Program ekologiczny dla dzieci w wieku przedszkolnym.
Edukacja ekologiczna dzieci, już od najmłodszych lat ich życia jest podstawą i warunkiem do racjonalnego postpowania w duchu szacunku do przyrody i jej ochrony tu i teraz, i w przyszłości. Mogą oni stać się bacznymi obserwatorami tego wszystkiego, co sie wokół nich dzieje. Edukacja z zakresu ochrony i kształtowania człowieka powinna więc stanowić składową część działalności opiekuńczo - rozwojowo - wychowawczo - dydaktycznej nauczyciela i rodziców.
WSTĘP
W dobie gwałtownych zmian i szybkiego rozwoju cywilizacji coraz większego znaczenia nabierają pojęcia: ekologia, edukacja ekologiczna, ochrona środowiska.
Człowiek już od zarania dziejów, korzystając z naturalnych bogactw ziemi, wyrządził jej wiele krzywd, które stanowią poważne zagrożenie równowagi biologicznej. Zanieczyszczone powietrze, woda, gleba, obumierające drzewa, ginące zwierzęta – „wołają o pomoc”. Ochrona środowiska przyrodniczego jest koniecznością. Problem ten dotyczy wszystkich mieszkańców naszej ziemi.
Edukacja ekologiczna dzieci, już od najmłodszych lat ich życia jest podstawą i warunkiem do racjonalnego postępowania w duchu szacunku do przyrody i jej ochrony tu i teraz , i w przyszłości. Mogą oni stać się pełnowartościowymi partnerami dorosłych. Są bowiem bacznymi obserwatorami tego wszystkiego, co się wokół nich dzieje. Edukacja z zakresu ochrony i kształtowania środowiska człowieka powinna więc stanowić składową część działalności opiekuńczo –rozwojowo – wychowawczo - dydaktycznej nauczyciela i rodziców. Ważne jest również to, aby poprzez konkretne działanie w środowisku i dla środowiska, dzięki swojej bezpośredniości, zadawaniu dorosłym „kłopotliwych ekologicznych pytań”, wytykaniu sprawców zagrożeń, poznawaniu piękna swojego regionu – pobudzały do refleksji innych i zachęcały do działań na rzecz środowiska.
I. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Program „Mali ekolodzy” jest programem edukacji przedszkolnej. Zawarte w nim treści mogą być realizowane w dowolnej kolejności i modyfikowane przez nauczycieli, którzy zechcą wnieść własne pomysły, np. uwzględniając właściwości własnego środowiska czy możliwości dzieci.
W programie nie ma podziału na grupy wiekowe. Należy umożliwić dzieciom, na różnych poziomach, poszerzanie i pogłębianie wiadomości zgodnie ze wzrastającymi możliwościami intelektualno-percepcyjnymi. Dobierać je w taki sposób, aby były ciekawe, pobudzały do myślenia, poszukiwania, a przede wszystkim do działania.
GŁÓWNE ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
1. Rozbudzanie świadomości ekologicznej.
2. Kształcenie postawy odpowiedzialności za stan środowiska.
3. Poznanie współzależności między człowiekiem,
a środowiskiem.
4. Współudział rodziców w edukacji ekologicznej.
Edukacja ekologiczna ma na celu kształtowanie wrażliwości oraz odpowiedzialnego i racjonalnego stosunku do środowiska przyrodniczego.
Przedstawione założenia programowe będą realizowane poprzez następujące obszary:
1. Bogactwo przyrody.
2. Zjawiska i procesy przyrodnicze.
3. Ochrona środowiska naturalnego.
II. CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE
KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA
Nadrzędnym celem edukacji przedszkolnej jest wspomaganie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi, w zgodzie ze środowiskiem społeczno – kulturowym i przyrodniczym.
