Świnoujście (
niem.
Swinemünde[1]) –
miasto
na prawach powiatu
,
port morski
,
uzdrowisko
w północno-zachodnim krańcu
Polski
, w
woj. zachodniopomorskim
, położone nad
Świną
i
Morzem Bałtyckim
, jedyne w Polsce miasto położone na 3 dużych wyspach:
Uznam
,
Wolin
,
Karsibór
oraz na kilkudziesięciu (łącznie 44) małych, niezamieszkanych wysepkach. Według danych z 31 grudnia 2009 r. miasto zamieszkiwało 40 765 osób, co lokuje miasto na 5. pozycji w województwie pod względem ludności[2]. Granice Świnoujścia obejmują powierzchnię 197,23 km² (2. miejsce w województwie i 8. w kraju).
Położenie
Miasto położone jest nad cieśniną
Świną
, która w północnej jego części łączy się z
Morzem Bałtyckim
, a południowej z
Zalewem Szczecińskim
. Leży na trzech zamieszkanych wyspach:
Uznam
(ok. 36 tys. mieszkańców[3]),
Wolin
(ok. 4 tys. mieszkańców[3]),
Karsibór
(ok. 700 mieszkańców[3]) oraz na 41 mniejszych niezamieszkanych wyspach.
Świnoujście znajduje się w północno-zachodnim krańcu
woj. zachodniopomorskiego
(o
współrzędnych
53°54'N 14°14'E / 53.9, 14.233
). Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia gminy miejskiej wynosi 197,23 km²[4], w tym obszar zurbanizowany 16,11 km² (8,2%)[5]. Co roku powierzchnia miasta powiększa się poprzez nanoszenie piasku na plaży przez prądy morskie[6].
Części miasta Świnoujścia na wyspachWyspa | Części miasta[7] |
---|
Uznam
| Płachcin, Smogorze, Śpikorz,
Śródmieście
, Ulno,
Paprotno
,
os. Posejdon
,
Dzielnica Nadmorska
|
Wolin
|
Chorzelin
, Czajczyn, Grębice,
Klicz
,
Kwarantanna
, Lubiewo (leśniczówka),
Łunowo
,
Ognica
,
Przytór
,
Warszów
|
Karsibór
|
Bożyce
, Dalimierz,
Karsibór
,
Osiecze
|
W rejestrze urzędowym jako części Świnoujścia widnieją obecnie: Gosań,
Jaromin
, Stawin[7]. Po zaniknięciu zabudowy miejscowości nie zniesiono, a przy wydzieleniu się
gminy Międzyzdroje
w 1984 roku nie poprawiono położenia administracyjnego.
Między wyspami Uznam i Wolin istnieje stałe i bezpłatne połączenie promowe, a wyspy Wolin i Karsibór są połączone
Mostem Piastowskim
.
Świnoujście graniczy z gminami:
Środowisko naturalne
Wydmy i plaże w Świnoujściu
Świnoujście obejmuje trzy zamieszkane wyspy:
Uznam
,
Wolin
,
Karsibór
oraz mniejsze niezamieszkane wyspy m.in.:
Chełminka
,
Karsiborska Kępa
,
Koński Smug
, Przytorskie Łęgi,
Lądko
,
Mały Krzek
,
Mielino
,
Ostrówek
,
Świńskie Kępy
,
Trzcinice
,
Warnie Kępy
,
Wielki Krzek
,
Wiszowa Kępa
,
Wola Kępa
,
Wołcza Kępa
i
Wydrza Kępa
. Urząd Miasta Świnoujścia przedstawia, że gmina miejska obejmuje 44 wyspy.
Przyroda
Polską część wyspy Uznam porasta w większości Świdny Las[8], mieszany z przewagą
sosny
, rozciąga się od południowo-wschodniego krańca wyspy nad
Zalewem Szczecińskim
(
rezerwat przyrody Karsiborskie Paprocie
), po zachodnie osiedla miasta i
drogę krajową nr 93
na wschodzie oraz
granicę polsko-niemiecką
na zachodzie. Brzegiem lasu a ulicą Wojska Polskiego biegnie
ścieżka rowerowa
prowadząca od centrum miasta do
granicy państwowej
. Obok ścieżki, u zbiegu ulic Wojska Polskiego i 11 Listopada znajduje się stacja kolejowa
Świnoujście Centrum
. Na terenie Świdnego Lasu
leśnictwo
Świnoujście (
Wydrzany
).
Flora i fauna
W rozmieszczeniu roślinności na terenie miasta decydującą role odgrywa ukształtowanie terenu. Wysoczyzny morenowe wyspy
Uznam
i
Wolin
porastają lasy bukowe z przewagą
buka
oraz
sosen
, sporadycznie rosną
dęby
i
brzozy
. W podszycie licznie występują mszaki i porosty oraz w zależności od wilgotności oraz inne rośliny zielne.
Wydmy
to siedliska borów sosnowych występujących w różnych odmianach w zależności od stosunków wilgotnościowych podłoża. Na wydmach występują też takie rośliny jak:
mikołajek nadmorski
,
rokitnik
oraz gatunki roślin wydmowych takie jak: honkenia piaskowa, rukwiel nadmorska i solanka kolczysta[10]. Obszar miasta to także obszar występowania buczyn pomorskich,
lasów
oraz lasów bukowo-dębowych. Na wyspach spotyka się również rozległe łąki i torfowiska. Południowe zbocza wyspy Wolin porośnięte są gęsto tarniną, głogiem, różami oraz różnorodnymi ziołami. Oddziaływanie zarówno słodkowodnego jak i morskiego środowiska stworzyło warunki, w których przyjęła się roślinność pochodzenia atlantyckiego. Obszar 44 wysp to również środowisko życia wielu zwierząt, głównie zwierząt morskich takich jak:
ryby
(
śledź
,
dorsz
,
płastuga
,
szprot
i
makrela
),
meduzy
(
chełbia modra
) czy różnorodne
skorupiaki
. W Zalewie Szczecińskim natomiast występują ryby słodkowodne, a w szczególności płocie, leszcze, certy, okonie i szczupaki. Schronienie znajduje tu wiele gatunków ptaków m.in.:
kaczki
,
mewy
,
łabędzie
,
kormorany
itp... Kompleksy leśne występujące na terenie miasta zamieszkują głównie
dziki
,
sarny
,
lisy
,
wiewiórki
czy
zające
. Wśród owadów zaobserwować można liczną populację
chrząszczy
. Na terenie wysp występuje największy w Polsce chrząszcz,
jelonek rogacz
[11].
Rzeźba terenu i geologia
O ukształtowaniu krajobrazu wysp i samego miasta w głównej mierze zdecydowały przemiany zachodzące 11-12 tysięcy lat temu w okresie lądolodu. Układ przestrzenny miasta uwarunkowany jest rzeźbą terenu, a nade wszystko obecnością
Świny
i jej kanałów. Mierzeja Bramy Świny leży w obrębie dwóch jednostek geologicznych: wału pomorskiego i niecki szczecińskiej. Obie struktury położone względem siebie równolegle z kierunku północno-zachodniego na południowo-wschodni[12]. Granicę tych dwóch struktur wyznacza dyslokacja przebiegająca w rejonie miasta. Powstanie wału pomorskiego (
jura
/
kreda
) wiąże się z wysadami solnymi – diapiry występującymi w rejonie
Przytoru
. Nieckę szczecińską wyścielają osady trzeciorzędowe, które jednak w wyniku stałego wypiętrzania (od
mezozoiku
) i denudacji obszaru zostały w wielu miejscach usunięte.
