Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wykorzystanie bajki w pracy z dziećmi przebywajacymi w placówce opiek-wych

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 4311 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Bajka przypina skrzydła do ramion i pozwala oderwać się od rzeczywistości, a później jak z lotu ptaka zobaczyć swoje problemy wpisane w losy innych, i znaleźć wzory, zasoby w skarbnicy baśni, czy szerzej - literatury. Może być ona odczytywana i służyć jako model lub wzorzec określonych zachowań. Dziecko wybiera na swego modela bohatera najbardziej do siebie podobnego z powodu niezaspokojonych potrzeb i podobieństwa sytuacji, w której się znajduje.

Nieraz sytuacje czy wydarzenia jakich doświadcza dziecko przybyłe do placówki opiekuńczo-wychowawczej są bolesne i zaburzają rozwój jego osobowości. Lęki, jakie przeżyło często są dla niego koszmarem i mogą pozostawiać trwały ślad , bliznę na osobowości. Według Marii Molickiej jedną z metod redukujących lęk u dzieci są obok zabawy, baśnie i bajki . Biblioterapia może pomóc w pracy wychowawcy w takich placówkach opiekuńczo-wychowawczych jak domy dziecka. Bajki to najbliższe dziecku utwory, w których świat realny miesza się z fantastycznym i razem tworzą zrozumiałą rzeczywistość. Dziecko zapoznaje się w nich z sytuacjami wzbudzającymi niepokój oraz znajduje rozwiązanie problemów.

Pojęcie biblioterapii sięga korzeniami do czasów starożytnych. W bibliotece w Aleksandrii widniały słowa: “Lekarstwo na umysł”. W 1272 roku w szpitalu Al-Mansur w Kairze stosowano czytanie Koranu w ramach terapii, w Europie w XVIII wieku włączono pobożne teksty do programów leczenia psychicznie chorych. W 1802 roku Benjamin Rush zalecał czytanie książeczek świeckich w tym samym celu . Baśnie i opowiadania mają również tradycję w leczeniu. Po raz pierwszy terminu biblioterapia użyto w 1916 roku. Samo pojęcie wywodzi się z dwóch wyrazów greckich: biblion, co oznacza książkę i therapeo-leczę .

Według I.Boreckiej biblioterapia określana jest jako „działanie terapeutyczne oparte o stosowanie materiałów czytelniczych rozumianych jako środek wspierający proces terapeutyczny w medycynie. Jest rodzajem psychicznego wsparcia, pomocy w rozwiązywaniu osobistych problemów, rodzajem oparcia w procesie osiągania bezpieczeństwa, może być środkiem do realizacji potrzeb” .

Według E. Tomasik “biblioterapia jest zamierzonym działaniem przy wykorzystaniu książek lub materiałów nie drukowanych (obrazów, filmów itp.) prowadzących do realizacji celów rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych, profilaktycznych i ogólnorozwojowych” .

Pedagogiczny aspekt biblioterapii koncentruje się wokół roli książki “jako metody leczenia opartego o proces edukacyjny, który ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją. Pożądane zmiany mają wystąpić w zachowaniu, uczuciach i wierzeniach” .

Zdaniem M.Molickiej oddziaływanie książki polega na zmianie sposobu widzenia swojej sytuacji, siebie, pogłębieniu samoświadomości i tym samym zmianie sposobu odczuwania, zachowania. ”Literatura pomaga zrozumieć własną sytuacje, umotywować do działania i dokonania zmian, także - uwierzyć w siebie” .
“Literaturę można wykorzystać w terapii w celu przekazania wiedzy, wzbogacania doświadczenia, ukazania innych wzorów myślenia, odczuwania, działania” . Dzięki umiejętnie dobranej literaturze pogłębieniu ulega samoobserwacja, co może prowadzić do bardziej świadomego kierowania sobą. Baśnie i bajki dają wsparcie, kompensują niezaspokojone potrzeby, przedstawiają inne wzory myślenia i działania, a tym samym budują zasoby osobiste, stymulują rozwój. Umożliwiają poznanie i rozumienie cudzych, a potem własnych motywów działania. Uwrażliwiają na piękno i dobro.
“Bajka przypina skrzydła do ramion i pozwala oderwać się od rzeczywistości, a później jak z lotu ptaka zobaczyć swoje problemy wpisane w losy innych, i znaleźć wzory, zasoby w skarbnicy baśni, czy szerzej - literatury” .

