Szkoła to organizacja, która pozostaje w ciągłym rozwoju. Na jej program składa się; program rozwoju szkoły, który wynika z wizji i misji szkoły.
program doskonalenia nauczycieli (zgodny z rozwojem szkoły i WDN zorganizowanym w szkole).
Każdy z programów musi być nastawiony na realizację zadań oraz poddany ewaluacji w celu: bieżącego modyfikowania, wyznaczenia nowych zadań lub zmiany sposobu ich realizacji, a to jest możliwe poprzez zaprojektowanie ewaluacji, realizację, sporządzenie raportu i upowszechnienie danych.
Jednym z ogniw rozwoju szkoły jest Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli. Jest to proces ciągły, a nie jednorazowe działanie.
WDN traktuje się jako strategię rozwijania szkół, a głównym jego celem jest rozwój szkół jako "pedagogicznych jednostek działania". Jest to forma doskonalenia nauczycieli pozwalająca uczestnikom życia szkolnego na powstanie innowacji i zmian "od wewnątrz�.
Szkoła, jak wspomniano, jest systemem, w którym istnieje sieć wzajemnie powiązanych ze sobą elementów. Podstawowym warunkiem prawidłowo funkcjonującego systemu szkolnego w pełni realizującego zadania dydaktyczno-wychowawcze jest ciągła samoodnowa i samorozwój szkoły jako organizacji.
Taki proces w codziennej praktyce może mieć miejsce tylko wówczas, gdy nauczyciele wykażą zainteresowanie zwiększeniem efektywności swojej pracy, autorefleksje i gotowość do współpracy w zespole pedagogicznym.
Taka postawa wymaga jednak akceptowania pojawiających się po drodze trudności, traktowania ich jako sytuacji normalnych w pedagogicznym działaniu, a także woli, energii i umiejętności wzajemnego wspierania się w przezwyciężaniu tych trudności i wspólnym rozwiązywaniu problemów.
W związku ze wzrostem problemów szkolnych oraz zmian zachodzących w środowisku, społeczeństwie, nauce, technice, ekonomii, ekologii - doskonalenie nauczycieli uzyskuje coraz większe znaczenie. Nauczyciele muszą współdziałać z otoczeniem i przejmować odpowiedzialność za rozwój szkoły. W ramach dyskusji nad programami, wartościami w wychowaniu i reformą struktur oświatowych, całe rady pedagogiczne powinny decydować o tym jaka ma być ich szkoła, co dla nich jest ważne i możliwe do zrealizowania.
Ograniczanie się do pracy z małymi grupkami (klasami) nie pozwala na swobodę działania i rozwiązywania problemów ogólnoszkolnych o szerszym zasięgu. Zindywidualizowane kształcenie nauczycieli daje niewiele możliwości poznania szkoły i wszystkich wymiarów, często ukrytych, jej funkcjonowania. Dlatego też szczególna rola przypada wewnątrzszkolnemu doskonaleniu.
WDN oferuje nauczycielom duży zakres wiedzy i umiejętności przedmiotowych i ponadprzedmiotowych , modele działania, aktualne informacje, programy, technologię, wiedzę adekwatną do potrzeb, zadań i problemów szkoły i nauczyciela.
W swoich podstawowych założeniach WDN jest: aktywnym podejściem nauczycieli i kadry kierowniczej do rozwiązywania istniejących w szkole problemów i doskonaleniem kwalifikacji zawodowych w takim zakresie, aby umieć im "stawić czoła", wymaga od nauczycieli i całej społeczności szkolnej poczucia autonomii i zrozumienia, że odpowiedzialność za funkcjonowanie szkoły spoczywa w ich rękach, preferuje dialog i akceptuje zespołowe uczenie się, w którym ważny jest nie tylko efekt, ale i sam proces zmiany osób biorących w nim udział, jest jednym z wielu podejść do doskonalenia nauczycieli, które powinny wzajemnie się uzupełniać i wzbogacać, ma charakter ciągły i nie jest ograniczony w czasie. Trwa doputy, dopóki szkoła nie rozwiąże swoich problemów. Po rozwiązaniu jednego lub kilku wybranych problemów następuje sformułowanie kolejnych poprzez diagnozę istniejącego stanu albo w efekcie zmiany wizji rozwoju i procedura WDN zostaje powtórzona. Tym samym WDN nie kończy się nigdy.
W WDN można wyróżnić trzy kierunki:
- dążenie do "lepszej szkoły", w której będą pracować "lepsi" nauczyciele,
- dążenie do poprawy relacji międzyludzkich w radzie pedagogicznej i rozwoju współpracy,
- dążenie do wewnętrznej reformy zmierzającej do rozwoju organizacyjnego.
W tych trzech kierunkach zmiana od wewnątrz zachodzi w następujących zakresach:
a) zmiana jednostki
b) zmiana wzajemnych relacji
c) zmiana wiedzy
d) zmiana struktur.
Ograniczanie WDN wyłącznie do doskonalenia kwalifikacji zawodowych nauczycieli w szkole i w ramach rady pedagogicznej nie jest wskazane gdyż nie powoduje zmian jakościowych w rozwoju szkoły.