Czwartorzęd
to okres kiedy rzeźba tego obszaru modelowana była przez lodowiec, którego największe znaczenie związane jest z pomorską fazą
zlodowacenia bałtyckiego
. W
holocenie
zaś podnoszący się poziom wód morskich wywoływał kilkukrotne
transgresje morskie
. Po ustąpieniu morza na obniżonych terenach dawnych pradolin i obniżeń morenowych rozpoczęła się akumulacja morska powodująca powstanie mierzejowych fragmentów obu wysp oraz częściowego odcięcia Zalewu Szczecińskiego od otwartego morza. Warunki klimatyczne, litologiczne oraz w zależności od głębokości zalegania wód gruntowych na terenie miasta wykształciły się
gleby bielicowe
, rozwijające się z osadów piaszczystych i piaszczysto-żwirowych np. na piaskach wydmowych, a także
torfowe
i
bagienne
[13].
Klimat
Świnoujście leży w strefie
klimatu umiarkowanego
, o charakterze wybitnie przejściowym, na który znaczny wpływ ma ciepły prąd atlantycki[14]. Przejściowość klimatu cechuje znaczna zmienność pogody oraz znacznie mniejsze skoki temperatury, niż to ma miejsce w głębi kraju. Opady są tu nieduże (ok. 550 mm rocznie), zimy zaś są łagodniejsze i mniej mroźne. Klimat panujący latem jest dość zmienny, zdarzają się długie okresy ciepłej i słonecznej pogody i odwrotnie – tygodnie deszczowe. W lecie dzień jest tutaj dłuższy o około 1 godzinę niż w Polsce południowej a zimą o godzinę krótszy.
Klimatogram
dla Świnoujścia |
---|
St | Lu | Ma | Kw | Ma | Cz | Li | Si | Wr | Pa | Li | Gr |
| | | | | | | | | | | |
Temperatury w °C Opad całkowity w mm |
Na jednostki imperialne |
---|
St | Lu | Ma | Kw | Ma | Cz | Li | Si | Wr | Pa | Li | Gr | | | | | | | | | | | | | Temperatury w °F Opad całkowity w calach |
|
|
Średnie wartości temperatur i opadów w Świnoujściu[15]Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Czer | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Rocznie |
---|
Najwyższe temperatury [°C] | 13.5 | 13.1 | 19.7 | 25.1 | 29.4 | 31.8 | 34.4 | 33.2 | 30.2 | 24.2 | 17.7 | 14.8 | 34.4 |
---|
Średnie najwyższe temperatury [°C] | 3.9 | 4.2 | 8.8 | 11.2 | 16.9 | 19.1 | 20.6 | 20.1 | 16.6 | 12 | 6.2 | 4.7 | 12.00 |
---|
Średnie temperatury [°C] | 0.4 | 0.9 | 4.5 | 8.7 | 13.2 | 15.8 | 17.2 | 16.9 | 13.9 | 9.4 | 4.4 | 1.7 | 8.92 |
---|
Średnie najniższe temperatury [°C] | -3.1 | -2.5 | 0.1 | 6.2 | 9.5 | 12.5 | 13.8 | 13.7 | 11.2 | 6.8 | 3 | -1.4 | 5.82 |
---|
Najniższe temperatury [°C] | -22.3 | -23.6 | -17.3 | -6 | -2.3 | 1 | 4 | 2.5 | -2.2 | -5.3 | -11.6 | -15.1 | -23.6 |
---|
Opady [mm] | 33 | 30 | 37 | 45 | 49 | 64 | 82 | 68 | 41 | 49 | 44 | 46 | 588 |
---|
Pomniki przyrody
Lista drzew pomnikowych i pomników przyrody na terenie Świnoujścia[16]:
- cisy "Korsarze" –
cisy
(ul. Paderewskiego i ul. Chopina)
- cisy "Żeglarze" – obwody: 60 i 57 cm (Nabrzeże Władysława IV, przed kapitanatem portu)
- dęby "Dwaj Kapitanowie" –
dęby
(Nabrzeże Władysława IV)
- lipy "Żony marynarzy" –
lipy
(Nabrzeże Władysława IV)
- platan "Cudzoziemiec" –
platan klonolistny
- sosna "Rodzina" –
Sosna zwyczajna
z oplotem
bluszczu
(ul. Matejki, przed wejściem na stadion)
- wiązy "Przemytnicy" –
wiązy
(ul. Jachtowa,
Park Zdrojowy
)
- dęby "Powodzianie" –
dęby
(
Karsibór
, ul. Trzcinowa)
- dąb "Latarników" –
dąb
o obwodzie 635 cm (
Warszów
, ul. Sosnowa)
- dąb "Karczmarz" –
dąb
(
Warszów
– centrum)
- dąb "Szyper" –
dąb
o obwodzie 295 cm (
Przytór
, przy kościele)
- jodła "Elżbieta" –
jodła
o obwodzie 275 cm (przy
drodze Świnoujście-Międzyzdroje
, niedaleko granicy powiatów, rejon
Łunowa
)
Demografia
Liczba ludności miasta Świnoujście w poszczególnych latach:
Toponimia
W 1182 roku zapisano Szvvine jako nazwę miejscową[17]. Dalsze zapisy dotyczyły cieśniny.
Do 1945 roku (włącznie) używano polskiej nazwy miasta Świnioujście[18][19][20] i Swinoujście[21]. W 1946 r. wprowadzono urzędowo rozporządzeniem nazwę Świnoujście[22].
Nazwa miasta powstała poprzez złączenie słów charakterystycznych dla tego miejsca – centrum miasta znajduje się w miejscu, gdzie
Świna
łączy się z Bałtykiem i ma charakter
ujścia rzeki
. Podaje się także, że polska nazwa została dosłownie przetłumaczona z niemieckiego Swinemünde.
Historia
Tablica Pamiątkowa "50 lat Polskiego Świnoujścia"
Pierwsze osady ludzkie, na terenach, gdzie obecnie leży Świnoujście pojawiły się już przed 5 tysiącami lat, co potwierdzają znaleziska archeologiczne[23], a najstarsze zapisy dotyczące tych okolic sięgają
XII wieku
. Przed tysiącem lat tereny nad Świną wchodziły w skład plemiennego państwa Wolinian, które
Mieszko I
włączył do swego państwa. W wiekach późniejszych władali tu książęta pomorscy, którzy po obu stronach rzeki wznosili grody warowne, kilkakrotnie niszczone przez duńskie najazdy w XII w. W
1170
i
1173
na obu brzegach
Świny
założono gródki strażnicze zniszczone najazdem
duńskim
w
1177
i odbudowane w latach
1181
-
1182
. W latach
1185
-
1227
Świnoujście z całym
Pomorzem Zachodnim
stało się
lennem
Danii.
W
1628
wojska cesarskie opanowały Bramę Świny i wybudowały umocnienia broniące dostępu na Świnę od strony morza.
