mgr Danuta Pobłocka, Przedszkole Nr 9 w Leborku
Zdrowie- w definicji Światowej Organizacji Zdrowia- to nie tylko brak choroby, ale także stanu dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego.
Zdrowie jest więc procesem przystosowania się do zmieniających się warunków środowiskowych. Dlatego też program edukacji pro zdrowotnej powinien obejmować swym zasięgiem całe otoczenie, w którym przebywa dziecko. W procesie tym współdziałać muszą trzy podmioty edukacyjne: dzieci, nauczyciele i rodzice.
Wychowanie zdrowotne najczęściej ujmowane jest w trzech płaszczyznach: indywidualnej, grupowej i środowiskowej. W przedszkolu mają zastosowanie pierwsze dwie: indywidualna i grupowa, trzecia- środowiskowa, warunkowana dojrzałością psychospołeczną, dotyczy raczej młodzieży i dorosłych.
Wychowanie zdrowotne- to proces złożony i długotrwały.
Ze strony wychowanka na proces ten wpływają takie czynniki jak: zdrowie, rozwój i stan psychofizyczny dziecka, zasób wiadomości i umiejętności, cechy osobowości i właściwości psychiki, sprawności i doświadczenie. Zakłócają pomyślny przebieg procesu wychowania zdrowotnego złe nawyki, mylne poglądy i przekonania, niewłaściwa postawa w sprawach zdrowia i higieny wynikające z zaniedbań wychowawczych w środowisku rodzinnym.
W kształtowaniu nawyków i przyzwyczajeń zasadniczą rolę odgrywa wypracowanie automatyzmu opartego na złożonych odruchach warunkowych. Zależnie od stopnia rozwoju intelektualnego dziecka przekazuje się mu podstawową wiedzę z zakresu ochrony zdrowia i higieny. Uświadamianie i przekazywanie wiadomości utrwalają wypracowane nawyki i przyzwyczajenia, stanowiąc mocną podbudowę teoretyczną i motywację dla praktyki.
Przedszkole zapoczątkowuje, a szkoła powinna kontynuować i rozwijać proces wychowania zdrowotnego i przekazywania wiedzy z tej dziedziny młodemu pokoleniu.
Stwierdzono w praktyce, iż dzieci uczęszczające do przedszkola przenoszą do środowiska domowego dobre nawyki i właściwą, pożądaną postawę w sprawach zdrowia i higieny.
Wiele jest do zrobienia w zakresie higieny osobistej dziecka poprzez systematyczne oddziaływanie wychowawczo- zdrowotne.
Dotyczy to higieny poszczególnych układów narządów, w tym higieny jamy ustnej i higieny narządów ruchu, higieny odzieży i obuwia, higieny żywienia, higieny zajęć i zabaw i przede wszystkim higieny psychicznej.
Problemem kluczowym w warunkach współczesnej cywilizacji staje się zdrowie psychiczne dziecka.
W psychice dziecka przedszkolnego następuje projekcja wpływów pozytywnych i negatywnych środowiska zewnętrznego, nakładających się na cechy i właściwości dziedziczne i wrodzone.
Wśród dzieci notuje się wzrost nerwowości, wyrażający się występowaniem nerwic i zaburzeń nerwicowych różnego typu.
Nikt z rodziców ani też z personelu przedszkola nie jest wolny od obowiązku realizacji zasad profilaktyki nerwic i zaburzeń nerwicowych u dzieci. Przedszkole kształtuje właściwy model stosunków międzyludzkich.
Z psychologicznego i społecznego punktu widzenia nerwice dziecięce stanowią jedną z form nieprzystosowania dziecka do środowiska w wyniku przewlekłego zazwyczaj działania czynników stresowych oraz niemożności zaspokojenia jego potrzeb psychicznych.
Centralny układ nerwowy dziecka jest ogromnie plastyczny i podatny zarówno na dodatnie, jak i na ujemne wpływy czynników zewnętrznych, a przede wszystkim na bezpośrednie oddziaływanie najbliższego otoczenia i rodziców. Konsekwentnym i racjonalnym postępowaniem rodzice mogą i powinni wzmacniać słabe z natury hamowanie układu nerwowego dziecka.
I odwrotnie- przez błędy wychowawcze czy z braku wiedzy o potrzebach psychicznych dziecka mogą zaburzyć fizjologicznie chwiejną równowagę jego procesów nerwowych oraz pogłębić wrodzone odziedziczone wady charakteru, przyczyniające się do nieprawidłowego rozwoju cech osobowości dziecka.
Spośród wielu nieprawidłowych systemów wychowawczych szczególnie trzy są najczęstszą przyczyną powstawania dziecięcych zaburzeń nerwicowych. Są to:
- wychowanie rygorystyczne (nadmierna surowość, wygórowane wymagania, żądania, stosowanie kar, ograniczanie swobody dziecka, nieokazywaniem mu zadowolenia z jego osiągnięć),
- postępowanie zbyt liberalistyczne z przesadnym pobłażaniem dziecku, zaspokajaniem wszystkich jego, nieraz bezsensownych zachcianek, ustępowanie mu w każdej sytuacji, zwłaszcza konfliktowej, często z nadmiernym ochranianiem go, a czasem ze zbyt wczesnym, niewłaściwym usamodzielnianiem dziecka,
- najwięcej szkody przynosi jednak dziecku wychowanie niekonsekwentne; cechujące się niejednolitą postawą rodziców wobec dziecka.
Ten typ wychowania wpływa najbardziej ujemnie na rozwój uczuciowy dziecka i na jego charakter. Po okresie niepewności i zagrożenia, które przezywa dziecko, nie wiedząc jak niekonsekwentni rodzice zareagują w danym momencie na jego zachowanie, powoli uczy się lawirować miedzy nimi, kłamać, schlebiać temu z rodziców, od którego spodziewa się większych korzyści, wykorzystywać słabostki każdego z rodziców.
Równie często występują nerwice u dzieci rodziców, których pożycie układa się źle. Dziecko jest ogromnie wrażliwe na uczuciową stronę zachowania dorosłych, wyczuwa ono podświadomie atmosferę napięcia, panującego w domu, co wyzwala w nim stałe uczucie zagrożenia i lęku prowadzące do nerwicy.
W wieku przedszkolnym najczęściej występują nerwice:
- reakcje nerwicowe z przewagą zaburzeń ruchowych (trudności koncentracji uwagi, nadpobudliwe ruchowo)
- z nadpobudliwością emocjonalną (nieopanowane, wybuchowe, pobudzone)
- z objawami zahamowania (są lękliwe, boją się obcych ludzi, sytuacji)
Nerwice dziecięce stosunkowo łatwo poddają się leczeniu i łatwo znikają bez trwałych zaburzeń osobowości, jeśli w porę uchwyci się ich pierwsze symptomy. Każdy objaw budzący podejrzenie nerwicy powinien być jak najszybciej przez rodziców zasygnalizowany specjaliście.
Klimat psychiczny i zaspokojenie potrzeb dziecka zarówno przez rodziców jak i przedszkole, wyrabiają u dziecka pozytywne i pożądane cechy osobowości. Przedszkole w porozumieniu z rodzicami i przy ich pomocy pragnie wnosić trwały wkład w kształtowanie kultury zdrowotnej i zdrowia każdego dziecka.
