Jednym z bardzo ważnych czynników jest stworzenie właściwego klimatu sprzyjającego efektywnemu współdziałaniu rodziców i nauczycieli oraz współpracy szkoły ze środowiskiem lokalnym. Placówka oświatowa musi działać efektywnie, a więc być odpowiednio i profesjonalnie zarządzana. .
"Najwyższą formą wychowania .jest takie,
które nie ogranicza się do przekazywania wiedzy,
lecz prowadzi do harmonii naszego życia z całym istnieniem".
Rabindranath Tagore
Na jakość szkoły wpływa bardzo wiele czynników. Ważne jest, aby starać się poprawiać każdy element funkcjonowania szkoły. Jednym z bardzo ważnych czynników jest stworzenie właściwego klimatu sprzyjającego efektywnemu współdziałaniu rodziców i nauczycieli oraz współpracy ze środowiskiem lokalnym. Placówka oświatowa musi działać efektywnie, a więc być odpowiednio i profesjonalnie zarządzana. Dyrektorzy i nauczyciele muszą być przygotowani do głębokiej refleksji na temat swojej pracy i osiąganych rezultatów. Muszą polubić stałe kontakty ze środowiskiem lokalnym i wprowadzać je z satysfakcją. Powinni również być przygotowani na ciągłą weryfikację swoich działań wynikającą z konstruktywnej krytyki lokalnej społeczności.
W dobie reformowania oświaty wzrasta świadomość bezdyskusyjnej konieczności współpracy: dom - szkoła, rodzice - nauczyciele. Należy bowiem wyjść z założenia, że zarówno rodzina, jako podstawowa komórka społeczna, jak i szkoła, jako instytucja przygotowująca ucznia do opanowania podstawowych kompetencji, są odpowiedzialne za jego rozwój oraz funkcjonowanie w przyszłości. Szkoła zatem powinna być miejscem współpracy, zrozumienia i wzajemnego porozumienia wszystkich zainteresowanych.
Opinia o szkole jest kształtowana przez zarówno społeczność lokalną bezpośrednio zaangażowanych w pracę placówki (rodzice) jak i zainteresowanych pośrednio (absolwenci, mieszkańcy itp.). Podstawą owocnej współpracy jest właściwe planowanie i realizowanie strategii współpracy z rodzicami oraz promowanie placówki w środowisku lokalnym
Planowanie i realizowanie strategii współpracy z rodzicami
Spełnienie oczekiwań rodziców stanie się kluczem do sukcesu we wzajemnej współpracy prowadzonej za pomocą różnych form, nasuwa wiele konkretnych pomysłów współdziałania. Wspólne działania - to wspólne cele stawiane sobie przez dorosłych. Zarówno nauczycielom, jak i rodzicom zależy na dobrej współpracy, skierowanej na najpełniejszy i najlepszy rozwój dziecka w najlepszych warunkach. Zatem jakie działania mogą zbliżyć rodziców do szkoły i spowodują nawiązanie dobrych kontaktów. Na pewno współtworzenie najważniejszych dokumentów regulujących pracę szkoły, a więc:
- statutu,
- szkolnych planów wychowawczych,
- klasowych programów wychowania,
- aktywne uczestnictwo w określaniu standardów jakości pracy szkoły, radzie rodziców, trójkach klasowych.
spowodują, że rodzice poczują się partnerami w pracy wychowawczej szkoły. Przy partnerskiej, właściwie zorganizowanej współpracy, wymagającej dobrej woli obu stron, wspólnocie oddziaływań dydaktycznych, opiekuńczych, wychowawczych, dojście do celu może być skuteczne, dając równocześnie satysfakcję rodzicom, nauczycielom i szkole.
Należy zwrócić uwagę na fakt, iż zaangażowanie w tworzenie klimatu współpracy, zaufania, wyzwalania twórczych inicjatyw powinno być obustronne. Zarówno rodzice, jak i nauczyciele obowiązani są być dawcami pomysłów oraz aktywnymi odtwórcami.