24 czerwca
1630
na wyspie
Uznam
wylądowały wojska szwedzkie.
Król Szwecji
Gustaw II Adolf
pięć dni spędził w
Karsiborze
. Kończący
wojnę trzydziestoletnią
(
1618
-
48
)
pokój westfalski
pozostawił miasto wraz z całym Pomorzem Zachodnim Szwecji do
1720
, kiedy to
Prusy
odkupiły wyspy
Wolin
i
Uznam
za sumę 10 mln talarów w złocie.
W latach
1738
-
40
wobec konieczności wnoszenia wysokich opłat za przepływanie cieśniną
Peenestrom
(ten akwen razem z
Wolgast
należał do Szwecji do
1815
) rząd
pruski
postanowił umożliwić żeglugę Świną do
Szczecina
i rozpoczął pogłębianie jej głównego koryta. W
1743
na północ od wioski Swine powstało osiedle o nazwie Swinemünde, oficjalnie ogłoszone
portem morskim
w
1747
roku. Świnoujście uzyskało
prawa miejskie
od
Fryderyka Wielkiego
w
1765
.
XIX wiek
przyniósł znaczną rozbudowę portu, wybudowane zostało drewniane molo, pogłębiono tor wodny i miało miejsce wzniesienie latarni morskiej, wówczas znacznie poprawiły się warunki bezpieczeństwa żeglugi. Uruchomiona została regularna żegluga pasażerska a pod koniec tegoż wieku, miasto uzyskało połączenie kolejowe z Berlinem. Wszystko to wpłynęło korzystnie na rozwój miasta.
Bramę
Świny
ujęto w latach
1818
-
23
w dwa kamienne
falochrony
a w latach
1875
-
1890
w celu usprawnienia żeglugi pomiędzy Szczecinem a
Bałtykiem
w południowo-wschodniej części wyspy Uznam przekopano
Kanał Piastowski
. W
1854
roku rozpoczęto budowę najwyższej wówczas w świecie latarni morskiej, którą uruchomiono już w grudniu
1857
roku[24].
W
1824
miasto stało się
kurortem
, a w
1895
, po odkryciu źródeł
solanki
i
borowiny
–
uzdrowiskiem
. W końcu
XIX wieku
w szybkim tempie powstała dzielnica uzdrowiskowa, oddzielona od centrum miasta parkiem. W drugiej połowie
XIX wieku
uzyskało połączenie
kolejowe
z
Berlinem
(zniszczone w
1945
stacje
Świnoujście Główne
,
Świnoujście Nieradków
i
Świnoujście Port
).
W czasie
II wojny światowej
funkcjonowała mała
stocznia
, port przeładunkowy oraz baza zaopatrzenia floty wojennej (
okręty podwodne
,
kutry
). Miasto i port zostały zniszczone głównie podczas
nalotów
alianckich
12 marca
i
16 kwietnia
1945
. Liczba ofiar przekroczyła 23 tysiące. Miasto poddało się
Armii Czerwonej
5 maja
1945
. Po zakończeniu II wojny światowej, na mocy
układu poczdamskiego
Świnoujście zostało najbardziej na zachód położonym polskim portem.
Zimą
1945
/
1946
na skutek spiętrzenia kry na Świnie zerwane zostało jedyne drogowe połączenie lądowe z resztą Polski. Wówczas też w mieście doszło do mordów pozostałej na miejscu
niemieckiej
ludności cywilnej.
IPN
ocenia liczbę ofiar na ponad 40. Zdarzyły się też gwałty, pobicia i kaleczenia. Sprawcami tych zajść byli młodzi funkcjonariusze
Urzędu Bezpieczeństwa
i
MO
[25].
W
1948
r. rozpoczęto odbudowę i przebudowę portu Świnoujście z wojennego na handlowo – rybacki. Rozpoczęto też budowę wielkiego kombinatu rybnego, zbudowano olbrzymi basen i budynki przemysłowe, a 3 lata później przekazano do eksploatacji Bazę Rybacką[26].
Dopiero
27 listopada
1950
r. zgodę wyraził rząd
NRD
na przekazanie
Polsce
ujęcia wody dla miasta Świnoujścia, położonego przy jeziorze
Wolgastsee
i wytyczeniu tam na nowo
granicy
[27]. W czerwcu
1951
roku włączono do Polski obszar o powierzchni 76,5 ha wraz ze stacją uzdatniania wody, tworząc wysunięty w obszar niemiecki charakterystyczny cypel (tzw. Worek[28]
53°54'49.11″N 14°11'11.18″E / 53.9136417, 14.1864389
). W zamian Niemcom przyznano podobny obszar między ujęciem wody a
Zatoką Pomorską
[29].
Na przełomie lat
40.
i
50.
powstało PPDiUR "Odra". Część uzdrowiskowa miasta zajmowana była przez wojska radzieckie do
1957
, a do przełomu
80.
i
lat 90.
w Świnoujściu istniała baza radzieckich okrętów wojennych wraz z zapleczem. Do 1972 r. miasto należało do
powiatu wolińskiego
.
W latach 60. i 70. XX wieku powstał port morski, który wraz ze szczecińskim utworzył
zespół portów Szczecin–Świnoujście
[30].
W grudniu 2006 podjęto decyzję o budowie w Świnoujściu na wyspie Wolin
portowego terminalu
LNG
mającego podnieść
bezpieczeństwo energetyczne
Polski.
Architektura
Odrestaurowana wieża dawnego kościoła z 1905 z punktem widokowym na szczycie
Miasto posiada specyficzną zabudowę wynikająca z morskiego charakteru miasta. Znajdują się tu zabytkowe budowle portowe, ale także i kamienice, liczne pensjonaty, hotele. Ukształtował się tutaj także drugi układ urbanistyczny dzielnicy nadmorskiej położonej pomiędzy świnoujską promenadą a oddzielającym ją od śródmieścia pasem zieleni, przede wszystkim zabytkowym
Parkiem Zdrojowym
.
Zabytki
Zabytki chronione prawnie w Świnoujściu:
- układy urbanistyczne z XVIII-XIX w.[31], układ urbanistyczny śródmieścia wybudowany w latach 20. XVIII w. oraz układ urbanistyczny dzielnicy nadmorskiej z lat 40. XIX w.,
- wieża garnizonowego kościoła luterańskiego pw. Marcina Lutra z 1904 r., zniszczonym pod koniec
II wojny światowej
, obecnie pełni funkcję wieży widokowej i kawiarni (ul. Paderewskiego 7),
- zespół fortów
twierdzy Świnoujście
nad rzeką Świną, wybudowanych w latach 1848-63 i 1877-1900:
-
fort I
z lat 1848-60, rozebrany w latach 70. XX wieku w związku z rozbudową świnoujskiego portu,
-
fort II – Fort Gerharda
(Fort Wschodni). W pomieszczeniach fortu oglądać można ekspozycję dotyczącą świnoujskich fortyfikacji, eksponaty znalezione na ich terenie,
-
fort III – Fort Anioła
, z lat 1845-58, wzorowany na mauzoleum Hadriana, dzisiejszy
Zamek Świętego Anioła w Rzymie
,
-
fort IV – Fort Zachodni
, wybudowany w latach 1843-63, wielokrotnie modernizowany, po wojnie do
1962
stacjonowały tu wojska
radzieckie
,
-
Park Zdrojowy
, z XIX wieku,
- kamienica przy ul. Armii Krajowej 13, z ok. 1904,
- kamienica przy ul. Bolesława Chrobrego 21 z 1908 r.,
- zabytkowe kamienice przy ul. Hołdu Pruskiego[32]
- pensjonat „Posejdon” przy ul. Kasprowicza 15, z końca XIX,
- willa
ryglowa
przy ul. Konopnickiej 2, z 1920 r.,
- gimnazjum przy ul. Narutowicza 10, z lat 1922-27, obecnie Szkoła Podstawowa nr 1,
- gmach poczty przy ul. Piłsudskiego 1, budynek z czerwonej cegły, z 1878, przebudowany w 1900,
- dawny ratusz, z 1805, obecnie
Muzeum Rybołówstwa Morskiego
na Placu Rybaka, ze zbiorami z historii rybołówstwa, dziejów miasta i regionu,
zabytkowymi
przyrządami
nawigacyjnymi
, okazami
fauny
morskiej, miejsce wielu wystaw.