CELE OGÓLNE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
- rozbudzenie potrzeby kontaktu z przyrodą
- uświadomienie znaczenia i piękna obiektów i zjawisk przyrodniczych
- uświadomienie odpowiedzialności za stan środowiska w najbliższym otoczeniu
- zaznajomienie z podstawowymi zasadami ochrony środowiska i rozumienie konieczności ich przestrzegania
- postrzeganie norm ekologicznych przez samych siebie i innych
- poznanie pojęcia „odpady”, źródła i rodzaje odpadów w środowisku lokalnym
CELE SZCZEGÓŁOWE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
Dziecko zdobywa podstawowe wiadomości dotyczące:
- słownictwa o treści przyrodniczo - ekologicznej
- ekosystemów, obiektów i zjawisk w najbliższym środowisku
- postrzegania zależności między człowiekiem, a środowiskiem
- zasad ochrony przyrody
- segregowania i wtórnego wykorzystania niektórych odpadów
Dziecko zdobywa podstawowe umiejętności w zakresie:
- obserwacji środowiska i wnioskowania, porównywania, analizowania na podstawie obserwacji, zabaw badawczych
- kształcenie szacunku do przyrody i jej piękna
- postrzegania zależności pomiędzy stanem środowiska ,a zdrowiem człowieka
- mądrego korzystania z zasobów natury
- dostrzegania nieprawidłowości i reagowania na nie w trosce o przyrodę
- gromadzenia materiału przyrodniczego w zgodzie z normami ekologicznymi
- uczestnictwa w działaniach mających na celu ochronę i zapobieganie dewastacji środowiska
- segregowania i wtórnego wykorzystywania niektórych odpadów
Dziecko kształci postawy i przekonania dotyczące:
- znaczenia i piękna obiektów, zjawisk w najbliższym środowisku przyrodniczym
- konieczności czynnej ochrony środowiska naturalnego
- ekologicznego stylu życia
- potrzeby segregowania odpadów, wykorzystywania surowców wtórnych
Tak sformułowane cele stwarzają warunki do kształtowania u dziecka postawy proekologicznej charakteryzującej się szeroką zdolnością percepcji wobec zjawisk przyrodniczych i społecznych oraz poczuciem więzi z przyrodą i ludźmi jako częścią biocenozy.
III. TREŚCI EKOLOGICZNE STYMULUJĄCE ROZWÓJ DZIECKA
BOGACTWO PRZYRODY
- poznanie i określanie najbliższych przestrzeni przyrodniczych i społecznych (ekosystemy)
- świat roślin
- świat zwierząt
- wyrażanie swoich spostrzeżeń i uczuć w kontakcie z przyrodą w formie werbalnej i niewerbalnej (np. plastycznej, ruchowej...)
ZJAWISKA I PROCESY W PRZYRODZIE
- obserwacje przyrody w różnych porach roku
- woda – niezwykła ciecz
- gleba
- powietrze
- cuda matki natury
OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO
- największe zagrożenia ekologiczne
- obszary chronione i ich znaczenie (parki narodowe, rezerwaty, pomniki przyrody)
- zagospodarowanie odpadów – segregacja i wykorzystanie
- aktywny udział w akcjach ekologicznych
- Ziemia – nasza planeta
IV. PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW
W celu przeprowadzenia prawidłowej realizacji przedstawionego programu istotne jest stosowanie metod i technik aktywizujących przy jednoczesnym ograniczeniu metod podających. Tylko taka praca z dziećmi pozwala osiągnąć wysokie efekty edukacyjne.
Metody i techniki aktywnego poznawania zachęcają dzieci od systematyczności, samodzielności w rozwiązywaniu problemów, uczą współpracy w grupie, kształtują umiejętność poprawnego wypowiadania się z poszanowaniem godności rówieśników, wzmacniają wiarę we własne siły, rozwijają wyobraźnię, myślenie i spostrzeganie u dzieci
Propozycje metod:
- zabawa naśladowcza
- pedagogika zabawy
- opowieści ruchowej
- zajęcia terenowe
- prace badawczo – rozwojowe
- obserwacje
- eksperyment
- laboratoryjna
- „burza mózgów”
- gry dydaktyczne
- elementy dramy
- inscenizacje
Sprawna i efektywna realizacja programu wymaga stosowania przez nauczyciela odpowiednich, urozmaiconych form prowadzenia zajęć (indywidualnej, grupowej i zbiorowej) z uwzględnieniem predyspozycji indywidualnych dzieci.
