Howard Phillips Lovecraft (ur.
20 sierpnia
1890
w
Providence
, zm.
15 marca
1937
w
Providence
) – pisarz amerykański, autor
fantasy
i opowieści
grozy
(weird fiction), składających się na tzw.
mitologię Cthulhu
. Jest jednym z prekursorów
science fiction
(fantastyki naukowej), opowiadania utrzymane w tej konwencji wprowadzają znaczną część istot znanych z jego mitologii.
Biografia
Lovecraft praktycznie całe życie spędził w rodzinnym
Providence
w stanie
Rhode Island
. Od początku był samotnikiem, spędzał czas w domu, czasami wychodząc na nocne spacery – stąd też nazywano go często Samotnikiem z Providence. Bardzo wcześnie zaczął się rozwijać – nauczył się czytać w wieku trzech lat, pisać – w wieku pięciu lat. Początkowo interesował się
Baśniami tysiąca i jednej nocy
(to prawdopodobnie pod ich wpływem stworzył postać
Abdula al-Hazreda
), by przejść do opowieści grozy a szczególnie do twórczości
Edgara Allana Poe
, które szczególnie podziwiał. Był też samoukiem – szczególnie interesował się astronomią. Kłopoty zdrowotne (prawdopodobnie spowodowane depresją) przyczyniły się do porzucenia przez niego szkoły średniej. Wiązało się to z załamaniem nerwowym matki, która ciężko przeżyła śmierć męża i zapaść finansową. Nie udało mu się też dostać na
Uniwersytet Browna
. Ratunkiem dla Lovecrafta okazała się korespondencja z magazynami literackimi. Howard Phillips został zauważony i pisma zaczęły przyjmować jego opowiadania.
Howard Phillips Lovecraft wraz z żoną – Sonią Haft Green.
Na ufundowanym przez fanów nagrobku Lovecrafta widnieje napis: I am Providence (Jestem Opatrznością). Drugim znaczeniem jest Jam jest Providence – w odniesieniu do miasta; podkreśla wpływ pisarza na miejsce, w którym tworzył
21 maja
1921
r. zmarła jego matka, co było ciężkim ciosem dla pisarza. Jednak wkrótce na konferencji dziennikarzy-amatorów w
Bostonie
poznał starszą o siedem lat Sonię Haft Green, z którą ożenił się w roku
1924
mimo nieprzychylnego stanowiska jego ciotek. Wtedy też przeniósł się do Nowego Jorku. Nawiązał współpracę z magazynem
Weird Tales
, ale nie zgodził się objąć stanowiska redaktora naczelnego. Kłopoty zaczęły się wraz z problemami finansowymi jego żony, która w ich następstwie podupadła na zdrowiu. Sam Lovecraft bezskutecznie szukał pracy. Ostatecznie Sonia musiała przenieść się do
Cleveland
a Howard Phillips zmienił mieszkanie na mniejsze w dzielnicy
Red Hook
niedaleko
Brooklynu
. Jednak czuł się tam bardzo źle i wrócił do
Providence
. Małżeństwa nie udało się uratować i w roku
1929
nastąpił rozwód.
Od powrotu do rodzinnego miasta zaczął się właściwie najlepszy okres w twórczości pisarza, powstały wtedy najbardziej znane dzieła. Pomimo dobrej passy twórczej, stan finansów Lovecrafta ulegał ciągłemu pogorszeniu, musiał zmieniać mieszkania na mniejsze. Kolejnym tragicznym wydarzeniem jakie go spotkało była samobójcza śmierć jego przyjaciela
Roberta E. Howarda
. W roku
1936
wykryto u Lovecrafta raka jelita i objawy niedożywienia. Niestety, na leczenie było już za późno. Długo zmagał się z bólem, ostatecznie w
1937
r. trafił do szpitala i zmarł po pięciu dniach. Został pochowany
18 marca
na cmentarzu Swan Point.
Obok pisania fantastyki Lovecraft zajmował się też publicystyką. Poglądy polityczne pisarza były bardzo wyraziste. Był on
rasistą
,
autorytarystą
i
ateistą
. Uważał kulturę anglosaską za najwyższą w świecie, do innych odnosił się z pogardą. Pod koniec życia złagodził jednak swoje poglądy pod wpływem odbytych podróży, podczas których poznał ludzi reprezentujących różne kultury. [1]
Twórczość
Opowiadania
Przeważająca większość twórczości Lovecrafta odnosi się do stworzonej przez niego "
mitologii Cthulhu
" (termin ten wprowadził już po jego śmierci pisarz
August Derleth
) – panteonu niewyobrażalnych
bóstw
z
innych światów
. Sam Lovecraft mówił o kosmicznym horrorze – w którym strach wykracza poza racjonalne czynniki, gdy człowiek spotyka się z rzeczami, których nie jest w stanie objąć umysłem. Powracającym motywem jest bluźniercza księga
Necronomicon
napisana przez szalonego
Araba
Abdula Alhazreda
(prawdopodobnie jest to
pseudonim
, który Lovecraft sam sobie nadał w młodości). Zawarte są tam tajemnice o pradawnych bóstwach, które kiedyś rządziły Ziemią i teraz czekają na moment, aby wrócić. Jednym z Wielkich Przedwiecznych jest
Cthulhu
– bóstwo śpiące na dnie oceanu.