- wille przy ul. Sienkiewicza 3, 4,
- kamienica z dwiema oficynami na Placu Słowiańskim, z 1906,
- dawny szpital miejski przy ul. Wyspiańskiego 34a, z lat 1914-19 i 1927-29, zespół z budynkami głównym, oddziału zakaźnego oraz park leśny
- pensjonat, ul. Żeromskiego 14, z 1905,
- willa drewniana przy ul. Żeromskiego 28, wybudowana po 1920,
- zespół rzeźni przy ul. Kościuszki 15 z 1911, obejmujący kotłownię z maszynownią, halę uboju zwierząt, wieżę ciśnień, budynek administracyjny (obecnie mieszkalny) przy ul. Kościuszki 13,
- dawna stocznia z lat 1897-1903 przy Wybrzeżu Władysława IV (Basen Północny), obejmujące 2 budynki administracyjne, halę warsztatową (później magazyn), 3 magazyny , wieżyczkę wodowskazową, nabrzeża Basenu Północnego z urządzeniem dźwigowym oraz kolejową wieżę ciśnień, zbudowaną w
1898
z czerwonej cegły i czerwonego granitu, znacznie uszkodzona podczas bombardowań portu w 1945.
Zabytki w dzielnicach Świnoujścia:
-
kościół filialny
Niepokalanego Poczęcia NMP
z XV w., przebudowany w 1826, z
ołtarzem
gotyckim
z XV w. i amboną z XVII w.,
Karsibór
-
cmentarz
ewangelicki (nieczynny) przy ul. Kwiatowej, część A z połowy XIX w., część B z lat 1910-14, Karsibór
- dom
szachulcowy
(chata rybacka), ul. Wierzbowa 7, z początku XIX w.,
Przytór
-
kościół parafialny
Najświętszego Serca Pana Jezusa
, ul. Sąsiedzka, z 1901-02,
Przytór
-
Latarnia Morska Świnoujście
, ul. Bunkrowa, z lat 1854-57, najwyższa na polskim wybrzeżu (68 m wysokości), znajduje się w rejonie
Fortu Wschodniego
, na prawym brzegu Świny, 500 m od morza,
Warszów
Obiekty historyczne
- basen U-bootów – położony jest na
wyspie Karsibór
. Powstał w 1944 roku, jako stała baza
promów
wojskowych i miejsce postoju
U-Bootów
4 szkolnej flotylli
Kriegsmarine
ze
Szczecina
. Obok basenu stoi jeszcze ruina hali warsztatowej, w której obsługiwano zawijające tu
okręty
. Dziś z basenu korzystają głównie wędkarze.
- Brama Zachodniego Kompleksu Fortecznego, wybudowana około roku
1877
stanowiła jedyne lądowe połączenie miasta z terenem Zespołu Fortecznego i Basenem Jachtowym. Bramę umieszczono w wale fortecznym i połączono z wysokim ceglanym murem poprowadzonym w fosie zachodniej, zaś po obu stronach Bramy znajduje się 6 strzelnic skierowanych na przyległe odcinki zasypanej
fosy
.
-
falochrony
:
- Falochron Zachodni ze
Stawą Młyny
– o długości ok. 350 m, wybudowany w latach 1818-1923, na końcu plaży na wyspie
Uznam
przy ujściu Świny do
Bałtyku
. Stawa Młyny jest symbolem Świnoujścia.
- Falochron Wschodni – budowany w latach 1818-1923, na prawobrzeżnej części miasta na wyspie
Wolin
przy ujściu Świny o długości przeszło 1400 metrów w głąb morza (najdłuższy falochron kamienny w Europie).
Kościół pw. Chrystusa Króla
- kościoły:
-
kościół Chrystusa Króla
zbudowany w latach 1788-1792, wzniesiony na miejscu gotyckiej świątyni w centrum miasta przy Placu Kościelnym (Słowiańskim). W nawie głównej zwisa ze stropu drewniany model
korwety żaglowej
. Znajdują się tu także zabytkowe organy. Od połowy maja do połowy września w sobotnie wieczory odbywają się tutaj Świnoujskie Wieczory Organowe.
-
neogotycki
kościół NMP "Stella Maris"
z końca XIX wieku.
- Kapitanat Portu z 1870, wybudowany wówczas szybkiego rozwoju i rozbudowy portu. W okolicy ulokowana jest zabytkowa
kotwica
.
- dawny
ratusz
, obecnie muzeum.
Pomniki i miejsca pamięci narodowej
Pomnik wystawiony "Tym, którzy nie powrócili z Morza"
- Tablica Pamiątkowa "50 lat Polskiego Świnoujścia",
- Pomnik wystawiony "Tym, którzy nie powrócili z Morza",
- Tablica ku czci prześladowanych, zmarłych, pomordowanych ofiar komunizmu w Polsce w latach 1939-1989
-
pomnik poświęcony lotnikom RAF-u
zestrzelonym w kwietniu
1945
podczas nalotu dywanowego na port.
- schron – "Miasto wczoraj i dziś". Historia miasta na zdjęciach i wiele innych eksponatów związanych z miastem – ul. Wyspiańskiego 51.
- Tablica pamiątkowa w kościele "Stella Maris" która upamiętnia śmierć świnoujścian w Grenoble podczas tragedii autokaru.
Zieleń miejska
Zieleń miejska obejmuje 3 parki i zieleń przy promenadzie nadmorskiej.
Turystyka
Uzdrowisko Świnoujście SA. Zakład Przyrodoleczniczy "Rusałka"
Stateczek białej floty wpływający do portu
W Świnoujściu funkcjonują całoroczne punkty informacji turystycznej, jeden z nich znajduję się na Wybrzeżu Władysława IV (przy miejskiej przeprawie promowej), drugi zaś przy byłym
przejściu granicznym Świnoujście-Ahlbeck
. Sezonowy punkt informacji turystycznej działa przy marinie żeglarskiej. Planowana jest organizacja
szlaku wodnego Berlin – Szczecin – Bałtyk
.
