Karol Englisch, także: Karol Artur Enlisch-Payne (ur.
13 lipca
1881
w
Krakowie
– zm.
13 kwietnia
1945
r. w
Stein an der Donau
w
Austrii
) – polski prawnik, pracownik administracji państwowej. Jeden z najwybitniejszych polskich taterników w historii zdobywania
Tatr
.
Ojciec Karola Englischa był Polakiem, matka Austriaczką, urodzoną w Krakowie i dobrze mówiącą po polsku. Sam Karol wychowywał się w Krakowie i uczęszczał do polskich szkół. Zawsze uważał się za Polaka, a swoje uczucia patriotyczne okazywał wielokrotnie, bądź to w sposób manifestacyjny (np. rozwijając w
1902
r. polską flagę na zdobytym
Ostrym Szczycie
), bądź (w późniejszych latach) w sposób mniej rzucający się w oczy, pracując na rzecz polskiej racji stanu.
W latach
1899
-
1903
studiował prawo na
Uniwersytecie Jagiellońskim
, gdzie też w
1905
r. uzyskał doktorat w tej dziedzinie. Od 1903 r. pracował w urzędach państwowych we
Lwowie
i w
Wiedniu
. W
1919
r. był rzeczoznawcą przy polskiej delegacji na konferencję pokojową w
Paryżu
. W
1920
r. został docentem Uniwersytetu Jagiellońskiego z zakresu
statystyki
, ale nie prowadził zajęć dydaktycznych. Od
1920
mieszkał w Wiedniu.
W Tatry wyprowadziła go jako 15-letniego chłopca jego matka
Antonina Englischowa
. Englisch uprawiał początkowo taternictwo z przewodnikami (głównie ze
spiskim
przewodnikiem
Johannem Hunsdorferem seniorem
), później już bez ich pomocy, a nawet samotnie. Dużo wspinał się również ze swoją matką. Interesowało go zwłaszcza wymazywanie ostatnich białych plam na mapie Tatr: w latach
1896
-
1903
wszedł jako pierwszy na ponad 30 szczytów i
turni
tatrzańskich, przyspieszając tym samym zdecydowanie zamknięcie okresu taternictwa "zdobywczego".
Od
1898
r. rozwinął też ożywioną działalność pisarską. Publikował opisy swych tatrzańskich wypraw początkowo w publikacjach
spiskoniemieckich
i węgierskich, następnie francuskich (od
1902
r.) oraz polskich (od
1902
r.).
W latach międzywojennych, podczas gdy mieszkał i pracował w Wiedniu, tajnie działał na rzecz polskiego wywiadu. W czasie
II wojny światowej
działał na rzecz
Polskiego Państwa Podziemnego
, działając m.in. w strukturach sieci wywiadu dalekiego zasięgu (kryptonim "Stragan") Komendy Głównej
AK
. W
1943
r. za swą działalność antyhitlerowską został w Wiedniu aresztowany przez
Gestapo
i skazany na śmierć. W
1945
r., tuż przed wyzwoleniem, został zamordowany w więzieniu w miejscowości Stein an der Donau wraz z m.in.
Janem Mrózkiem
, szefem grupy "WO-1 Południe" tej siatki.
Bibliografia
- Chwaściński Bolesław: Karol Englisch, legenda i fakty, w: "Taternik" nr 2/1973;
- Chwaściński Bolesław: Pamięci zdobywcy Ostrego Szczytu, w: "Wierchy" R. 42, 1973;
- Radwańska-Paryska Zofia, Paryski Witold Henryk: Englisch Karol, w: "Wielka Encyklopedia Tatrzańska", Poronin 1995.
Linki zewnętrzne