Akcja opowiadań dzieje się zazwyczaj w
Nowej Anglii
– północno-wschodnim krańcu
Stanów Zjednoczonych
, który u Lovecrafta jest miejscem wciąż dzikim i niezbadanym, przesiąkniętym tajemnicą i domem dla pradawnych kultów, których nie zniszczyły procesy czarownic. Pełno jest opisów
wiktoriańskich
, niszczejących domów w starych dzielnicach
Providence
i niezamieszkanych wzgórz za miastem. Lovecraft stworzył fikcyjne miasto w stanie
Massachusetts
–
Arkham
, gdzie na
Uniwersytecie Miskatonic
snuje się wiele szalonych, nowych teorii.
Listy
Lovecraft oprócz opowiadań pisał wiele listów, prowadził korespondencję z grupą przyjaciół, którzy dzielili się własnymi pomysłami na nowe utwory rozszerzające "mitologię Cthulhu" i oceniali je, lub po prostu dyskutowali o sprawach bieżących. Ocenia się, że od roku 1912 do śmierci napisał około 87 000 listów. Zebrana korespondencja Lovecrafta została wydana przez kilka wydawnictw w
Stanach Zjednoczonych
.
Prace krytyczne
Lovecraft pisał też dużo prac krytycznych, z których najbardziej znaną jest Nadnaturalny horror w literaturze. Pisarz zawarł tam charakterystykę i historię powieści grozy w literaturze angielskiej i amerykańskiej.
Wpływ na kulturę
Literatura
Drogą korespondencyjną Lovecraft utrzymywał kontakt z wieloma pisarzami i pomagał młodym talentom, którzy rozwijali
mitologię Cthulhu
. Wśród nich można wymienić wielkiego przyjaciela Lovecrafta,
Roberta E. Howarda
,
Augusta Derletha
,
Fritza Leibera
,
Roberta Blocha
i Donalda Wandrei. W dalszym ciągu mity Cthulhu inspirują pisarzy i ciągle pojawiają się nowe utwory rozwijające pomysły Samotnika z Providence.
Po jego śmierci popularyzacją jego twórczości zajął się jego przyjaciel,
August Derleth
, który założył wydawnictwo Arkham House, zebrał i miejscami uzupełniał utwory swojego mistrza. Istnieją też inne wydawnictwa koncentrujące się na jego twórczości – jak np. Necronomicon Press.
Niektóre z opowiadań Lovecrafta miały być tłumaczone na język polski już w latach 30. XX wieku przez nieznanego autora podpisującego się pseudonimem Żalny (patrz:
Stefan Grabiński
). Wspomina o tym
Antoni Słonimski
w swoich felietonach.
Lovecrafta uważa się za twórcę horroru science-fiction (przez współczesnych zwanego horrorem kosmicznym), gdzie zamiast wampirów, strzyg czy innych potworów czytelnika straszyły istoty z innych wymiarów (Zew Cthulhu) czy efekty doświadczeń szalonych naukowców (Reanimator).
W powieści La llave del abismo
José Carlos Somoza
ukazuje świat, w którym dzieła Lovecrafta pełnią rolę Biblii.
Do postaci Cthulhu nawiązał także
Andrzej Pilipiuk
w opowiadaniu
Jakub
na tropach yeti.
Film
Nakręcono kilka ekranizacji opowiadań Lovecrafta, ale większość z nich jest mało znana. W
Stanach Zjednoczonych
powstała
gra fabularna
Zew Cthulhu
, popularna również w Polsce.
Muzyka
Zespół metalowy
Metallica
umieściła na swej płycie
Ride the Lightning
instrumentalny utwór pt. "
The Call of Ktulu
", ilustrujący opowiadanie
Zew Cthulhu
i utwory nawiązujące do tej tematyki: "Trapped Under Ice" (również z Ride The Lightning), a także "The Thing That Should Not Be" oraz "
Orion
" z płyty
Master of Puppets
. Również
Cradle of Filth
nagrali dwa utwory nawiązujące do mitologii Cthulhu – "Cthulhu Dawn" z
Midian
i "Mother of Abominations" z
Nymphetamine
.
