Nikołaj Iwanowicz Bucharin (Николай Иванович Бухарин) (ur.
9 października
1888
w
Moskwie
, zm.
15 marca
1938
tamże) – działacz partii
bolszewickiej
.
Bucharin wstąpił do partii w
1906
roku, w
1911
został relegowany z Uniwersytetu za działalność rewolucyjną i zesłany. Po ucieczce z zesłania na emigracji, został najbliższym współpracownikiem
Lenina
, współpracował także z
Lwem Trockim
. W maju
1917
r. wrócił do
Rosji
. Na polecenie Lenina przygotowywał dekrety o nacjonalizacji przemysłu. W
1917
-
1918
roku był przywódcą frakcji lewicowych komunistów. Sprzeciwiał się zawarciu
pokoju brzeskiego
, uważał, że Rosja - nawet kosztem kolejnych tysięcy ofiar - powinna kontynuować wojnę z krajami kapitalistycznymi. Do niego należy sławny cytat: "Przymus proletariacki we wszystkich swoich formach, poczynając od rozstrzeliwania, a kończąc na obowiązku pracy jest metodą tworzenia komunistycznego człowieka". Później jednak wsparł wprowadzenie rynkowej gospodarki
NEPu
, kierując do chłopów sławne wezwanie "Bogaćcie się!". W latach
1918
-
1929
był głównym redaktorem "
Prawdy
".
Po śmierci Lenina członek
Biura Politycznego
i główny ideolog partii. Był autorem licznych prac filozoficznych i ekonomicznych, wieszczących nieuchronny upadek
kapitalizmu
, a także tekstu Konstytucji, która weszła w życie w
1936
roku. Popierał
Stalina
przeciwko
Trockiemu
, a następnie
Zinowjewowi
i
Kamieniewowi
. W
1928
r. wystąpił przeciwko przymusowej
kolektywizacji
, proponując ewolucyjne, stopniowe uspółdzielczanie. W efekcie jego poglądy, podzielane przez premiera
Rykowa
i lidera związków zawodowych
Tomskiego
zostały nazwane "odchyleniem prawicowym". W listopadzie
1929
r. usunięty z Biura Politycznego.
Po rozpoczęciu terroru
"wielkiej czystki"
we wrześniu
1936
po
pokazowym procesie
Zinowjewa
i
Kamieniewa
ogłoszono o śledztwie w sprawie jego spiskowej działalności. W lutym
1937
po śmierci
Sergo Ordżonikidze
po burzliwym plenum KC
WKP(b)
został aresztowany w czasie obrad.
Był głównym oskarżonym w procesie antyradzieckiego prawicowo-trockistowskiego bloku; w odróżnieniu od innych oskarżonych częściowo polemizował z oskarżycielem.
13 marca
1938
skazany na karę śmierci po czym rozstrzelany. Jego żona, Anna Łarina została aresztowana wkrótce po procesie Bucharina jako żona
wroga ludu
. Spędziła pół roku w małej celi po kostki w wodzie, a następnie osiemnaście lat w obozie koncentracyjnym
GUŁag
i na zesłaniu. W ostatnich dniach przed aresztowaniem Bucharina nauczyła się na pamięć jego "Posłania dla przyszłych przywódców partii", w którym zapewniał o swojej niewinności i prosił o rehabilitację i ponowne przyjęcie do partii.
Bucharina zrehabilitowano w ZSRR dopiero w
1988
roku. Wówczas również opublikowano w Moskwie ów "list do partii". Maleńki synek Bucharinów był wychowywany przez siostrę Anny i przez dwadzieścia lat nie wiedział nic o swoich prawdziwych rodzicach. Pierwszą żonę Bucharina Nadieżdę, która kilkakrotnie pisała w jego obronie do Stalina, aresztowano, okrutnie torturowano i w roku
1940
zamordowano wraz z braćmi, szwagrem i innymi krewnymi.
Odpowiedzialność zbiorowa członków rodziny była zresztą standardem postępowania wobec rodzin aresztowanych w czasie
wielkiej czystki
, zwłaszcza osób wysokiego szczebla (funkcjonariuszy partyjnych, państwowych i wojskowych). Dodać należy, że był to w Rosji standard wprowadzony przez bolszewików w okresie zdobywania władzy
1918
- por.
zamordowanie rodziny carskiej
w skali masowej wobec przeciwników politycznych i dla sterroryzowania społeczeństwa (powstanie jarosławskie,
powstanie tambowskie
,
powstanie w Kronsztadzie
) i w niezliczonych innych przypadkach (terror
CzK
-
GPU
) jako technika sprawowania władzy.
Bibliografia
-
Stephen F. Cohen
: Bukharin and the Bolshevik Revolution: A Political Biography, 1888-1938. New York: Knopf and Oxford University Press. 1973 i 1980.