Uzdrowisko Świnoujście
W 1824 Świnoujście zostało ogłoszone kąpieliskiem morskim. W 1897 zostały odkryte na terenie miasta źródła leczniczej solanki, wówczas zbudowane tutaj zostały odpowiednie urządzenia przyrodolecznicze. Wykorzystywane są określone właściwości lecznicze surowców naturalnych, borowiny nizinnej oraz solanki bromkowo-jodkowo-sodkowej. Uzdrowisko specjalizuję się w leczeniu schorzeń: kardiologicznych, narządów ruchu, endokrynologicznych, pulmonologicznych, reumatologicznych, laryngologicznych, dermatologicznych jak i: rehabilitacją po mastektomii, wczesną rehabilitacją kardiologiczną, leczeniem otyłości. Wykonywane są również zabiegi z zakresu
balneoterapii
,
hydroterapii
,
kinezyterapii
,
elektroterapii
,
fototerapii
[33].
Plaża
Jedną z atrakcji Świnoujścia jest plaża, która ciągnie się na przestrzeni dziesięciu kilometrów (3,7 km z wyspie Uznam oraz 6 km na wyspie Wolin). Miejscami jej szerokość dochodzi do 130 metrów[34] i co roku powiększa się wskutek
cofania się morza
. Dzięki temu zjawisku świnoujskie kąpieliska są płytkie.
Latem wody Bałtyku w rejonie Świnoujścia są najcieplejsze na polskim wybrzeżu[35]. Oprócz zażywania kąpieli morskich i słonecznych można również korzystać z wodnych zjeżdżalni, trampolin, motorówek z pontonem, a także wypożyczyć
skuter wodny
. Możliwa jest również podróż na
moto-
lub
paralotni
startującej z plaży[].
Świnoujska plaża na wyspie Uznam corocznie (od 2006 roku) otrzymuje certyfikat "
Błękitnej Flagi
". Jest ona przyznawana kąpieliskom, które spełniają wysokie wymogi jakości i bezpieczeństwa na plaży.
Fontanna na promenadzie, charakteryzująca się zmiennością barwy świateł
Przystań jachtowa w Basenie Północnym
Promenada
Promenada nadmorska w Świnoujściu to przedwojenny bulwar graniczący z dzielnicą uzdrowiskową. Wzdłuż promenady znajdują się punkty gastronomiczne, kawiarnie, bary, ogródki piwne, muszla koncertowa i kasyno. Na świnoujskiej promenadzie udostępniony jest
internet bezprzewodowy
[36].
Rejsy
Jedną z możliwości spędzenia wolnego czasu jest rejs statkami
białej floty
. Latem można skorzystać z rejsów po porcie, Bałtyku i do pobliskich niemieckich miejscowości letniskowych:
Ahlbecku
,
Heringsdorfu
i
Bansinu
, a od 2004 roku także do
Międzyzdrojów
. Katamaranem można popłynąć na wyspę
Rugia
, a wodolotem do i ze
Szczecina
.
Szlaki turystyczne
Szlaki rowerowe:
Świnoujskie szlaki rowerowe są wytyczone, oznakowane i przygotowane do ruchu wg europejskich standardów turystycznych. Drogi przebiegu szlaków są wyrównane i utwardzone, przebiegi tras wskazuje 249 znaków na drzewach i tabliczkach. Przy szlakach znajdują się wiaty turystyczne, wyposażone m.in. w stojaki na rowery, a także tablice edukacyjne. Łącznie szlaki posiadają 109 km długości[37].
Szlaki piesze[38]:
Szlaki kajakowe:
- Szlak kajakowy "44 wysp" – szlak wokół świnoujskich wysp i kanałów
delty Świny
, szlak jest oznakowany i przeznaczony dla turystów obeznanych z wiosłowaniem.
- Szlak kajakowy wzdłuż brzegów wyspy Wolin
Kultura
Muzeum Rybołówstwa Morskiego
Głównym ośrodkiem kulturalnym jest Miejski Dom Kultury, w którym organizowane są także różnego typu wystawy i przedstawienia teatralne. Przy MDK-u istnieje Kino "Pegaz". Działa tutaj również Uniwersytet III wieku, pod honorowym patronatem Prezydenta Świnoujścia. MDK posiada także salę teatralną oraz salę kameralną. Instytucja ma również swoją filię w
Przytorze
, na
Warszowie
oraz w
Karsiborze
.
Istotnymi obiektami kulturalnymi są
amfiteatr
i muszla koncertowa przy promenadzie w dzielnicy nadmorskiej nieopodal plaży. Odbywają się tam koncerty, festyny i letni festiwal studencki
FAMA
.
Na placu Rybaka, w dawnym ratuszu, z lat 1805-09,
Muzeum Rybołówstwa Morskiego
.
Miejskie
galerie sztuki
: Galeria "ART", Galeria "Słowianin" oraz Galeria 99, będąca studiem sztuki współczesnej.
Lokalne media
W Świnoujściu wydawane są trzy gazety lokalne: "Nowy Wyspiarz", "Kurier nad Morzem", będący bezpłatnym dwutygodnikiem wydawanym w sezonie letnim, oraz "Wyspiarz Niebieski", będący tygodnikiem ukazujący się w Świnoujściu, ale także w
Międzyzdrojach
i w
Wolinie
. W mieście działa także oddział
Głosu Szczecińskiego
, którym składany jest cotygodniowy dodatek ukazujący się w piątki "Głos nad Morzem". Wśród serwisów internetowych funkcjonują 2 portale informacyjne eswinoujscie.pl oraz iswinoujscie.pl.
W mieście działają dwie lokalne telewizje:
Telewizja Świnoujście
[39] (największa lokalna telewizja) oraz Telewizja Słowianin[40]. Znajduje się tu także oddział
Polskiego Radia Szczecin
.
Sport
W Świnoujściu znajduje się
stadion
należący do OSiRu, na którym swoje mecze rozgrywa
MKS Flota Świnoujście
. Świnoujście ma także 3
hale sportowe
[41] do koszykówki, siatkówki oraz do tenisa, lodowisko, 4 korty tenisowe, 5 siłowni, fitness club, kryty basen oraz skatepark dla fanów deskorolki i łyżworolek. W Basenie Północnym znajduje się
marina
jachtowa. Dużą rolę odgrywa
Ośrodek Sportu i Rekreacji
"Wyspiarz", do którego należą obiekty sportowe i rekreacyjne.
Edukacja
W mieście znajduje się jeden żłobek miejski, sześć przedszkoli, osiem szkół podstawowych i cztery gimnazja publiczne, liczne szkoły średnie a także szkoły artystyczne i
policealne
. W mieście działają również filie wyższych uczelni oraz samodzielny Wydział Przedsiębiorczości
ZPSB
.
Wspólnoty religijne
W mieście znajdują się także domy zakonne
Zgromadzenia sióstr zakonnych
: Uczennice Krzyża w Świnoujściu-Przytorze oraz Siostry Maryi Niepokalanej[42]. Przy Parafii Chrystusa Króla działa również Duszpasterstwo Młodzieży. Ponadto w mieście znajduje się
Sala Królestwa Świadków Jehowy
[43].