Dzieci wychowujące się w rodzinach współuzależnionych od alkoholu, dysfunkcjonalnych lub przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych mogą budować swoje doświadczenie osobiste również poprzez czytanie o innej, książkowej rodzinie. Przebywanie w rodzinie zakreślonej ręką pisarza pozwala doświadczać dzieciom innych emocji, wzbogaca ich wiedzę, kompensuje niedostatki. Literatura ta daje wzory osobowe.
Wszystkie zdobyte kompetencje dają poczucie kontroli nad sytuacją, zwiększają wachlarz jego sposobów radzenia sobie. Wzmacnia to poczucie własnej wartości i wpływa korzystnie na utrwalenie się innego sposobu myślenia. Pogłębiając samoświadomość, uczy wzmacniania mocnych stron człowieka. Książka służy terapii, gdyż może dawać wsparcie poprzez akceptację. Szczęśliwe zakończenie buduje nadzieję i wiarę w sukces. Bohater książkowy daje wsparcie. Książka i jej bohaterowie mogą kompensować, czyli zastępczo zaspokajać ważne potrzeby. Dając chwilowe uspokojenie, ukojenie, budzą nadzieję na spełnienie potrzeb, oczekiwań. Właśnie literatura kompensacyjna doraźnie pozwala znosić cierpienie, łagodzi je.
Książka może również relaksować, gdy zawiera elementy humorystyczne. Wpływa wtedy korzystnie na emocje, a tym samym obniża lęk. Redukując przykre napięcie emocjonalne. Literatura może być stosowana jako środek odciążający w sytuacji tymczasowej, gdy nie ma możliwości wpływania na bieg wydarzeń.
Zdaniem M.Molickiej literatura buduje zasoby osobiste. Przysparza wiedzy, pomaga poznawać inne sposoby myślenia i działania, daje wzory zachowań, wsparcie w sytuacjach emocjonalnie trudnych, kompensuje wszystkie niedostatki w zakresie niezaspokojonych potrzeb, oczekiwań, relaksuje, wyzwala dobry nastrój. Budując zasoby osobiste, daje dziecku siłę radzenia sobie w sytuacjach lękotwórczych. Ważne jest, by literatura była odpowiednio dobrana, adekwatnie do problemów dziecka. Dzieciom z rodzin dysfunkcyjnych, przebywających poza rodziną brakuje pozytywnych wzorów. Odczuwają one brak w zaspokajaniu potrzeb. Mają poczucie mniejszej wartości. Potrzebują literatury do zmagania się z sytuacjami trudnymi. Bohaterowie literaccy są jak ważne osoby w życiu. Dziecko, zmieniając lektury, może rozwijać się wraz z nimi. Literatura może kompensować wszelkie niedostatki, ukierunkowywać, wskazywać na wartości, budując zasoby osobiste, obniżać lęk, pomagać w radzeniu sobie w trudnych sytuacjach. Bohater literacki może oddziaływać podobnie jak osoba, która stanowi wzór, model. Obraz jaki dziecko tworzy pod wpływem sugestii autora, jest zawsze jego samodzielnym wytworem.
W okresie dzieciństwa i młodości podatność na wzory jest szczególna. Według K. Obuchowskiego dziecko chłonie wzory - ma ich bowiem mało w repertuarze. Wzory te też decydują o następnych wyborach, następnych modelach, jakie dziecko przyjmie i zaadoptuje jako własne .

Zdaniem M.Molickiej literatura oferuje nieznane, nowe wzory zachowań. Bajka może być odczytywana i służyć jako model lub wzorzec określonych zachowań . Dziecko wybiera na swego modela bohatera najbardziej do siebie podobnego z powodu niezaspokojonych potrzeb i podobieństwa sytuacji, w której się znajduje.
Identyfikacja daje szereg gratyfikacji w postaci zastępczego zaspokojenia potrzeb, kształtowania pozytywnego obrazu siebie. Z tych też względów literatura wpływając na dziecko za pomocą różnych mechanizmów psychologicznych, głównie naśladownictwa i identyfikacji, asymilacji wiedzy i mechanizmów odwrażliwiania, spełnia istotną rolę w terapii i profilaktyce .

