Drama - jako forma terapii na poziomie emocjonalnym. Referat – opracowany przez Grażynę Wysocką.
Drama jest metodą pedagogiczną. Polega na podejmowaniu określonej roli improwizowaniu i wykorzystaniu do nauki bogatego zestawu środków i strategii, zarówno do nauki przedmiotów, jak i przygotowania do pełnienia ról społecznych.
Konflikt w dramie jest wymyślony, wyobrażony lub zaczerpnięty z opowiadań i lektur. Są to różne sytuacje konfliktowe. Poznawanie tych sytuacji i skutków zachowań oraz poszukiwanie własnych wyborów i rozwiązań przyspiesza emocjonalnie, intelektualnie i społeczne dojrzewanie uczestników dramy. Dokonywanie niewłaściwych wyborów i sposobów rozwiązania konfliktów podczas dramy jest natychmiast zauważalne i możliwe do naprawienia. Doświadczenie dowodzi, iż forma dramy może być stosowana u dzieci z różnym ilorazem inteligencji i indywidualnymi predyspozycjami.Dogodnym sposobem wprowadzenia w początki dramy jest opowiadanie. Wówczas uczestnicy mogą swobodnie siedzieć wokół prowadzącego.
Można wprowadzać elementy ożywiające akcję, przez imitowanie pewnych pojawiających się dźwięków typu: szum wiatru, pluskające fale deszczu, szum morza. W dramie wykorzystywane są podstawowe zmysły: słuchu, wzroku, węchu i smaku.
Poza tym rozwijana jest:
- wyobraźnia,
- mowa,
- emocje i sposoby panowania nad nimi,
- intelekt.
Zmysły wykorzystywane są w ćwiczeniach na koncentrację uwagi, która w znacznym stopniu wpływa na rezultaty i jakość wysiłku. Nauczyciel - stosujący dramę, jako metodę ułatwiającą samodoskonalenie się ucznia, winien znać, że jednym z ważniejszych elementów jest skrupulatna obserwacja tego zachowania, które chcemy zmienić. Jest ona zwana również monitorowaniem. Wykorzystując tego typu obserwację próbujemy ustalić, w jakich sytuacjach, w jakim czasie pojawiają się dane zachowania. Powinno to prowadzić do sporządzenia swoistego rejestru sytuacji wywołujących i ułatwiających pojawienie się zachowań i cech pożądanych, pozytywnych, odczuwanych jako aprobata lub niepożądanych, czyli niechcianych, nieakceptowanych, wartościowanych jako szkodliwe. Indywidualne czy zespołowe sporządzenie opisów według powyższych kryteriów niezbędne jest do zaprojektowania kierunków dalszej pracy wychowanka (grupy) nad sobą,stanowi też cenny dla wychowawcy rejestr problemów nurtujących poszczególnych uczniów.
Bezpośrednio zaś ("tu i teraz") stanowić może dla rozpoczynającego pracę nad sobą, cenne źródło refleksji. Niezbędne przy tym jest ujawnienie osobistych przeżyć, wgląd w siebie, dotarcie do autentycznego "ja", które dokonuje się w głębszym procesie terapeutycznym. Niemniej, niektóre elementy terapii występują także w procesie wychowawczym. Jedną z ważnych metod edukacyjnych sprzyjającą wychowaniu i poszerzaniu samoświadomości wychowanka jest właśnie socjodrama. Posługując się dramą, można "wygrać" bardzo dużo spraw wychowczych. Metoda ta posiada, także walory profilaktyczne, które mają rozwijać umiejętności społeczne.
Aby odgrywanie scenek spełniało swoje zadanie, należy zadbać o to by:
- wprowadzenie tej techniki poprzedzały ćwiczenia wstępne,
- w grupie istniał odpowiedni poziom empatii,
- uczestnicy rozumieli cele i metody odgrywania scenek.
Aby odgrywanie scenek nie było stratą czasu prowadzący powinien:
- poinformować uczestników, że w każdej chwili i bez żadnych wyjaśnień mogą zrezygnować z udziału w scence,
- zwracać baczną uwagę na rozwój akcji i odczucia uczestników,
- zadbać o to, aby scenki były krótkotrwałe,
- stosować techniki typu "stop klatka" - sprzyja to uczeniu się i ogranicza zjawiska niepożądane,
- pozwalać uczestnikom na tworzenie własnych scenariuszy-zwiększa to realizm scenek ich znaczenie dla grających,
- zadbać o zaangażowanie wszystkich uczestników, każdy powinien móc odegrać jakąś rolę,
- po odegraniu scenki -"odpytać" uczestników i obserwatorów.
Poza tym należy zwrócić uwagę na to, aby:
- unikać oceniania scenek jako "złych" lub jako "dobrych"; zamiast tego należy zachęcić uczestników do zastanowienia się nad alternatywnymi rozwiązaniami lub skutkami przedstawionego zachowania,
- unikać komentowania i wtrącania się podczas gry; należy zaczekać do końca scenki i wówczas podzielić się własnymi uwagami,a także wysłuchać uwag innych osób,
- unikać postawy moralizatorskiej, nie osądzać, zachęcać do zajmowania różnych stanowisk,
- unikać scenek, w których występuje zbyt dużo postaci.
Etapy odgrywania scenek są następujące:
- Wstęp lub rozgrzewka - ma na celu skoncentrowanie uwagi uczestników na stojącym przed nim zadaniu; na tym etapie uczestnicy zapoznają się ze scenariuszem i ustalają scenki.
- Wybór uczestników - jeśli grupa jest mała, w większości scenek biorą udział wszyscy; warto jednak, aby byli obserwatorzy, którzy po zakończeniu scenki mogą dzielić się ze swoimi obserwacjami z grupą.
- Aranżacja scenki - rozdzielamy role wśród uczestników; początkowo sam prowadzący ustala czas i miejsce akcji, po pewnym czasie robią to uczestnicy.
- Odegranie scenki - uczestnicy wcielają się w swoje role i odgrywają scenkę; scenki nie powinny być rozwlekłe.
- Omówienie – powinno obejmować uczucia i postawy wyrażone przez grających oraz inne warianty scenki i prawdopodobne konsekwencje zachowań postaci.
Podczas omawiania należy zadawać pytania otwarte typu: " Jak podoba ci się ta postać?", " Jak inni odbierali tę postać?"
- Ponowne odegranie scenki - uczestnicy powinni zmieniać się rolami tak, aby można było przedstawić inne interpretacje i rozwiązania.
- Podsumowanie – jest ważnym elementem uczenia się przez doświadczenie; odgrywane scenki odnoszone są do prawdziwych sytuacji życiowych.
Drama jest, więc metodą twórczą, aktywną i w sposób zasadny można ją wykorzystywać w terapii dzieci z zaburzonym zachowaniem społecznym lub emocjonalnym. Własna praktyka w wykorzystaniu tej techniki, wskazuje, iż efekty oddziaływań nie zawsze zauważalne są bezpośrednio, lecz owocują pozytywnie w przyszłych wyborach życiowych uczestników zajęć.
Bibliografia:
- Way B. "Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży", Warszawa 1995.
- Tatarowicz J. "Drama w odkrywaniu ja autentycznego" część3. "Kształtowanie obrazu siebie" Drama1995,nr.16.
- Bida M. Kobiałka, "Jak żyć z ludźmi" Warszawa 1989.
Opracowała mgr Grażyna Wysocka
