W procesie dydaktycznym pierwszego etapu nauczania kształtowane są umiejętności niezbędne do dalszej edukacji ucznia. Jedną z owych umiejętności, na którą szczególnie powinno zwracać się uwagę w klasach początkowych jest poprawna pod względem ortograficznym pisownia. Nie wykształcenie tej umiejętności w pierwszej fazie nauki w dużym stopniu negatywnie wpływa na dalsze sukcesy szkolne dziecka, zarówno w drugim, jak i dalszych etapach kariery szkolnej. Niestety analiza literatury i wyników dotychczasowych badań nad ortografią, oraz własne doświadczenia pedagogiczne upoważniają mnie do stwierdzenia, że poziom umiejętności ortograficznych uczniów klas początkowych nie jest najlepszy. Uczniowie wciąż przejawiają trudności i mają kłopoty z bezbłędną pisownią.
Fakt ten skłonił mnie do przeprowadzenia w czerwcu 2004 roku badań, których celem było poznanie aktualnego poziomu umiejętności ortograficznych uczniów kończących I etap edukacyjny, określenie, czym owe umiejętności są uwarunkowane oraz stwierdzenie, jakie błędy najczęściej popełniają uczniowie klas trzecich szkół podstawowych.
Założyłam, że:
1. Istnieją różnice w poziomie umiejętności ortograficznych dziewcząt i chłopców. Dziewczynki są z reguły dokładniejsze i uważniejsze, co sprawia, że popełniają mniej błędów ortograficznych.
2. Istnieje zależność pomiędzy poziomem umiejętności ortograficznych, a ogólnymi osiągnięciami w zakresie edukacji polonistycznej. Im wyższy poziom w zakresie edukacji polonistycznej, tym mniejsza ilość popełnianych błędów.
3. Umiejętności ortograficzne zależą od środowiska uczniów. Dzieci ze środowisk miejskich ze względu na wyższy poziom kultury, łatwiejszy dostęp do książek, czasopism, komputerów popełniają mniej błędów ortograficznych.
4. Uczniowie przejawiają trudności w poprawnym pisaniu i popełniają liczne błędy ortograficzne.
W swoich badaniach posłużyłam się samodzielnie skonstruowanym testem, który w miarę obiektywnie pozwolił mi określić kompetencje ortograficzne badanej grupy uczniów.
Konstrukcja testu umożliwiła kontrolę poprawności następujących zagadnień:
- pisowni zakończeń "-arz" w rzeczownikach rodzaju męskiego,
- pisowni poznanych wyrazów z: ó - u, rz - ż, ch - h,
- pisowni wyrazów z zakończeniami: -ów, -ówka, -ówna, -unek,
- pisowni przeczenia "nie" z czasownikami i przymiotnikami,
- pisowni wyrazów wielką literą,
- pisowni wyrazów z zanikiem dźwięczności,
- pisowni wyrazów ze spółgłoskami miękkimi,
- pisowni czasowników w trzeciej osobie liczby pojedynczej czasu przeszłego,
- pisowni wyrazów z: "ą", "ę", "om",
- pisowni poznanych skrótów,
- interpunkcji, stosowanie: , . ! ?,
- pisowni liczebników.
Badaniami objęłam 60 osobową grupę uczniów klas trzecich (30 uczniów ze szkół wiejskich i 30 uczniów ze szkół miejskich).
Przy określaniu poziomu umiejętności ortograficznych w oparciu o test, oraz poziomu osiągnięć z edukacji polonistycznej (na podstawie wywiadu z nauczycielem) posłużyłam się następującą skalą:
1 - uczeń nie radzi sobie
2 - uczeń posiada konieczne umiejętności
3 - uczeń posiada niewielkie umiejętności
4 - uczeń posiada średnie umiejętności
5 - uczeń posiada wysokie umiejętności
6 - uczeń posiada bardzo wysokie umiejętności.
Uzyskane w wyniku badań dane poddałam gruntownej, wszechstronnej analizie, co pozwoliło mi określić aktualny poziom umiejętności ortograficznych uczniów klas trzecich, zweryfikować przyjęte hipotezy, a także stwierdzić, jakie trudności w zakresie ortografii przejawiają uczniowie wkraczający w II etap kształcenia.
(...)
Alicja Mazur |