Aby skutecznie podjąć się planowania strategii współpracy z rodzicami, należy przeprowadzić diagnozę zagadnienia. Podstawą powinno być poznanie opinii i faktów zarówno rodziców, jak i nauczycieli. Odpowiedź na pytanie, jakie można podjąć prace w celu tworzenia klimatu sprzyjającego współpracy, uzyskałem przez krótką ankietę skierowaną do nauczycieli i rodziców. Pytania zawarte w ankiecie mają charakter zamknięty, są ścisłe, konkretne i dotyczą jednego problemu. Zastosowanie tak samo brzmiących pytań do dwóch grup (rodziców i nauczycieli) powoduje, że te same problemy i pytania widoczne są z dwóch różnych punktów widzenia. Zastosowana forma pytań sprawia, iż zarówno nauczyciele, jak i rodzice w kwestionariuszu ankiety wypowiadają swoją ocenę o stanie aktualnym.
Kwestionariusz ankiety dla rodziców składa się z trzech części:
- "Jaki sposób kontaktu ze szkołą odpowiada rodzicom?",
- "O czym rodzice powinni w szkole współdecydować?",
- "Co szkoła powinna zrobić, aby rodzice chętnie z nią współpracowali?".
Kwestionariusz ankiety dla nauczycieli również składa się z trzech części:
- "Jaki sposób kontaktu z rodzicami odpowiada nauczycielowi?".
- "O czym rodzice powinni w szkole współdecydować?",
- "Co szkoła powinna zrobić, aby rodzice chętnie z nią współpracowali?".
Analiza pierwszej części ankiety wskazuje, że zarówno rodzicom, jak i nauczycielom najbardziej odpowiada forma spotkań indywidualnych, podczas których można przeprowadzić szczerą i bezstronną rozmowę na temat dziecka. Dobrą formą kontaktów są również tradycyjne wywiadówki, które akceptuje 65 proc. rodziców i 95 proc. nauczycieli. Ciekawą alternatywą dla wywiadówek są tzw. "dni otwarte", w trakcie których rodzice mogą przyjść i zapoznać się z wynikami swych dzieci. Proporcje się jednak odwracają, gdyż ta forma podoba się 70 proc. rodziców i 50 proc. nauczycieli. Dobrą metodą kontaktu są pisemne informacje o zachowaniu i ocenach uczniów. Tak uważa 74 proc.. badanych rodziców i 65 proc. nauczycieli. Zdecydowanie najmniej zwolenników mają wizyty nauczycieli w domach uczniów. Szkoda, gdyż spotkania na gruncie domowym mogą dostarczyć nauczycielom wielu wskazówek i informacji o klimacie oraz funkcjonowaniu rodziny ucznia.
Analiza drugiej części ankiety pozwala stwierdzić, że 74 proc. badanych rodziców i 100 proc. nauczycieli widzi potrzebę współdecydowania o wydatkowaniu środków finansowych zgromadzonych przez rodziców. Sytuacja ta nie budzi kontrowersji, gdyż tego typu działania nie prowokują konfliktów dotyczących wydawania społecznych funduszy. Dlatego również 83 proc. ankietowanych nauczycieli i 65 proc. rodziców opowiada się za uczestnictwem rodziców w ewentualnym podejmowaniu decyzji na temat systemu pomocy dzieciom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej Zdecydowana większość rodziców chciała by mieć wpływ na ustanawianie wraz z Radą Pedagogiczną standardów jakości pracy szkoły. Z doświadczenia wynika jednak fakt, że mimo deklarowanych chęci, w praktyce przedstawiciele Rady Rodziców ograniczają się do akceptowania zaproponowanych rozwiązań.
Trzecie pytanie postawione w ankiecie stało się wskazówką dla szkoły pragnącej włączyć rodziców do wspólnych działań dla dobra dziecka. Na pierwszym miejscu, prezentującym ważne według rodziców działanie, jest zbieranie przez szkołę opinii na jej temat. Opowiada się na tym 75 proc. ankietowanych. Równie ważne jest wspieranie ich działań wychowawczych (71 proc. rodziców). Wychodzą też z założenia, iż przekraczając progi szkoły, powinni być traktowani przyjaźnie i z szacunkiem. Spełnienie wymienionych oczekiwań zachęci rodziców do włączenia się w rozwiązywanie problemów szkoły ich dzieci (62 proc. badanych). Natomiast ankietowani nauczyciele wyszli z założenia, że ich zawodowym obowiązkiem jest tworzenie takiego klimatu i atmosfery w szkole, aby współpraca z rodzicami przynosiła korzyści wszystkim zainteresowanym.