Propozycja technik ekologicznych:
- ścieżka przyrodnicza
- ścieżka zdrowia
- gawędy
- apele ekologiczne
- inwentaryzacja elementów przyrodniczych
- zabawy tropiące
- meetingi ekologiczne
- biesiady ekologiczne
- happeningi ekologiczne
Odpowiedni dobór technik pozwoli wzbogacić dzieciom wiedzę o środowisku przyrodniczym, wytworzy emocjonalną wieź, która pozwoli na kształtowanie postawy w harmonii z przyrodą.
Optymalnej realizacji celów w programie sprzyjają:
- grupy przedszkolne do 25 dzieci
- duże sale umożliwiające zorganizowanie wystawek, kącików przyrody i gromadzenia okazów przyrodniczych
- sprzęt audiowizualny
- zaangażowanie, umiejętności organizacyjne i bogaty zasób wiedzy ekologicznej nauczyciela
Organizując materiał nauczania należy określić przybliżony czas realizacji treści w postaci zintegrowanych jednostek tematycznych, ustalić zakres wiadomości i umiejętności.
V. EWALUACJA PROGRAMU
Celem ewaluacji programu „Mali ekolodzy” jest pozyskanie informacji o poziomie wiedzy i umiejętności dzieci w zakresie edukacji ekologicznej. Istotne jest też czy proponowane metody i techniki aktywności są skuteczne.
Należy przede wszystkim skupić się na ocenie trzech aspektów:
1. poziom wiedzy i umiejętności
2. aktywna postawa wobec ochrony przyrody
3. postrzeganie koncepcji programu przez rodziców
Oceny można dokonać na podstawie:
- obserwacji dzieci w czasie zajęć i zabaw
- rozmowy indywidualnej
- obrazkowych testów,
- informacji zwrotnej od rodziców dotyczącej wpływu programu na zachowania ekologiczne dzieci w życiu codziennym
- zaangażowania i udziału w akcjach proekologicznych
- samooceny dokonanej przez nauczyciela
Wyniki ewaluacji pozwolą na określenie przydatności programu oraz dadzą wskazówki do ewentualnego uzupełnienia czy zmodyfikowania.
Literatura:
- B. Campbell, - Ekologia człowieka, PWN 1995, Warszawa 1995;
- M. Dudzikowa, Wychowanie przez aktywne uczestnictwo, WSiP, Warszawa 1987;
- S. Elbanowska, Przyroda nieożywiona w wychowaniu przedszkolnym, Warszawa 1983;
- J. Frątczak, J. Frątczak, Ochrona i kształtowanie środowiska w edukacji dzieci przedszkolnych, LOP, Warszawa 1987;
- E. Frątczak, J. Frątczak – Kącik przyrody w wychowaniu przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1979;
- T. Gałczyńska, Ten piękny tajemniczy świat. Edukacja ekologiczna w przedszkolu, Centrum Informacji o Środowisku UNEP/GRID, Warszawa 1997;
- G.Kawa, Edukacja ekologiczna dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym,WOM, Piła 1995;
- M. Kielar-Turska, Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, WSiP, Warszawa 1992;
- G. Kutyłowska, Ekologia w przedszkolu, Didasko, Warszawa1996;
- F. Kwiatek, Kształtowanie prawidłowego myślenia na zajęciach przyrodniczych w przedszkolu;
- D. Sojda, Bądź mistrzem-przyjacielem czyli edukacja ekologiczna na wesoło, Ośrodek Edukacji Ekologicznej, Kraków 1993.
Opracowała:
Anna Spustek |