Gospodarka
Biurowiec Klif należący do spółki Euroafrica Linie Żeglugowe
Drogi wjazdowe na Terminal Promowy
Okręt Transportowo-Minowy Toruń wchodzący w skład struktur 8 Flotylli Obrony Wybrzeża (8 FOW)
Rozwój gospodarczy Świnoujścia uwarunkowany jest z jego położeniem geograficznym. Gospodarka morska i turystyka wraz z funkcją
uzdrowiskową
oraz handel to dziedziny, na których opiera się rozwój miasta. Bardzo ważnym czynnikiem miastotwórczym jest baza
Marynarki Wojennej
[44]. Prawobrzeżna część miasta to obszar silnie zindustrializowany, zaś na lewobrzeżu dominują podmioty gospodarcze związane z turystyką i działalnością uzdrowiskową.
Według danych z 2007 roku w mieście działało 6540 prywatnych
podmiotów gospodarczych
, z czego 5478 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W 2007 r. spośród 283 spółek handlowych, 119 z nich miało udział kapitału zagranicznego[45].
Świnoujście należy także do grona najbogatszych miast w Polsce, dochód na 1 mieszkańca wynosi 4817,54 zł, co stawia miasto na 2. miejscu wśród miast na prawach powiatu pod względem dochodów w kraju[46].
W końcu grudnia 2009 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Świnoujściu obejmowała ok. 1,5 tys. mieszkańców, co stanowi
stopę bezrobocia
na poziomie 9,8% do aktywnych zawodowo[47].
Dochody w budżecie Urzędu Miasta Świnoujście w złotych na 1 mieszkańca[45][48]:
Struktura demograficzna mieszkańców Świnoujścia wg danych z 31 grudnia 2007[45]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 40871 | 100 | 21055 | 51,52 | 19816 | 48,48 |
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 6746 | 16,51 | 3324 | 8,13 | 3422 | 8,37 |
wiek produkcyjny (18–65 lat) | 27484 | 67,25 | 13208 | 32,32 | 14276 | 34,93 |
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 6641 | 16,25 | 4523 | 11,07 | 2118 | 5,18 |
Gospodarka morska
Główny ciężar działalności gospodarczej w Świnoujściu, skupia się w prawobrzeżnej, silnie zindustrializowanej części miasta w dzielnicy
Warszów
, gdzie zlokalizowane są główne świnoujskie przedsiębiorstwa, nie tylko związane z branżą morską.
Głównymi przedsiębiorstwami gospodarki morskiej w mieście są[49]:
Handel i usługi
Miasto ma rozwiniętą bazę handlową, wykorzystywaną również przez mieszkańców okolicznych miejscowości, w tym miast po niemieckiej części wyspy Uznam[].
W mieście znajdują się 3 duże centra handlowe[51] oraz 2 pasaże handlowe[52] oraz wiele dyskontów spożywczych i sklepów. W budowie jest
galeria handlowo – usługowa
Platan.
Komunikacja
Prom
Karsibór III na przeprawie przez
Świnę
w ciągu
DK93
Autobus komunikacji miejskiej
Przystań miejskiej przeprawy promowej w centrum Świnoujścia
Perony na stacji Świnoujście
Stacja Świnoujście Centrum
Świnoujście od
Berlina
dzieli 160 km, od
Danii
150 km, a od wybrzeży
Szwecji
175 km[53]. Do Świnoujścia dotrzeć można między innymi samochodem,
drogą krajową nr 3
, która prowadzi z
Jakuszyc
z południa Polski, koleją, oraz – w sezonie letnim –
wodolotem
[54]. Promy łączą miasto ze
Skandynawią
.
Komunikacja wodna
Droga wodna prowadzi przez
Kanał Piastowski
,
Odrę
,
Kanał Haweli
i łączy Świnoujście z południem Polski. Dostęp do
Morza Bałtyckiego
i na cały świat zapewnia
port handlowy
[], jak również
terminal promów morskich i pasażersko-towarowych
z rejsami do
Skandynawii
.
Transport morski
W Świnoujściu znajduje się
Terminal Promowy Świnoujście
który jest największym[55] i najnowocześniejszym[56]
terminalem promowym
w Polsce. Regularnie kursuje stąd 9
promów
morskich do
Szwecji
(
Trelleborg
i
Ystad
) i
Danii
(
Kopenhaga
oraz latem
Rønne
na
Bornholmie
). Połączenia te realizowane są przez
Polferries
oraz
Unity Line
.
Do Świnoujścia zawijają również statki białej floty umożliwiające rejsy do okolicznych miejscowości w Polsce i w Niemczech. Rejsy te organizuje głównie niemiecki armator Adler-Schiffe. Od kwietnia 2008 ze Świnoujścia do
Szczecina
i z powrotem kursuje
wodolot
[54].
Transport drogowy
Świnoujście leży na początku
drogi krajowej nr 3
(planowanej
drogi ekspresowej S3
), która jest częścią
trasy europejskiej E65
, wiodącej z północy na południe
Europy
– od
Malmö
do miejscowości
Chaniá
na
Krecie
.
Łunowo
z byłym
przejściem granicznym Świnoujście-Garz
łączy
droga krajowa nr 93
w ciągu której od wielu lat planowane jest wybudowanie tunelu drogowego pod Świną. Istniało także drugie
przejście graniczne, do Seebad Ahlbeck
, oba dnia 21 grudnia 2007 zostały zlikwidowane na mocy
Układu z Schengen
.
Dworzec autobusów regionalnych jak i dalekobieżnych znajduje się w naprzeciw dworca kolejowego
Świnoujście
.
Drogi przechodzące przez ŚwinoujścieDroga | Trasa | Ulica |
---|
Droga krajowa nr
3
E65
| Świnoujście –
Szklarska Poręba
-
Jakuszyce
/
granica
PL
/
CZ
| ul. Fińska, ul. Wolińska |
Droga krajowa nr
93
| Świnoujście –
Garz
| ul. Grunwaldzka, ul. Nowokarsiborska, ul. Karsiborska, ul. Pomorska |
Komunikacja miejska
Obsługiwana jest poprzez
Komunikację Autobusową w Świnoujściu Sp. z o.o.
Komunikacja miejska
realizuje przewozy na terenie miasta Świnoujścia, zarówno na wyspie
Uznam
,
Wolin
jak i
Karsibór
, oraz na terenie
Międzyzdrojów
. Od 2004 w mieście uruchomiono autobusową Linię Europejską (obsługiwaną wraz z Ostseebus) łączącą Świnoujście z niemieckimi kurortami
Ahlbeck
,
Heringsdorf
i Bansin.
Komunikację pomiędzy wyspami Uznam i Wolin zapewniają promy Bielik kursujące pomiędzy centrum i
Warszowem
przez całą dobę, które zabierają pieszych, pojazdy jednośladowe oraz samochody osobowe mieszkańców miasta oraz prowadzących na jego terenie działalność gospodarczą. Drugą przeprawę promową stanowią promy Karsibór pływające pomiędzy
Ognicą
i południową częścią wyspy Uznam, promy te zabierają pieszych oraz wszystkie pojazdy.
