki.
Konstytucja przewiduje
podział Hiszpanii
na prowincje, które mogą jednak łączyć się tworząc wspólnoty autonomiczne. Uprawnienie to zostało wykorzystane przez wszystkie prowincje hiszpańskie. Jedną ze wspólnot autonomicznych jest właśnie Kraj Basków, który składa się z trzech prowincji.
Z punktu widzenia konstytucji, wspólnoty autonomiczne zamieszkiwane w dużym stopniu przez mniejszości językowe i narodowościowe nie mają statusu innego niż wspólnoty autonomiczne zamieszkiwane przez ludność hiszpańskojęzyczną. Kraj Basków ma więc podobny status co
Andaluzja
. Jedyna różnica wynika z historii – Kraj Basków ma (tak jak Nawarra) statut wspólnoty prawa lokalnego (comunidad foral), jako że wyjątkowo w tych regionach prawa lokalne (fueros) nie zostały nigdy zlikwidowane (w prowincjach Gipuzkoa i Bizkaia zniósł je dopiero gen.
Franco
w odwecie za poparcie ludności dla republiki). Dzięki temu Kraj Basków był uprawniony do natychmiastowego ogłoszenia szerszej autonomii oraz posiada uprawnienie do negocjacji budżetowych z rządem hiszpańskim.
Konstytucja nie przewiduje prawa wspólnot autonomicznych do
secesji
.
Statut Autonomiczny Kraju Basków
Statut z Guerniki określa
Basków
jako „autonomiczną społeczność w ramach państwa hiszpańskiego”. Obszar wspólnoty stanowią tzw. terytoria historyczne: Araba, Gipuzkoa i Bizkaia, do których może dołączyć Nawarra, gdyby jej mieszkańcy tak zadecydowali (Nawarra utworzyła jednak odrębną wspólnotę autonomiczną).
Językiem urzędowym
obok
hiszpańskiego
został
baskijski
. Pozostaje to w pełnej zgodności z konstytucją, która dopuszcza istnienie innych języków urzędowych niż państwowy (hiszpański), o ile wspólnoty tak postanowią.
Władza sprawowana jest za pośrednictwem
parlamentu
(bask. Eusko Legebiltzarra, hiszp. Parlamento Vasco), który składa się z 75 posłów wybieranych na czteroletnią
kadencję
. Reprezentują oni w równej liczbie trzy prowincje.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd (bask. Eusko Jaurlaritza, hiszp. Gobierno Vasco), któremu przewodniczy prezydent (lehendakari) wybierany przez parlament. Prezydent stanowi najwyższą władzę wspólnoty (bask. lehendakaritza, hiszp. presidencia).
Istotną kwestią rozstrzygniętą w statucie są kompetencje finansowe wspólnoty. Jako wspólnota prawa lokalnego, wspólnie z rządem hiszpańskim wypracowuje ona tzw. umowę ekonomiczną (hiszp. Concierto Económico), która określa udział każdej ze stron w wydatkach i podatkach. Wspólnota jest zobowiązana przekazywać część swoich dochodów do
budżetu
centralnego, by partycypować w kosztach tzw. funkcji ekskluzywnych państwa. W ich zakres wchodzą konstytucyjnie wymienione czynności zastrzeżone tylko dla państwa: utrzymywanie stosunków międzynarodowych, obrona i sądownictwo. W kasie wspólnoty pozostają natomiast dochody podatkowe z tytułu: podatku od osób fizycznych, wartości dodanej, a także od wagi i ciężaru.
Zobacz też
Linki zewnętrzne