Kazimierz Fajans (także Kasimir Fajans, ur.
27 maja
1887
w
Warszawie
- zm.
18 maja
1975
w
Ann Arbor
,
Michigan
,
USA
),
fizykochemik
amerykański pochodzenia polskiego, współtwórca nauki o
promieniotwórczości
. Trzykrotny kandydat do
Nagrody Nobla
.
Kazimierz Fajans urodził się w zasłużonej dla Polski zasymilowanej rodzinie
żydowskiej
. W
1904
ukończył
szkołę średnią
w Warszawie, następnie studiował
chemię
w
Niemczech
, początkowo w
Uniwersytecie w Lipsku
, a następnie w
Heidelbergu
i
Zurichu
. W
1909
uzyskał doktorat za badania nad
syntezą
stereoselektywną
związków chiralnych
. W latach
1910
-
1911
odbył roczny staż w
Manchesterze
, w Anglii, w laboratorium
E. Rutherforda
, gdzie zajmował się badaniem
promieniotwórczości
. Odkrył wówczas dwutorowy rozpad (
α
i
β
) jednego z
izotopów
bizmutu
(zjawisko
bifurkacji
(rozgałęziania się)
szeregów promieniotwórczych
). Wyznaczył
okresy połowicznego zaniku
niektórych radionuklidów. Następnie wrócił do Niemiec i objął stanowisko
asystenta
, a później
docenta
na
Politechnice w Karlsruhe
.
W
1912
odkrył niezależnie od
Fredericka Soddy'ego
prawo przesunięć
promieniotwórczych (reguła Soddy'ego-Fajansa), które pozwoliło ustalić położenie w
układzie okresowym
wszystkich znanych
pierwiastków
promieniotwórczych
i przyczyniło się do poznania
izotopów
pierwiastków. Wraz ze swoim doktorantem, Osvaldem H. Göhringiem, odkrył pierwiastek o
liczbie atomowej
91 -
brevis
, któremu nadana została później nazwa
protaktyn
. Na podstawie analizy
szeregów promieniotwórczych
odkrył istnienie izotopów trwałych (niepromieniotwórczych). W wyniku badań
adsorpcji
jonów pierwiastków promieniotwórczych sformułował ogólne reguły
strącania
substancji z
roztworów
.
W roku
1917
objął Katedrę Chemii Fizycznej na
Uniwersytecie Monachijskim
, a od
1932
kierował Instytutem Chemii Fizycznej, który powstał dzięki dotacji
Fundacji Rockefellera
. Zajmował się wówczas budową
cząsteczek
i
kryształów
, odkrywając różne zależności
termochemiczne
i
refraktometryczne
dla substancji krystalicznych. Jego metoda oceny charakteru jonowo-kowalencyjnego
wiązania chemicznego
znana jest obecnie jako
reguły Fajansa
. W roku
1935
opuścił Niemcy w związku z eskalacją prześladowań
hitlerowskich
(m.in. pozbawienie go stanowiska
profesora
). W tym czasie, ze względu na kampanię
antysemicką
, nie doszło do objęcia przez niego Katedry Chemii Nieorganicznej na
Uniwersytecie Lwowskim
po śmierci
Stanisława Tołłoczki
. Na krótko zatrzymał się w
Cambridge
w Anglii, a następnie wyjechał do
Stanów Zjednoczonych
, do
Ann Arbor
(
Michigan
), gdzie w
1936
objął katedrę na Uniwersytecie Stanu Michigan, z którym był związany do końca swego życia. Badania
reakcji jądrowych
przy użyciu
cyklotronu
doprowadziły go do odkrycia nowych izotopów
ołowiu
i
renu
.
W wyniku dalszych badań budowy cząsteczek opracował kwantykułową teorię
wiązania chemicznego
, która jednak nie zyskała akceptacji środowiska naukowego[1]. W wieku 70 lat przeszedł na emeryturę, ale pozostał aktywny zawodowo. Był członkiem
Polish Institute of Arts and Sciences of America
i wielu towarzystw oraz akademii naukowych.
Źródła
Przypisy