Iron Maiden
, zespół
heavymetalowy
umieścił na okładce płyty
Live After Death
słynny cytat z prozy Lovecrafta. Jego twórczością inspirowały się rówież
doom metalowe
grupy
Thergothon
i Colosseum.
Grecki zespół
Septic Flesh
nagrał piosenkę "Lovecraft's Death". Również duński heavy metalowy zespół
Mercyful Fate
odniósł się do Lovecrafta. Na płycie "Time" został nagrany utwór "The Mad Arab" opowiadający o Abdul Al Hazred, a na płycie "Into The Unknown" "Kutulu (The Mad Arab Pt. II)". Pierwszy opisuje wizje Araba, a drugi samo pojawienie się Kutulu. W późnych latach 60 popularność zyskał zespół grający
rocka psychodelicznego
, H.P. Lovecraft z
Chicago
, który przyjął nazwę po pisarzu.
W Polsce, obok
Vadera
, również takie zespoły jak Empheris oraz Hellish odwołują się do twórczości Lovecrafta w swoich utworach "Lovecraft" (Empheris) oraz "The Call Of Azathoth" (Hellish).
Gry komputerowe
Gry komputerowe
również odwoływały się do dorobku Lovecrafta, bezpośrednio lub nie wprost. Z pierwszej grupy można wymienić Necronomicon: The Gateway to Beyond, Prisoner of Ice, Shadow of the Comet,
Call of Cthulhu: Dark Corners of the Earth
. Do drugiego przypadku można natomiast zaliczyć gry:
Quake
,
Blood
oraz Penumbra Overture i Penumbra Black Plague[2].
Gry planszowe
W świecie mitologii Cthulhu osadzona jest znana na świecie planszowa gra kooperacyjna Arkham Horror, gdzie gracze wspólnymi siłami walczą z potworami przybywającymi do tytułowego miasteczka i starają się zapobiec pojawieniu się jednego z Przedwiecznych (lub stoczyć z nim rozstrzygającą walkę, jeśli do tego pojawienia jednak dojdzie). Gra doczekała się licznych dodatków i cieszy się na świecie dużą popularnością wśród miłośników planszówek. W
2009
r., nakładem wydawnictwa Galakta, ukazała się polska edycja gry. Polski tytuł – Horror w Arkham. Natomiast w
2008
roku ukazała się gra Die Sterne Stehen Richtig humorystycznie podchodząca do mitologii Cthulhu.
Gry karciane
Na podstawie mitologii Cthulhu została stworzona kolekcjonerska gra karciana Mythos CCG przez firmę Chaosium, następnie zaś Call of Cthulhu CCG wydawana przez Fantasy Flight Games, która z czasem zmieniła formułę i przekształciła się w Call of Cthulhu LCG.
Komiks
W polskim komiksie do twórczości Lovecrafta odwołuje się m.in. w sposób humorystyczny komiks
Jana Platy-Przechlewskiego
Wampiurs Wars
. W komiksie światowym twórczość Lovecrafta była inspiracją np. dla Mike'a Mignoli twórcy komiksów o
Hellboyu
. Mignola napisał też inspirując się Zagładą Sarnath komiks z cyklu Elseworlds pod tytułem Zagłada Gotham, w którym w rzeczywistości z powieści Lovecrafta osadzony zostaje
Batman
.
Necronomicon
Wymyślona przez Lovecrafta i powracająca często w jego pracach bluźniercza księga o tytule Necronomicon przez długi czas była przez wielu uznawana za prawdziwą. Nawet w listach do znajomych pisarzy Lovecraft starał się nie negować tego mitu. W ten sposób wytwarzał wokół swojej osoby i twórczości aurę tajemnicy, która czyniła jego opowiadania ciekawszymi. Pogłoskom jednak sam położył kres, w jednym z listów przyznając się do tego, jak naprawdę powstał Necronomicon. Powstało wiele drukowanych wersji Necronomiconu, część napisana przez znanych twórców, część przez fanów twórczości H. P. Lovecrafta.
Motyw Necronomiconu w popkulturze jest często wykorzystywany do dziś w filmie, muzyce i literaturze.
