Król Prus Fryderyk II Wielki
Wojna o sukcesję austriacką –
wojna
toczona w latach
1740
-
1748
pomiędzy
Prusami
,
Francją
,
Hiszpanią
i
Bawarią
a
Austrią
,
Saksonią
i
Sardynią
.
Była spowodowana wstąpieniem na tron austriacki kobiety,
Marii Teresy
i nieuznaniem przez Bawarię
sankcji pragmatycznej
cesarza
Karola VI
.
Wojna została rozpoczęta najazdem Prus na
Śląsk
i zdobyciem go rok później. W
1746
z Austrią sprzymierzyła się
Rosja
, która wysłała swój korpus interwencyjny nad
Ren
. Wojna zakończyła się utratą Śląska przez Austrię, która oddała go Prusom na mocy
pokoju w Akwizgranie
podpisanego w
1748
. Zdobycie Śląska, jednej z najbogatszych prowincji Cesarstwa było jednym z ważniejszych czynników powodujących przekształcenie się Prus w mocarstwo europejskie. Ta wojna spowodowała ostateczne załamanie się systemu powstałego w pokoju westfalskim.
Przebieg wojny
Cesarz Karol VI zasłabł na polowaniu w październiku
1740
r. Zmarł
20 października
. Sankcja pragmatyczna wprawdzie wskazywała następców zmarłego cesarza w osobach Marii Teresy i jej męża, ale sukcesja w krajach dziedzicznych wciąż była niepewna. W takiej sytuacji pomoc małżonkom zaproponował
król Prus
Fryderyk II Wielki
. Zapłatą za nią miał być
Śląsk
, który Fryderyk, nie pytając nikogo o zgodę, zagarnął w ciągu dwóch miesięcy, między grudniem
1740
a lutym
1741
r. Maszerująca przeciwko Prusakom armia marszałka
Neipperga
została
10 kwietnia
1741
r. pobita pod
Małujowicami
. Klęska austriacka usankcjonowała zabór Śląska. Co gorsza dla nowej królowej, inne kraje, które wcześniej uznały sankcję pragmatyczną, również zechciały wzbogacić się kosztem Austrii.
Sukces Prus przypomniał niektórym monarchom o ich prawach do wiedeńskiego tronu. Dynastyczne tytuły mieli mężowie córek Józefa I, starszego brata Karola VI. Byli to
elektor bawarski
Karol Albert
i
elektor saski
, i równocześnie
król Polski
,
August III
. Na habsburskie posiadłości we
Włoszech
wciąż łakomym okiem patrzyła
Hiszpania
, gdzie
królowa
Elżbieta Farnese
uporczywie kierowała ku sprawom Italii myśli swojego
męża
.
Król Sardynii
Karol Emanuel III
wciąż miał ambicję podbić
Lombardię
. Dążenia te popierała
Francja
, gdzie przewagę na dworze uzyskała partia wojenna z marszałkiem
Belle-Isle
. Dzięki staraniom Belle-Isle'a zawarto traktat rozbioru ziem habsburskich. Fryderyk II miał otrzymać Dolny Śląsk. Górny Śląsk i Morawy miały przypaść Augustowi III. Elektor bawarski otrzymywał Czechy, Górną Austrię i koronę cesarską.
Austria była w tym konflikcie początkowo odosobniona. Nie mogła liczyć na pomoc
Rosji
, uwikłanej w wojnę ze
Szwecją
.
Wielka Brytania
,
Hanower
i
Holandia
stały po stronie Marii Teresy, ale ograniczały się tylko do wsparcia finansowego.
Tymczasem koalicja nie próżnowała. Na jesieni
1741
r. elektor bawarski zajął Górną Austrię i Czechy, a
24 stycznia
1742
r. został okrzyknięty cesarzem. W tej sytuacji Marii Teresie pomogła obawa Fryderyka II przed nadmiernym wzrostem potęgi elektora bawarskiego oraz chęć zatrzymania przez Prusy całego Śląska. Dzięki pośrednictwu angielskiej dyplomacji Maria Teresa zawarła z Fryderykiem rozejm. Królowa znalazła silne oparcie na
Węgrzech
. Podczas koronacji
18 maja
1741
r. obiecała przywrócenie dawnych swobód. Za sprawą Jánosa Pálffy'ego Węgrzy wystawili liczną armię.