Zaangażowanie rodziców w tworzenie klimatu współpracy, zaufania, wyzwalania twórczych inicjatyw powinno być obustronne. Zarówno rodzice, jak i nauczyciele obowiązani są być dawcami pomysłów oraz aktywnymi odtwórcami. Rodzice domagają się pełnej informacji o życiu szkoły. Aby sprostać tym wymaganiom, należałoby zastanowić się, jakie informacje rodzicom przekazać. Rodzice pragną poznać szkołę we wszystkich aspektach jej działania. Rodzice oczekują bowiem od nauczycieli rzetelnej informacji o postępach dziecka. Szukają rady, pomocy w przypadku niepowodzeń.
Warto zatem przed przygotowaniem się do tego rodzaju spotkania zadać sobie pytanie: dlaczego organizujemy spotkanie i czemu będzie służyło? Odpowiedź wymusi na nauczycielu:
- przyjęcie postawy sprzymierzeńca wobec rodzica, a nie krytykanta,
- przygotowanie się na spokojne przyjmowanie sugestii, że to jego metody są mało skuteczne,
- opanowanie zasad komunikacji interpersonalnej, oznaczającej umiejętność prowadzenia szczerej rozmowy z rodzicem trudnym lub bezradnym wobec niepowodzeń dziecka.
Nauczyciele natomiast w rozmowach z rodzicami analizują i diagnozują rozwój dziecka, dzielą się wiedzą, spostrzeżeniami. Odbywa się to w atmosferze szczerości, zaufania, intymności. Tego rodzaju działania stanowią płaszczyznę wzajemnego porozumiewania się we wspólnych zabiegach wychowawczych. Dbają, aby szkoła stała się dla rodziców miejscem niezmiernie interesującym, gdyż ma tam miejsce wiele wydarzeń związanych z pobytem dziecka. Szkoła kontaktuje się z rodzicami przekazując im pisemne informacje o dziecku lub organizując wywiadówki bądź dni otwarte. Od organizacji, sposobu prowadzenia, taktu nauczyciela zależy klimat jego kontaktów z rodzicami. Nauczyciel może zwrócić się do rodziców z pytaniem o ocenę sposobu prowadzenia zebrań i informowania o postępach dziecka. W odpowiedziach rodziców znajdzie dla siebie wskazówki do samodoskonalenia się jako wychowawcy i partnerzy wspólnych działań na rzecz dobra dziecka.
Ustalone procedury wspólnej pracy spowodują, że rodzice poczują się partnerami w pracy wychowawczej szkoły. Niezwykle ważne dla stworzenia właściwego klimatu w szkole jest uzyskanie wzajemnych pozytywnych relacji szkoła – uczniowie i rodzice. Wiadomo, że dorosły nie zawsze umie się znaleźć jako rodzic dziecka sprawiającego kłopoty wychowawcze, mającego problemy dydaktyczne, wchodzącego w trudny okres dojrzewania. W czym zatem może pomóc szkoła? Organizując szkolenia dla rodziców, doradztwo specjalistyczne pomoże w przekazywaniu przez fachowców głębokiej wiedzy psychologicznej, pedagogicznej. Pozwoli również nauczyć go samodzielności, samokontroli, samokrytyki, przygotuje do samokształcenia. Efektem takich działań będzie nie tylko lepsze radzenie sobie z kłopotami wychowawczymi, ale też dystans do nich, wynikający ze zrozumienia, że są one powszechne, spotykają też innych ludzi.
Spełnienie tych wymagań dostarczy jasnego obrazu oddziaływań wychowawczych, opiekuńczych, dydaktycznych szkoły. Umożliwi również rodzicom wybór dziedziny współpracy, w której czują się dobrze. Równocześnie pozwoli im ocenić pracę szkoły przez ankietowanie. Wydaje się bowiem, że ciągłe pytanie klientów szkoły o ocenę jej pracy wzmaga aktywność twórczą nauczycieli oraz dostarcza materiałów dla programu naprawczego.
Promowanie placówki w środowisku.
Zarządzanie placówką oświatową, a w szczególności szkołą, jest procesem złożonym. Dyrektor w czasie tego procesu musi uwzględniać cały pakiet spraw (kształcenie, wychowanie, opieka, oddziaływanie społeczności najbliższego środowiska, oddziaływanie na społeczność lokalną itp.) oraz wiele funkcji i ról jakie spełnia szkoła. Szczególnie ważna, choć często niedoceniana jest rola oddziaływania na środowisko lokalne. W tym działaniu bardzo istotne jest umiejętne promowanie szkoły wśród lokalnej społeczności.
