Pojawienie się komputera z jego walorami multimedialności i multimedialnych aplikacji o przeznaczeniu edukacyjnym spowodowało duże zmiany w postrzeganiu tego narzędzia jako medium dydaktycznego. Szerokie spektrum oddziaływania multimediów pozwala realizować w praktyce ideę nauczania polisensorycznego, czyli najbardziej wskazanego w nauczaniu dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce czytania i pisania.
Zagadnienie trudności w przyswajaniu przez uczniów umiejętności czytania i pisania jest problemem doniosłym ze względu na ujemne skutki zaburzeń dyslektycznych dla prawidłowego rozwoju intelektualnego i emocjonalno-społecznego uczniów. Brak, bowiem opanowania na dobrym poziomie umiejętności czytania i pisania natychmiast pociąga są sobą trudności szkolne. Z kolei przeżywane przez dziecko niepowodzenia w nauce mogą niekorzystnie wpływać zarówno na rozwój jego funkcji intelektualnych, jak i na motywację do nauki, w konsekwencji nasilają się uogólnione trudności szkolne i zaburzenia zachowania.
Uczniowie z trudnościami w czytaniu i pisaniu wymagają w procesie uczenia się szczególnych warunków w postaci stosowania specjalnych nieco odmiennych form nauczania, przy użyciu odpowiednio przygotowanych i atrakcyjnych pomocy dydaktycznych, indywidualnego podejścia dostosowanego do aktualnych potrzeb i możliwości ucznia. Wszystkie te działania powinny odbywać się pod kierunkiem specjalnie przygotowanego do tej funkcji pedagoga-terapeuty.
Pojawienie się multimedialnych technologii informacyjnych stworzyło nowe możliwości na wzbogacenie i uatrakcyjnienie warsztatu pracy terapeuty. Multimedialne technologie informacyjne wprowadzają nowe rozwiązania w pracy korekcyjno-kompensacyjnej, które stanowią ważny składnik racjonalnie zorganizowanej pomocy dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu. Z tego też powodu nauczyciele organizujący pomoc uczniom ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu coraz częściej próbują połączyć tradycyjne oddziaływania z nowoczesnymi pomocami dydaktycznymi, które w znaczny sposób mogą pomóc i wpłynąć na uzyskanie trwałych i korzystnych dla ucznia efektów pracy.
Techniki komputerowe mogą pełnić w terapii trzy zasadnicze funkcje:
- poznawczo-kształcącą,
- emocjonalno-motywacyjna,
- interkomunikacyjną.
Komputer może także spełniać funkcje integracyjne. Dziecko, podejmując pracę z komputerem, poznaje jego tajniki, a także pokonuje bariery związane z nowym, nieznanym mu urządzeniem. Komputerowe programy wpływają bezpośrednio i pośrednio na podnoszenie sprawności czytania i pisania. Odbywa się to w sposób naturalny, w trakcie manipulowania myszką i klawiaturą. Dziecko uczy się również sposobu funkcjonowania komputera oraz nowych pojęć z nim związanych. Usprawnia to koordynację wzrokowo- ruchową oraz zręczność manualną.
Najogólniej rzec ujmując, komputer może być wykorzystywany w terapii pedagogicznej do:
Kształtowania umiejętności percepcyjno-motorycznych:
- rozwijanie zdolności oraz usprawnianie funkcji integracji percepcyjno- motorycznych
(ćwiczenia myszką w różnych grach edukacyjnych, w programach rysunkowych),
- eliminowanie zaburzeń elementarnych funkcji percepcyjno- motorycznych.
Kształtowania umiejętności percepcyjnych: słuchowych i wzrokowych:
- kształtowanie i utrwalanie prawidłowej wymowy,
- usuwanie zaburzeń głosu,
- terapia w zakresie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu,
- wspomaganie procesu usprawniania czytania,
- kształtowanie umiejętności gramatycznych.
Kształtowania umiejętności intelektualnych:
- rozwijanie różnego typu uzdolnień,
- eliminowanie zaburzeń w rozwoju intelektualnym,
- zdobywanie wiedzy z danego obszaru,
- usprawnianie różnych procesów uczenia się, dzięki specjalnym programom, np. wspomagającym naukę czytania różnymi metodami: sylabową, głoskową, całościową,
- rozwijanie umiejętności rozumienia tekstów, rysunków, schematów
Działań o charakterze psychoterapeutycznym:
- oddziaływanie uspokajające i aktywizujące dziecko do nauki,
- zachęcanie do nauki, do rozszerzenia swojej wiedzy,
- rozwijanie właściwych postaw i przeciwdziałanie trudnościom w nauce,
- ćwiczenia koncentracji uwagi.
Wielu specjalistów twierdzi, ze w zajęciach terapeutycznych z dziećmi dyslektycznymi duże znaczenia ma uczenie polisensoryczne, czyli angażujące wiele zmysłów naraz: słuch, wzrok, dotyk i kinestezję. Dzięki temu dziecko jest w stanie wykorzystać te zmysły, które są jego mocną stroną, jednocześnie ćwicząc i rozwijając słabsze.