W pierwszych miesiącach
1742
r. Austriacy ruszyli do kontrofensywy. Odzyskano Górną Austrię i zajęto prawie całą
Bawarię
. Tymczasem Fryderyk II zerwał rozejm i, współdziałając z Sasami, zaatakował Czechy i Morawy.
17 maja
1742
r. zadał wojskom austriackim klęskę pod
Chotusicami
. Maria Teresa została zmuszona do podpisania
11 czerwca
we
Wrocławiu
pokoju oddającego Prusom Śląsk (oprócz księstw cieszyńskiego i opawskiego). W ślad za Prusami z wojny wycofała się również Saksonia. W efekcie Austriacy odzyskali Czechy.
12 maja
1743
r. Maria Teresa koronowała się w
Pradze
na królową Czech.
Do niewielkich działań doszło również we Włoszech. Karol Emanuel lawirował między Francją i Austrią. Ostatecznie desant wojsk hiszpańskich w Italii na przełomie
1741
i
1742
r. sprawił, że zbliżył się on do Marii Teresy. We wrześniu
1743
r. zawarł sojusz z Austrią za cenę obietnicy Piancenzy i części Lombardii. W
1743
r. do wojny włączyła się również Wielka Brytania. We Francji doszła do głosu partia wojenna. W październiku
1743
r. podpisano pakt familijny z Hiszpanią, a armia francuska wkroczyła do austriackich Niderlandów. Austriacy zrezygnowali z obrony Belgii i przenieśli działania wojenne nad
Ren
. Zagrozili nawet
Alzacji
.
W tej sytuacji do wojny przystąpił ponownie Fryderyk II, którego zaniepokoił wzrost austriackiej potęgi w Niemczech. Fryderyk sprzymierzył się z cesarzem Karolem i jesienią
1744
r. uderzył na Czechy i zajął Pragę. Austriacy musieli opuścić Bawarię, ale wyprawa Fryderyka do Czech zakończyła się niepowodzeniem i odwrotem armii pruskiej. Zachęcona tym Austria zawarła sojusz z Saksonią i uderzyła na Śląsk. Fryderyk obronił jednak swoją zdobycz odnosząc zwycięstwo nad połączonymi wojskami austriacko-saskimi pod
Dobromierzem
4 czerwca
1745
r. Następnie Fryderyk najechał Saksonię.
25 grudnia
1745
r. Maria Teresa podpisała pokój w
Dreźnie
, który powtarzał warunki pokoju wrocławskiego.
20 stycznia
1745
r. zmarł cesarz Karol. Nowy elektor bawarski
Maksymilian III Józef
, mimo nacisków francuskich, poparł kandydaturę Franciszka Stefana. Został on wybrany cesarzem
13 września
.
Tymczasem Francuzi opanowali austriackie Niderlandy. Hiszpański infant
Filip
zajął we Włoszech Piemont i część Mediolanu. W
1746
r. Austriacy zdobyli
Genuę
i zagrozili granicom Francji. Zostali jednak rychło wyparci przez ludowe powstanie. W tym samym roku zmarł Filip V i Hiszpania straciła zainteresowanie sprawami włoskimi.
Wyczerpująca wojna została zakończona pokojem w
Akwizgranie
28 października
1748
r. Austria utraciła Śląsk na rzecz Prus oraz księstwa Parmy i Piacenzy na rzecz infanta Filipa. Monarchia Habsburgów utrzymała się, a armia austriacka ponownie zaczęła zwyciężać na polach bitew. Maria Teresa nigdy nie pogodziła się z utratą Śląska. Spróbuje go odzyskać podczas następnej wojny.
Chronologia wojny
Zobacz też