Placówka oświatowa musi działać efektywnie a więc winna być odpowiednio i profesjonalnie zarządzana. Jedną z głównych, a w przypadku oświaty wręcz najważniejszych funkcji zarządzania jest zagwarantowanie właściwego procesu komunikowania się z otoczeniem.
Typowymi działaniami wchodzącymi w zakres promowania placówki oświatowej jest:
- przekazywanie informacji prasie lokalnej i podtrzymywanie dobrych stosunków z mediami działającymi w regionie,
- inicjowanie przedsięwzięć promocyjnych w Internecie (strona WWW, adres e-mail),
- organizowanie działań wychodzących do lokalnej społeczności (akademie, imprezy rozrywkowe i sportowe, uroczystości kościelne itp.)
- opracowywanie środków identyfikacji firmy (logo szkoły, wizytówki, papier firmowy),
- wydawanie gazetki szkolnej,
- organizowanie spotkań z przedstawicielami społeczności lokalnej.
Promowanie szkoły w lokalnym środowisku musi być prowadzone w sposób uczciwy i solidny. Nie można dopuścić do sytuacji, w której szkoła prezentuje agresywną i męczącą dla odbiorcy propagandę, trudno wówczas oczekiwać pozytywnych reakcji ze strony otoczenia. Jest to niezwykle istotne, gdyż każdy, kto działa publicznie, poddawany jest stałej ocenie otoczenia. Dobrze zaplanowana promocja powinna być przedsięwzięciem długofalowym, systematycznym, a osoba za nie odpowiedzialna musi wykazywać się konsekwencją i determinacją. Na ostateczny efekt pewnego tylko etapu prac trzeba czasami bardzo długo czekać, a po jego osiągnięciu podejmować kolejne czynności. Jakiekolwiek potknięcia bądź uchybienia mogą nie tylko zniweczyć naszą żmudną, wielomiesięczną pracę, ale nawet wywołać efekt odwrotny w stosunku do zamierzonego i w ostatecznym rozrachunku zaszkodzić wizerunkowi placówki oświatowej w lokalnym środowisku.
Aktywne promowanie usług placówek oświatowych jest oczywiście niezbędne wśród tych, dla których dobra opinia jest istotna dla funkcjonowania na rynku oświatowym. Są to wyższe uczelnie (przede wszystkim prywatne), szkoły średnie - głównie niepubliczne, oraz tzw. renomowane a także szkoły podstawowe i gimnazjalne (w tym przypadku głównie niepubliczne). W tych placówkach powinna być prowadzona działalność w sferze public relations. W przypadku pozostałych szkół – głównie publicznych, działania promocyjne obecnie nie są prowadzone zbyt aktywnie i rzadko mają charakter długofalowy. Ale sytuacja ta już niedługo może się diametralnie zmienić.
Zbliżający się niż demograficzny i nieunikniona reorganizacja sieci szkół będzie zmuszała szkoły do działań zmierzających do przetrwania, w praktyce do walki o ucznia. Sytuację tę może również nasilić wprowadzenie tzw. "bonu oświatowego".
Promowanie szkoły publicznej w lokalnym środowisku jest zadaniem trudnym, złożonym ale celowym. Wynikiem akcji promocyjnych może być pozyskanie sponsora, co przy nieefektywnym finansowaniu szkół przez organ prowadzący – a w konsekwencji przez państwo (poprzez subwencję) jest często jedyną możliwością utrzymania odpowiedniego poziomu wyposażenia szkoły. Promocja placówki jest nieodzowna przy budowie lub rozbudowie szkoły – często środki pozyskane od sponsorów przewyższają nakłady organu prowadzącego.
Bardzo ważnym zagadnieniem związanym z promocją szkoły jest identyfikacja społeczności lokalnej z placówką oświatową. Poprzez udział w uroczystościach i imprezach okolicznościowych wytwarza się specyficzna więź pomiędzy mieszkańcami a szkołą. Wtedy właśnie rodzi się pojęcie "naszej szkoły", które powoduje, iż mieszkańcy nawet nie związani bezpośrednio ze szkołą, nie będący ani rodzicami czy absolwentami traktują tę szkołę jako integralny element swojego środowiska.
Wojciech Maciej Jakubik