WDN nie wyklucza doskonalenia nauczycieli poza murami szkoły lub w szkole, ale z udziałem innych osób: moderatorów, edukatorów, trenerów, czy ekspertów, a także we współpracy z nauczycielami z innych placówek.
Miarą efektywności WDN jest zmiana praktyki szkolnej wynikająca z doskonalenia kwalifikacji zawodowych nauczycieli. Jeśli nauczyciele będą wykazywali ustawiczne zainteresowanie doskonaleniem swojej pracy, autorefleksją, gotowością do współdziałania w zespole i dążeniem do ciągłej odnowy całej organizacji, wówczas WDN ma szansę stać się strategią rozwoju szkół. Ponadto, jeśli zostanie prawidłowo zorganizowany może wspierać inne procesy zachodzące w szkole, np. proces demokratyzacji jej życia oraz przyczyniać się do podnoszenia poziomu ogólnej kultury konkretnej placówki.
Punktem wyjścia dla WDN są problemy, które pojawiają się w konkretnej szkole w obszarze dydaktycznym, społecznym, instytucjonalnym czy na płaszczyźnie osobistej i wymagają szybkiego rozwiązania.
O przebiegu tego procesu decydują więc osoby znajdujące się w danej szkole i problemy, które ich dotyczą. Jeżeli diagnoza ma wiarygodnie przedstawić rzeczywistość szkolną, musi uwzględnić punkty widzenia i doświadczenia całej Rady Pedagogicznej. A jeżeli ma zostać zaakceptowana, a więc ma stać się własnością całej RP, musi włączyć tak wielu nauczycieli , jak to jest tylko możliwe. W WDN diagnoza musi więc być diagnozą wspólną co jest wielokroć bardziej skomplikowane niż prosta diagnoza.
Dobra diagnoza przebiega w następujących etapach:
Zaplanowanie procesu realizacji wniosków.
WDN opiera się więc na aktywnym współdziałaniu wszystkich nauczycieli i dążeniu do zmiany rzeczywistości szkolnej, natomiast każda szkoła stanowi indywidualność, a proces WDN pozwala jej osiągnąć nową jakość.
WDN wyznacza sobie następujące cele:
- wspieranie demokracji i humanizacji życia szkolnego
- powrót do wzoru i wartości, do głównych tez i myśli pedagogicznych
- wspieranie posiadanych, aktualizacja i poprawa już uzyskanych kwalifikacji
- refleksję nad procesami uczenia się i zmiana rzeczywistości szkolnej
- poprawę komunikacji i współpracy w radzie pedagogicznej
- poprawę komunikacji i współpracy w radzie pedagogicznej
- konkretyzację zadań dydaktycznych i wychowawczych w praktyce
- opracowanie koncepcji kształcenia i wychowania w danej szkole
- rozwiązywanie szkolnych, wychowawczych problemów i trudności
- konstruktywne radzenie sobie z normami i wartościami, subiektywnymi teoriami i obciążeniami w pracy
- koordynacje pracy wychowawczej i procesu dydaktycznego
- celowe tworzenie bogatego życia szkolnego.
W urzeczywistnianiu celów i realizacji zadań ważne jest, aby...
- istniała zgodność co do celów, treści, tematów, metod, środków i materiałów
- uwzględnić daną sytuację w miejscu pracy
- uznać dobrowolność w określaniu zadań w radzie pedagogicznej
- istniała kontynuacja i długofalowość współpracy w radzie pedagogicznej
- podjąć decyzje dotyczące udziału instytucji doskonalenia i zewnętrznych doradców w procesie WDN.
WDN nie jest więc:
- nieformalną wymianą doświadczeń na tematy zawodowe, bez względu na liczbę osób w niej uczestniczących
- spontanicznym i sporadycznym, nieplanowanym i mniej lub bardziej przypadkowym działaniem nauczycieli
- rozmową lub konferencją, projektem lub świętem, interakcją lub kontaktem, działań, które nie mają intencji doskonalenia.
Podsumowując można stwierdzić, iż specyfiką WDN-u jako koncepcji ukierunkowanej na rozwój szkoły jest:
- celowe i kooperacyjne uczenie się rady pedagogicznej (lub jej części)
- praca nad tematami ponadprzedmiotowymi (wychowawczymi) konkretnej szkoły na miejscu
- utrzymanie, aktualizacja i poprawa tych kwalifikacji, które są ważne dla danej szkoły w jej procesie doskonalenia
- stawianie na rozwój grupy (nie pojedynczego nauczyciela) i całej organizacji.
Jeżeli WDN jest zaplanowane, przeprowadzone i poddane ewaluacji może stanowić ważny krok w Rozwoju Organizacyjnym Szkoły (ROS).
Opracowano na bazie warsztatów i seminariów dla liderów WDN oraz w oparciu o materiały szkoleniowe dla uczestników kursu "Jak organizować WDN".
mgr Izabela Górska
Zespół Szkolno-Przedszkolny w Paleśnicy