Dorobek artystyczny
(tylko najważniejsze pozycje)
Powieści
- Przypadek Charlesa Dextera Warda (The Case of Charles Dexter Ward)
- Zagłada Sarnath (The Doom That Came to Sarnath,
1919
)
- W Górach Szaleństwa (At the Mountains of Madness,
1931
)
- W poszukiwaniu nieznanego Kadath (The Quest of Unknown Kadath) – mikropowieść
- Czyhający w progu (The Lurker at the Threshold) – Howard Phillips Lovecraft i August Derleth
Opowiadania
Zbiór Zew Cthulhu – Wyd. Czytelnik, Warszawa 1983 r.[3]
- Zew Cthulhu (The Call of Cthulhu,
1926
)
- Widmo nad Innsmouth (The Shadow over Innsmouth)
- Kolor z przestworzy (The Colour Out of Space)
- Szepczący w ciemności (The Whisperer in the Darkness)
- Duch ciemnośći (The Ghost of the Darkness)
- Koszmar w Dunwich (The Dunwich Horror)
- Muzyka Ericha Zanna (The Music of Erich Zann)
Zbiór Coś na progu – Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 1999 r.
- Ogar (The Hound)
- Piekielna ilustracja (The Picture in the House)
- Coś na progu (The Thing on the Doorstep)
- W grobowcu (In the Vault)
- Świątynia (The Temple)
- Przyczajona groza (The Lurking Fear)
- Grobowiec (The Tomb)
- Przybysz (The Outsider)
- Przeklęty dom (The Shunned House)
- Zimno (Cool Air)
- On (He)
- Sny w domu wiedźmy (The Dreams in the Witch House)
Zbiór W górach szaleństwa - Wydawnictwo Zysk i S-ka,
Poznań
,
1999
, :
- Uwięziony wśród faraonów (Imprisoned with the Pharaohs)
- Zapomniane miasto (The Nameless City)
- W murach Eryksu (In The Walls of Eryx)
- Cień spoza czasu (The Shadow out of Time)
- Pełzający Chaos (The Crawling Chaos)
- W górach szaleństwa (At the Mountains of Madness)
Inne zbiory:
- Model Pickmana (Pickman's Model,
1927
)
- Reanimator (Herbert West – Reanimator)
- Szczury w murach (The Rats in the Walls)
- Dagon (Dagon)
- Elektryczny Kat
- Droga do szaleństwa (The Transition of H.P. Lovecraft: The Road to Madness)
Wiersze
- Grzyby z Yuggoth (Fungi from Yuggoth)
Dostępność w Polsce
Pierwszym wydaniem opowiadań Lovecrafta w Polsce był zbiór Zew Cthulhu nakładem
Czytelnika
w
1983
r. Przetłumaczony przez Ryszardę Grzybowską zawierał wybór najistotniejszych utworów. Nowe wydanie tego zbioru pojawiło się w
2004
roku (wydawnictwo C&T). Na początku lat 90. XX wieku wyszły trudno obecnie dostępne książki wydawnictw: As-Editor i S.R. Obecnie, wraz z nowymi pozycjami wydawnictw:
Zysk i S-ka
i
Copernicus Corporation
, dużo łatwiej jest kupić książkę tego pisarza.
Wybrane filmy nakręcone na podstawie twórczości Lovecrafta
-
1963
Nawiedzony pałac
(The Haunted Palace) (reż. Roger Corman)
-
1965
Giń Stworze, Giń! (aka Przeklęty dom) (Die, Monster, Die!) (reż. Daniel Haller)
-
1968
Curse of the Crimson Altar (reż. Vernon Sewell)
-
1970
Horror w Dunwich (The Dunwich Horror) (reż. Daniel Haller)
-
1985
Reanimator (Re-Animator) (reż. Stuart Gordon)
-
1986
Zza światów (From Beyond) (reż. Stuart Gordon)
-
1987
Klątwa (The Curse) (reż.
David Keith
)
-
1988
Nienazwane (The Unnamable) (reż. Jean-Paul Ouelette)
-
1992
Wskrzeszony (The Ressurected) (reż.
Dan O'Bannon
)
-
1994
Necronomicon (reż. Christophe Gans, Brian Yuzna, Shusuke Kaneko)
-
1994
Przyczajona groza (aka Pełzający strach) (Lurking Fear) (reż. Courtneyn Joyner)
-
1995
Potwór na zamku (Castle Freak) (reż. Stuart Gordon)
-
1999
Cool Air (reż. Bryan Moore)
-
2001
Nyarlathotep (film krótkometrażowy) (reż. Cristian Matzke)
-
2001
Dagon (reż. Stuart Gordon)
-
2003
The Dream-Quest of Unknown Kadath (reż. Edward Martin)
-
2005
Zew Cthulhu (Call of Cthulhu) (reż. Andrew Leman)
-
2005
Mistrzowie horroru
(Masters of Horror) (odcinek Koszmar w domu wiedźmy) (Dreams in the Witch House) (reż. Stuart Gordon)
-
2006
Poza murem snu (Beyond the Wall of Sleep) (reż. Barret J. Leigh, Thom Mauer)
-
2007
Cthulhu (reż. Dan Gildark)
Linki zewnętrzne
Przypisy