Współczesne metody porozumiewania się wykorzystują wiele splecionych na różne sposoby kodów przekazu informacji i wymagają umiejętności ich odbioru oraz sprawnego przekładania znaków jednego kodu na drugi. "Praktyka funkcjonowania mediów uintensywnia te sytuacje – i w sferze nadawania, i w sferze odbioru – rozciągając je na przekazy informacji estetycznych. Oczywisty wpływ obrazowych i akustycznych kodów przekazu treści kulturowych na charakter kontaktu uczniów z literaturą i właśnie na sposoby jej odbierania kieruje uwagę polonistów – nawet gdy pozostają oni wiernymi strażnikami wartości lektury – na metody, które otwierają się na aktualną praktykę uczestnictwa ludzi w kulturze, lecz zarazem wypracowują strategię obrony książki oraz pisanego i mówionego słowa literatury. Metoda przekładu intersemiotycznego mieści w sobie niewątpliwie te pierwiastki." – pisze Z.Uryga w "Godzinach polskiego" .
Również A.Dyduchowa 2 uważa przekład intersemiotyczny za dobry sposób przygotowania ucznia do nawiązywania kontaktów z otoczeniem społecznym i kulturowym. Zwraca uwagę na trzy istotne funkcje działań przekładowych w kształceniu kompetencji komunikacyjnych dziecka:
- Czytanie kodów pozajęzykowych pobudza do wypowiedzi, pełni rolę "mowotwórczą", a zarazem rozwija zdolność nazywania i wyrażania treści niezwerbalizowanych. Pozawerbalne zabawy w role, inscenizowanie wydarzeń z życia, gry dramatyczne operujące gestem i mimiką mogą się nasycać dialogami i dopełniać komentarzami. Kontakty ze znakami plastycznymi czy akustycznymi sztuki prowadzą do ćwiczeń w wyodrębnianiu i nazywaniu elementów ich tworzywa, odczytywaniu i werbalizowaniu znaczeń oraz wyrażaniu doznań, emocji i ocen.
- W sytuacjach, gdy bariera językowa (np. kodu ograniczonego) utrudnia uczniowi wypowiedzi analityczne i interpretacyjne, hamuje spontaniczność doznań i emocji, których nie potrafi on zwerbalizować, działania pozawerbalne ( rysunek, gra dramatyczna, inscenizacja ) stwarzają szanse wyrażenia przeżyć i ujawnienia odbioru dzieła, stają się pomostem do języka pojęciowego.
- Wspólne działanie uruchamia w sposób naturalny interakcje między poszczególnymi uczniami i prostuje asymetryczny charakter szkolnej komunikacji językowej ( zdominowanej przez nauczyciela )."Dzieci mówią – powiada Dyduchowa - bo metoda przekładu intersemiotycznego stwarza sytuacje, w których muszą się porozumiewać, aby wykonać wspólnie jakieś działanie, aby te działania zaprojektować, aby zapoznać się nawzajem z własnymi pomysłami."3
W przekładzie intersemiotycznym dokonuje się rekonstrukcji utworu pierwotnego, zachowuje się podstawową ideę, wydobywa i uwyraźnia – właśnie dzięki innemu tworzywu – te jego warstwy i sensy, które wymykają się gdzieś w odbiorze lub nie dają się uchwycić w ekspresji językowej, bo należą do tej "aury" słowa, która apeluje do różnych zmysłów, nie mieści się w warstwie czysto pojęciowej. Jest więc przekład intersemiotyczny zawsze syntetycznym skrótem myślowym, zawierającym sedno przesłania wydobyte z pierwowzoru.4
Mówiąc najkrócej: przekład intersemiotyczny jest ekwiwalentem innego dzieła.
Przekład jest metodą analizy utworu ze względu na ucznia, wyzwala aktywność podmiotu poznającego. W materialnym ( wizualnym, dźwiękowym lub ruchowym ) rezultacie odbioru zawarty jest element kreatywności, który jednak nie marginalizuje pierwowzoru, lecz jest prezentacją odczytania, rezultatem wnikliwej interpretacji.
Przekład intersemiotyczny stosowany w dydaktyce bliski jest idei kształcenia integralnego, w którym nie rozdziela się i nie ćwiczy różnych dyspozycji psychicznych osobno.
Alicja Baluch5 uważa, że dokonując przekładu znaków słownych na obrazowe trzeba pamiętać, że w naszej kulturze istnieją różne konwencje obrazu. Do najczęściej spotykanych zalicza się konwencję realistyczną, symboliczną i abstrakcyjną. Rysunek realistyczny tworzy komiks, symboliczny ma charakter plakatu, a abstrakcyjny łączy się z muzyką.
Szukając definicji wyrażenia przekład intersemiotyczny należy odwołać się do greckiego słowa semeion – znak. Znak jest wytworem ludzkiej kultury, który służy do porozumiewania się. Naukę, która zajmuje się znakami funkcjonującymi w kulturze i bada ich występowanie w życiu społecznym, określa się mianem semiologii.6
Przekład intersemiotyczny jest zatem przekładem jednego systemu znakowego na inny, kiedy te same treści przekazuje się przy pomocy różnych sposobów komunikowania.7
Autor: Aleksandra Stroińska
Przypisy:
- Z.Uryga, Godziny polskiego, Warszawa-Kraków 1996,s. 157.
- A.Dyduchowa, op.cit., s. 102.
- Tamże, s. 111 – 112.
- W.Żuchowska, Szansa w metodzie, w: Nowa Polszczyzna nr 2(7) 1998, s. 3-5.
- A.Baluch, Poezja współczesna w szkole podstawowej, Warszawa 1984, s. 24-25.
- P.Guirand, Semiologia, Warszawa 1979, s. 5
- J.Polakowski, Metoda przekładu intersemiotycznego w kształceniu sprawności językowej, w: Oświata i wychowanie. Wkładka NURT 1980-81, s. 18.
|