Transport kolejowy
Na wyspie
Wolin
znajduje się dworzec kolejowy
Świnoujście
oraz przystanki:
Świnoujście Odra
,
Świnoujście Przytór
i
Świnoujście Port
. Obsługiwane są przez
PKP
. Z miasta kursują pociągi regionalne do
Szczecina
jak również pociągi dalekobieżne (
pospieszne
, ekspresowe,
InterCity
oraz
TLK
) do różnych miast m.in. do
Krakowa
,
Warszawy
,
Poznania
,
Wrocławia
,
Katowic
czy
Lublina
. W sezonie letnim
PKP
znacznie zwiększa liczbę połączeń[57].
Na wyspie
Uznam
znajduje się tylko jedna stacja
Świnoujście Centrum
, z której od 20 września 2008 kursują pociągi
Usedomer Bäderbahn
(Uznamskiej Kolei Nadmorskiej) do
Heringsdorf
,
Wolgast
,
Züssow
oraz
Stralsund
, a w sezonie także do
Berlina
.
W sprawie powrotu kolei do miasta na wyspie Uznam, w listopadzie
2005
został podpisany list intencyjny między prezydentem miasta a
Uznamską Koleją Nadmorską
, a
24 lipca
2006
przekazano w 30-letnią dzierżawę grunt pod inwestycję, dzięki czemu na początku
2008
Niemcy
przedłużyli o ok. 1,5 km
linię UBB
do centrum Świnoujścia i została wybudowana stacja
Świnoujście Centrum
(ok. 300 m od miejsca gdzie znajdowała się nieistniejąca stacja
Świnoujście Nieradków
(niem. Swinemünde Bad).
Dalsza rozbudowa planowana jest etapami. Pierwszy ma obejmować budowę linii do
portu lotniczego Heringsdorf
i ma być wykonany do 2012[58], a drugi budowę linii do
Ducherow
, gdzie linia połączy się z siecią kolei niemieckich
Deutsche Bahn
, etap ten ma być zrealizowany do 2015[58]. Po zakończeniu inwestycji podróż do
Berlina
ma zajmować ok. 2 godzin[58].
Transport lotniczy
W odległości 13 km od centrum miasta po niemieckiej stronie granicy znajduje się
port lotniczy Heringsdorf
, który obsługuje sezonowe letnie połączenia z 6 miastami w Niemczech (Brema, Dortmund, Düsseldorf, Kolonia/Bonn, Monachium, Frankfurt nad Menem) oraz od 2009 r. także do
Zürichu
w
Szwajcarii
.
W granicach Polski,
port lotniczy Szczecin-Goleniów
znajduje się ok. 70 km od Świnoujścia i obecnie obsługuje całoroczne rejsowe połączenia z
Dublinem
,
Londynem
,
Rygge
k.
Oslo
i
Warszawą
.
Administracja
Świnoujście ma status
miasta na prawach powiatu
. Mieszkańcy wybierają do
Rady Miasta
Świnoujścia 21
radnych
[59], w trzech okręgach wyborczych[60]. Organem wykonawczym władz jest
prezydent miasta
. Siedzibą władz miasta jest urząd miasta przy ul. Wojska Polskiego.
Prezydenci Świnoujścia:
Świnoujście jest członkiem
Związku Miast Polskich
, Stowarzyszenie Gmin Polskich
Euroregionu "Pomerania"
, Zwiazku Miast i Gmin Morskich,
Związku Powiatów Polskich
, Związku Portów i Przystani Morskich Województwa Zachodniopomorskiego.
W obrębie Świnoujścia zostały utworzone 4
jednostki pomocnicze miasta
:
- Dzielnica Uzdrowiskowa – obejmuje całą wyspę
Uznam
bez obszaru przy Bramie Świny, bez Fortu Zachodniego, Fortu Anioła, Basenu Zimowego, Węglowego, Południowego oraz półwyspów Kosa i Zieliny[61]
- Osiedle
Warszów
- Osiedle
Przytór
-
Łunowo
- Sołectwo
Karsibór
– obejmuje wyspę
Karsibór
i wszystkie wyspy delty wstecznej
Świny
Mieszkańcy Świnoujścia wybierają radnych
do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 2
. Parlamentarzystów wybierają z
okręgów wyborczych z siedzibą komisji wyborczej w Szczecinie
, a posłów do
Parlamentu Europejskiego
z
okręgu wyborczego nr 13
.
W Świnoujściu znajdują się 4 biura
poselskie
:
Joachim Brudziński
(
PiS
),
Longin Komołowski
(niezależny),
Arkadiusz Litwiński
(
PO
),
Masłowska Mirosława
(PiS).
Współpraca zagraniczna
Miasto należy do
euroregionu Pomerania
. Dzięki swemu nadmorskiemu położeniu nad
Bałtykiem
gospodarka i kultura jest trwale związana jest z państwami nadbałtyckimi. Przykładem takiej współpracy jest program "Cztery Zakątki" promujący wzajemną turystykę, oraz dający możliwość wymiany kulturalnej i młodzieżowej pomiędzy Południową Skanią w Szwecji, duńską wyspą
Bornholm
, niemiecką
Rugią
i Świnoujściem[62].
Europejskie wyróżnienia dla miasta
27 czerwca 2002 w Pałacu Europy w
Strasburgu
miasto otrzymało Dyplom Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego
Rady Europy
, za promocję idei europejskich, wkład w rozwój Euroregionu Pomerania oraz za współpracę z miastami partnerskimi[]. Kolejnym ważnym dla miasta wyróżnieniem jest Flaga Honorowa Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, przyznana w kwietniu 2005. Flagę wręczył podczas uroczystej sesji miasta Wilfried Böhm, członek honorowy Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.
Honorowi obywatele Świnoujścia
Lista
honorowych obywateli
Świnoujścia[63]:
-
August von Mackensen
– tytuł nadano w 1923 r. przez niemiecką radę miejską Świnoujścia
-
Adolf Hitler
– tytuł nadano w 1934 r. przez niemiecką radę miejską Świnoujścia
-
Bolesław Bierut
– tytuł nadano w 1947 r., dyplom wręczono w 1948 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu
-
Władysław Gomułka
– tytuł nadano w 1947 r., dyplom wręczono w 1948 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu
-
Stanisław Sroka
– tytuł nadano 27 sierpnia 1964 r. przez Miejską Radę Narodową w Świnoujściu
Urodzeni w Świnoujściu
Lista osób urodzonych w Świnoujściu, które mają biogram na stronach Wikipedii:
Osoby związane ze Świnoujściem
- Robert Burkhardt – historyk niemiecki, publicysta, autor prac o historii Świnoujścia
-
Wilhelm Canaris
– komendant Twierdzy Morskiej Świnoujście, niemiecki admirał, szef wywiadu III Rzeszy, przeciwnik polityki Hitlera
-
Karl Dönitz
– dowódca torpedowca garnizonu Świnoujście, późniejszy admirał i twórca broni podwodnej
-
Theodor Fontane
– pisarz niemiecki, mieszkaniec Świnoujścia
- Rudolf Gottgetreu (1821–1890), niemiecki architekt urodzony w Świnoujściu
-
Lechosław Goździk
– polityk
- Robert Klempin (1816–1874), niemiecki historyk urodzony w Świnoujściu
-
Bohdan Kopczyński
– poseł, mieszkaniec Świnoujścia
-
Wojtek Łuka
– polski artysta, malarz, plastyk, grafik
-
Stanisław Możejko
– radny Świnoujścia
-
Jacek Nieżychowski
– artysta kabaretowy, mieszkaniec Świnoujścia
- Józef Pluciński – historyk regionalista, publicysta, autor prac o historii Świnoujścia
-
Jerzy Porębski
– polski piosenkarz
-
Joanna Bartel
– aktorka
Przypisy
- ↑ Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław: Ossolineum, 1984, s. 392. .
