Edukacja zdrowotna jest procesem, w którym uczymy się dbać o zdrowie własne i innych ludzi. Zdrowie jest wartością istotną zarówno dla jednostki jak i dla społeczeństwa.
Jest podstawowym warunkiem zaspokajania potrzeb człowieka, umożliwia realizację celów i aspiracji oraz rozwój osobisty.
To z kolei ma zasadniczy wpływ na rozwój społeczeństwa, pozwala na tworzenie dóbr materialnych i kulturalnych. Dlatego też edukacja zdrowotna jest nieodłącznym elementem promocji zdrowia, która dotyczy oddziaływania na system społeczny. Promocja zdrowia ma na celu zwiększanie wśród społeczeństwa odpowiedzialności za swoje zdrowie podejmowanie wysiłków na rzecz jego poprawy.
Edukacja zdrowotna w ujęciu tradycyjnym rozumiana była jako ochrona zdrowia lub jego poprawa przez świadome uczenie się i modyfikowanie zachowań. Głównym celem tak pojmowanej edukacji było upowszechnienie wiedzy nt. zdrowia oraz poradnictwa w odniesieniu do zagrożeń zdrowia. Jest to na pewno bardzo ważne, ale o wiele bardziej istotne i zasadnicze jest promowanie i kształtowanie zdrowego stylu życia już od najmłodszych lat. Bowiem właśnie w okresie wczesnego dzieciństwa najłatwiej ukształtować odpowiednie postawy, nawyki i przyzwyczajenia.
Wychowanie zdrowotne, jako dział wychowania przedszkolnego, zostało wyodrębnione i uwzględnione w treściach programowych. Powstało ono z połączenia medycyny z pedagogiką, stwierdzono bowiem, że każdy musi być dobrze poinformowany o tym jak żyć, jak postępować, co robić dla pielęgnowania zdrowia. A zatem terapię należy zastąpić profilaktyką, która jest najlepszą medycyną współczesności i przyszłości. Zamiast czekać co przyniesie los, wierzyć w przeznaczenie trzeba o zdrowie walczyć, należy utożsamiać je z odpornością i sprawnością całego organizmu: dbać o sprawność wszystkich układów i narządów organizmu. Trzeba zatem uodparniać organizm, usprawniać go i podnosić jego wartość za pomocą konkretnych, wymienianych sposobów i środków. Odporność można uzyskać przez hartowanie - a sprawność przez ćwiczenia ruchowe. Oznacza to, iż wychowanie fizyczne, rekreacja ruchowa, sport winny być promowane gdyż to już właśnie wtedy wyrastają korzenie postaw nawyków i obyczajów dotyczących zdrowia.
Metody realizacji programu wychowania zdrowotnego.
Metody organizowania środowiska wychowawczego:
- organizowanie poprawnego, wzorcowego środowiska i warunków materialnych. Dbałość o estetykę i funkcjonalności budynku przedszkola oraz terenu zabaw, na których można uprawiać różne zabawy, ćwiczenia, wprowadzenie mebli dostosowanych do potrzeb i możliwości dzieci w różnych grupach wiekowych. Dbałość o właściwe warunki sanitarno-higieniczne, funkcjonalność urządzeń, estetykę, o zieleń nie tylko na powietrzu, ale i w pomieszczeniach zamkniętych, należyte oświetlenie, ocieplenie i wentylację wnętrz.
- wprowadzenie wzorcowej organizacji życia codziennego w zakresie higieny. Przede wszystkim chodzi o należyte proporcje zajęć w pomieszczeniu jak i na powietrzu (w zależności od pogody). Należy też wymienić zalecane przez program zabawy i ćwiczenia ruchowe, regularne spożywanie posiłków odraz wprowadzanie przerw odpoczynkowych. Chociaż dzieci (zwłaszcza starsze) nie lubią dłuższego leżakowania, trzeba pozwalać im na leżenie w dowolnej pozycji i ewentualne słuchanie przy tym odpowiednio dobranej muzyki relaksacyjnej lub bajki.
- prezentowanie wzorców osobowych. Chodzi tu przede wszystkim o osobisty przykład nauczycielki, jej czystość osobistą, zwyczaje i obyczaje, sposób odnoszenia się do dzieci i innych osób, nie palenie, uśmiech, pogodny nastrój wytwarzany przez nią podczas zajęć i poza nimi.
Metoda oddziaływania przez świadomość - informowanie, wyjaśnianie, instruowanie.
Oddziaływanie na świadomość dziecka powinno toczyć się przy okazji bezpośrednich konkretnych zdarzeń zarówno w życiu przedszkolnym, jak i rodzinnym. Wyjaśnianie konieczności przestrzegania zasad i nakazów wychowania zdrowotnego, higieny, bezpieczeństwa, profilaktyki, zachowania się na drodze oraz w życiu przedszkolnym, niezależnie od miejsca i czasu, podczas korzystania z urządzeń sanitarnych, w umywalni, przy jedzeniu.
Metoda pobudzania zachowań korzystnych dla zdrowia przez następujące czynności:
- stawianie wymagań. Nauczycielka powinna wymagać od dzieci żeby były schludne, czyste, samodzielne przy ubieraniu i rozbieraniu, żeby umiały się obsługiwać same przy korzystaniu z toalety, żeby sprzątały, utrzymywały czystość podczas zabaw i ćwiczeń, żeby były dzielne w razie konieczności stosowania zabiegów lekarskich.
- współzawodnictwo indywidualne i zespołowe. Współzawodnictwo w różnych formach działa na dziecko ambicjonalnie i mobilizująco.
- inspirowanie do podejmowania zadań w dziedzinie dbałości o zdrowie. Przedszkole, które ma być przedłużeniem życia domowego powinno inspirować takie zadania jakie dziecko wykonuje w domu: utrzymywanie czystości, dbałość o najbliższe otoczenie, o plac zabaw, ogród przedszkolny, o zieleń. Nauczycielka zachęca dzieci do mycia rąk przed jedzeniem, do czesania się, do zmiany bielizny. Wyjaśnia, że nie należy zjeść zbyt dużo słodyczy, że należy dbać o higienę.
Metoda utrwalania pożądanych zachowań zdrowotnych poprzez:
- powtarzanie werbalne i czynnościowe. Powtarzanie werbalne jest konieczne, albowiem dziecko powinno wiedzieć nie tylko co należy robić, ale również dlaczego ma to robić. Nie można polegać jedynie na powtarzaniu werbalnym dlatego musimy stosować jeszcze powtarzanie czynnościowe utrwalające nawyki.
- powtarzanie czynnościowe. Nawyki higieniczno-zdrowotne nie kształtują się prze przemyślenia czy analizę zjawisk lecz w działaniu ruchowym powtarzanym wciąż dotąd, aż wytworzą się tzw. "stereotypy" (tj. nawyki) ruchowe. To właśnie te stereotypy stają się głównym motorem do działania człowieka nie tylko w dziedzinie zdrowia.
- utrwalanie przez powtarzanie w warunkach naturalnych i celowo zorganizowanych. Chodzi właśnie o to aby powtarzanie przebiegało w warunkach naturalnych, w różnych sytuacjach stwarzanych przez życie, w domu, na podwórku, w lesie, jak i również wtedy, gdy warunki są celowo stwarzane i organizowane przez przedszkole, rodziców czy opiekunów.
Aby ocenić postępy dzieci należy bacznie obserwować ich zachowanie w różnych sytuacjach.
Anna Mikołajczyk
Przedszkole Miejskie Nr 9 w Pabianicach |