Dużą wartość terapeutyczną mają programy graficzne i rysunkowe, które nie tylko wpływają na usprawnianie funkcji wzrokowo- ruchowej, czy psychomotoryki dziecka, ale i wymagają ogromnej uwagi. Rysowanie za pomocą komputera wymaga zaangażowania psychicznego, grafika komputerowa stymuluje bowiem do twórczego myślenia.
Zajęcia z wykorzystaniem multimedialnych programów edukacyjnych, stwarzają nowe warunki do rozwijania umiejętności uczniów w wielu zakresach, to jest uczenia się, myślenia, poszukiwania, porządkowania, wyrównywania braków, wykorzystywania informacji z różnych źródeł, działania, doskonalenia się, współpracy czy komunikowania się.
Programom dla dzieci w nauczaniu początkowym, oprócz poprawności merytorycznej i dydaktycznej, stawiane są dodatkowe wymagania:
- prostota, naturalny i przyjazny sposób komunikacji,
- zrozumiały i natychmiastowy sposób reakcji na wszelkie działania użytkownika, praca z myszką, czyli wskazywanie i wybieranie opcji zamiast pisania na klawiaturze,
- łączenie cech dobrej zabawy i wartościowego materiału dydaktycznego,
- uczenie logicznego i twórczego myślenia,
- wykorzystanie wyobrażeń znanych już użytkownikowi oraz minimalne wymogi wobec pamięci dziecka,
- uczenie kojarzenia wspólnych cech elementów programu,
- planowanie przyszłych posunięć ucznia,
- wyrabianie poczucia estetyki,
- stopniowanie trudności zadań, zgodnie z widocznymi postępami w nauce,
- wynagradzanie dziecka dodatkowo za trafne rozwiązania krótką melodyjką lub ciekawym efektem dźwiękowym,
- wprowadzanie różnorodności działań, aby nie spowodować znużenia i nie zniechęcać dziecka do dalszych działań,
- umożliwienie przerwania i zakończenia pracy w dowolnym miejscu.
Podstawowym kryterium efektywnego zastosowania programu edukacyjnego do wspomagania nauczania w klasach niższych jest powiązanie go z treściami nauczania.
Wprowadzenie komputera do pracy przełamuje wiele barier. Dzieci dłużej skupiają się na zadaniu, chętnie przystępują do rozwiązywania ćwiczeń, koncentrują swoją uwagę, aktywniej uczestniczą w zajęciach, wzrasta ich zaangażowanie i rozbudzona zostaje pozytywna motywacja.
Wiele programów pozwala na wybranie stopnia trudności oraz tempa pracy. W przypadku błędnego wykonania ćwiczenia komputer cierpliwie pozwala na powtórne rozwiązanie zadania. Za sprawą atrakcyjnej formy (kolorowa grafika, animacje, oprawa dźwiękowa), różnorodności i pomysłowości zadań aplikacje te potrafią zaciekawić i zainteresować dziecko. Ponadto pobudzają sferę emocjonalno- motywacyjną, eliminując lęk przed czytaniem i pisaniem.
Wykorzystując komputer, można rozwijać wiele funkcji np. percepcje wzrokową, słuchową, koordynację wzrokowo-ruchową, spostrzegawczość.
Dziecko w wieku wczesnoszkolnym potrzebuje wielu bodźców, tj. obrazów, dźwięków, które uatrakcyjniają pracę i przyciągają uwagę. Komputer daje możliwość manipulowania tymi obrazami, przekształcania ich z możliwością szybkiej korekty. Dzięki zabawom multimedialnym dziecko doskonali sprawność manualną, rozwija pamięć, spostrzegawczość, umiejętność logicznego i kreatywnego myślenia. Element zabawy w programie sprawia, że zostaje bezwiednie wciągnięte do nauki czytania i pisania.
Walory terapeutyczne technik komputerowych są oczywiste, niemniej jednak należy pamiętać, że zastosowanie komputera nie spowoduje samo przez się oczekiwanej, natychmiastowej poprawy jakości i wyników procesu reedukacyjnego. W dobrym programie reedukacyjnym metody i środki musza być ze sobą ściśle powiązane.
Każdy nauczyciel, decydujący się na wykorzystanie komputera podczas zajęć wyrównawczych, powinie kierować się zasadami indywidualizacji nauczania i stopniowania trudności. W trakcie terapii trzeba dziecko stopniowo przyzwyczajać do komputera, rozpoczynając ją od najprostszych programów. Liczba ćwiczeń oraz stopień trudności powinien zależeć od postępów dziecka. Wskazane jest traktowanie komputera jako jednego z wielu środków dydaktycznych.
Literatura:
S. Juszczyk, W. Zając, Komputerowa edukacja uczniów z zaburzeniami w czytaniu i pisaniu, Katowice 1997
B. Zakrzewska, Koncepcja procesu reedukacji uczniów z trudnościami w pisaniu i czytaniu, Siedlce 1994, WSRP. "Życie szkoły" 2003 nr7
M. Bogdanowicz, O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu, Lublin 1994
Barbara Śliwińska |