- ↑
Ludność Świnoujścia, stan na 31.12.2009
- ↑ 3,0 3,1 3,2
http://www.swinoujscie.pl/download.php?id=2722
- ↑
2009 r.
. „Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym” (2009-08-20). Główny Urząd Statystyczny.
ISSN
1505-5507
.
- ↑
http://www.swinoujscie.pl/download.php?id=2720
- ↑ Urząd Miasta Świnoujście:
O mieście
(
pol.
). Strona miasta Świnoujście. [dostęp 17 sierpnia 2008].
- ↑ 7,0 7,1 Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju
- ↑ Wyspa Wolin, Woliński Park Narodowy, mapa turystyczna w skali 1:50 000. Warszawa: ExpressMap, 2006. .
- ↑
http://www.szczecin.uw.gov.pl/prawo/du/20071/108-2007.pdf
[dostęp=2009-03-11]
- ↑
Flora i fauna Świnoujścia na uznam.com.pl
- ↑
Fauna i flora w Świnoujściu
- ↑
Środowisko i krajobraz wydm nadmorskich Mierzei Bramy Świny
- ↑
Gleby mierzei bramy Świny
- ↑
Ośrodek campingowy RELAX
- ↑
Wartości średnie temperatury (°C) i opadów (mm) w Świnoujściu
(
ang.
). weatherbase.com. [dostęp 2009].
- ↑ Jerzy M. Kosacki. zbiór drzew pomnikowych i pomników przyrody z własnymi nazwami rosnących na terenie województwa zachodniopomorskiego. „Wędrowiec Zachodniopomorski”. 22/2007 (2007). Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK w Szczecinie.
ISSN
1642-8455
(
pol.
).
- ↑ Cod. No. 90. W: Robert Klempin:
Pommersches Urkundenbuch
. T. 1. Abt. 1, 786-1253. Stettin: 1868, s. 69.
- ↑
ks. Kozierowski, S.,
Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. Poznań: Nauka i Praca, 1934.
mapa
- ↑ Mapa Polski 1:1 000 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1945
[1]
- ↑ W labiryncie wód. „
Kurier Szczeciński
”. Nr 1 z dn. 7-8 października 1945, s. 2 (1945).
- ↑
Ustalona granica w rejonie Swinoujście - Gryfin
. „Kurier Szczeciński”. 1 (I), s. 1 (1945-10-7).
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (
M.P. z 1946 r. Nr 44, poz. 85
)
- ↑
Historia miasta na uznam.com.pl
- ↑
Historia Świnoujścia
- ↑ Adam Zadworny:
"Zabijali Niemców z zemsty"
(
pol.
).
Gazeta Wyborcza
, 2008-01-18. [dostęp 22 lipca 2008].
- ↑
Historia Świnoujścia na muzeum-swinoujscie.pl
- ↑
Historia Świnoujścia
. Dostęp: 21-03-2010
- ↑ Wyspa Wolin: 1:50 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2006, ss. 1-2. .
- ↑ Alina Hutnikiewicz. 1999: Pomorze Zachodnie po II wojnie światowej (do 1995 r.). Polskie Pomorze Zachodnie. W: Piskorski Cz. (red.) Pomorze Zachodnie poprzez wieki.Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin
- ↑
Informacja o historii miasta na portalu plaze.onet.pl
- ↑ zachodniopomorski WKZ, nr rej. A-1177 z 8.03.1991
- ↑ ul. Hołdu Pruskiego 4-11,11a,12-14,
- ↑
http://www.uzdrowisko.pl/zabiegi.html
- ↑ onet.pl:
Plaża – Świnoujście
. [dostęp 20 lutego 2009].
- ↑
Pracownia Dynamiki Morza
- ↑
promenada.swinoujscie.pl
- ↑
Na szlakach krainy 44 wysp
- ↑ Informacje Świnoujskiej Organizacji Turystycznej (ŚOT)
- ↑
Telewizja Świnoujście - radość oglądania siebie - Aktualności
- ↑
Telewizja "S³owianin" - www.tv.slowianin.pl
- ↑ Przy ul. Piłsudskiego
- ↑
Informacje Dekanatu Świnoujście
- ↑ Świadkowie Jehowy. Sala Królestwa (ul. Wielkopolska 25)
- ↑ Towarzystwo Przyjaciół Wyspy Uznam, zajmujące się ochroną i rozwojem regionu wyd. POMERANIA
- ↑ 45,0 45,1 45,2
Bank Danych Regionalnych – Strona główna
(
pol.
).
GUS
. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ Rzecznik Prezydenta Miasta:
Najbogatsze polskie samorządy 2007
(
pol.
). iswinoujscie.pl, 2008-07-24. [dostęp 14 września 2008].
- ↑
Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów (stan w końcu grudnia 2009 r.)
(
pol.
). Główny Urząd Statystyczny, 2010-02-01. [dostęp 2010-02-13].
- ↑ www.swinoujscie.pl/download.php?id=7237
- ↑
Świnoujście – kraina 44 wysp
- ↑
Morska Stocznia Remontowa
(
pol.
). [dostęp 2009-03-09].
- ↑ Mahattan, Rondo, Uznam
- ↑ Centrum, Żeglarska
- ↑ Świnoujście – województwo zachodniopomorskie. Vaan Chanum – Agencja Filmowo-Promocyjna; Film zrealizowany na zlecenie Urzędu Miasta Świnoujście
- ↑ 54,0 54,1
tylko w okresie kwiecień – październik
- ↑
http://www.sft.pl/pl/index1.htm
- ↑
Polskie Terminale
- ↑
http://rozklad-pkp.pl/bin/stboard.exe/pn?input=5100059&boardType=dep&time=00:00&start=yes&maxJourneys=9999
- ↑ 58,0 58,1 58,2
http://www.berlinonline.de/berliner-zeitung/archiv/.bin/dump.fcgi/2007/0514/lokales/0024/index.html
[język niemiecki] [dostęp 2009-03-11]
- ↑ Zarządzenie Nr 75/2010 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 25 lutego 2010 r. (
Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2010 r. Nr 20, poz. 389
)
- ↑ Uchwała Nr LXVII/440/2002 Rady Miasta Świnoujścia z dnia 5 lipca 2002 r. (
Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2002 r. Nr 53, poz. 1189
, →zmiana
Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2010 r. Nr 84, poz. 1605
)
- ↑ Uchwała Nr XXXIV/299/2008 Rady Miasta Świnoujścia z dnia 31 marca 2008 r. w sprawie utworzenia jednostki pomocniczej Dzielnica Uzdrowiskowa (
Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2008, Nr 50, poz. 1124
)
- ↑
Miasta partnerskie
(
pol.
). UM w Świnoujściu. [dostęp 2009-02-11].
- ↑ dr Józef Plucinski:
Chichot istorii
(
pol.
). iswinoujscie.pl, 2010-02-14. [dostęp 14 lutego 2010].
Linki zewnętrzne