Bajki terapeutyczne są pomocą w samodzielnym i twórczym sposobie radzenia sobie w świecie. Pomagają nie tylko dzieciom, ale i rodzicom, nauczycielom, wychowawcom, terapeutom wejść w świat dziecięcych marzeń, zrozumieć się wzajemnie i razem przeżywając radości i smutki bohaterów, poczuć więź, jaka łączy z innymi. Szczególną rolę pełni literatura dziecięca w stymulacji rozwoju dziecka wychowującego się w środowisku ubogim pod względem zabezpieczenia najważniejszych potrzeb psychicznych-bezpieczeństwa, miłości, uznania. Pozwala żyć i rozwijać się również tam, gdzie nie ma sprzyjających ku temu warunków. Bajki terapeutyczne leczą, obniżają napięcie, pomagają radzić sobie z lękiem. Są pomocne w profilaktyce. Są dobrą metodą terapeutyczną .Bajki terapeutyczne mają też na celu poszerzanie wiedzy dziecka o inne wzory, dotąd mu nie znane . Bajki terapeutyczne pozwalają bez lęku spojrzeć na swoje problemy i uczą, jak pomagać sobie samemu w trudnych sytuacjach. Umożliwiają stawienie czoła przeciwnościom. Poszerzają wiedzę dziecka o inne wzory, dotąd mu nie znane. W ten sposób może ono rozszerzyć swoje kompetencje w radzeniu sobie w nowej, trudnej sytuacji. Bohater bajkowy jest w podobnej trudnej sytuacji, a to ułatwia proces utożsamiania się z bohaterem i naśladowania jego zachowań. Dzięki bajce terapeutycznej dziecko oswaja sytuacje, osoby wywołujące lęk, a więc po jakimś czasie przestają te reakcje się pojawiać.
Konkretyzacja lęku dokonuje się poprzez pokazanie dziecku, jakie osoby, przedmioty czy sytuacje go wywołują. Umożliwia to wypracowanie strategii pomocy bądź zapobiegania lękowi. Uświadomienie przyczyn i skutków wpływa na racjonalność działania i nieuleganie panice. Inna technika stosowana w bajkach terapeutycznych polega na kojarzeniu bodźców poznanych jako lękotwórcze z przyjemnymi emocjami, co w efekcie prowadzi do wyobrażenia sobie bodźców uprzednio lękotwórczych - bez doznawania lęku; umiejętność tę dziecko przenosi potem na realne sytuacje życiowe.
Bajka terapeutyczna jest utworem adresowanym do dzieci, głównie w wieku od 4 do 9 lat, w których świat widziany jest z dziecięcej perspektywy. Celem bajek terapeutycznych jest uspokojenie, zredukowanie problemów emocjonalnych i wspieranie we wzroście osobistym .

Maria Molicka wyodrębnia następujące rodzaje bajek terapeutycznych: relaksacyjną(której głównym celem jest uspokojenie dziecka, zwłaszcza na podstawie wizualizacji), psychoedukacyjną oraz psychoterapeutyczną.
Celem bajek psychoedukacyjnych i psychoterapeutycznych jest redukcja lęku powstałego w wyniku negatywnego doświadczenia (tzw. lęk odtwórczy), czy też na skutek niewłaściwej stymulacji wyobraźni (tzw. lęk wytwórczy) oraz niezaspokojonych potrzeb. Niezaspokojona potrzeba bezpieczeństwa generuje często lęk, np. przed ciemnością, pożarciem przez dzikie zwierzę, związana jest z przeżywaniem zagrożenia bezpieczeństwa fizycznego przy odczuwanym jednocześnie osamotnieniu. W bajce, która ma zredukować ten lęk, należy skoncentrować się na stworzeniu atmosfery ciepła, bezpieczeństwa, którą zapewnią postacie tam występujące, oraz poczucia, że jeden z bohaterów będzie zawsze blisko, zawsze gotowy do pomocy. Świadomość, że ktoś jest stale obecny, zwiększa poczucie bezpieczeństwa, podobnie jak posiadanie amuletów chroniących przed zagrożeniem. I dlatego silny bohater bajkowy może spełniać tę samą rolę. Niezaspokojenie potrzeby miłości rodzi lęk przed porzuceniem, odrzuceniem. W bajce redukującej ten lęk należy zwrócić szczególną uwagę na przedstawienie argumentów, że bohater jest wart miłości i że na pewno ją zdobędzie, upewnienie lub zastępcze danie miłości jest sposobem na jego redukcję. Przy niezaspokojonej potrzebie akceptacji rodzi się poczucie bycia gorszym, mniejszej wartości, także odrzucenie, brak miłości powoduje powstawanie lękowego obrazu samego siebie. W bajce, która ma za zadanie zredukować ten lęk, dziecko musi znaleźć nie tyle bohatera bez skazy, ale takiego, który pokonuje rozmaite przeszkody, osiąga sukces, zwycięża wszystkich, budzi podziw, akceptację i szacunek. Bajka relaksacyjna posługuje się wizualizacją w celu wywołania odprężenia i uspokojenia. Akcja takiej bajki toczy się w miejscu dobrze dziecku znanym, a opisywanym jako spokojne, przyjazne i bezpieczne; takie też jest w percepcji dziecka. Bajka taka ma wyraźny schemat. Bohater opowiadania obserwuje i doświadcza wszystkimi zmysłami miejsca, gdzie odpoczywa .
E.Małkiewicz uważa, że bajka ta powinna być krótka, trwać 3-7 minut, że powinny w niej występować specyficzne wydarzenia, które związane są z piciem wody ze żródła, kąpielą pod wodospadem, lataniem. Wydarzeniom tym przypisuje się “silne działanie oczyszczające, uwalniające od napięć i innych negatywnych emocji” .
A.Lazarus wizualizację nazywa obrazowaniem wewnętrznym . Wizualizacja w pracy z dziećmi powoduje wywołanie określonych stanów emocjonalnych i rozwija wyobraźnię . W efekcie stosowania bajek relaksacyjnych, gdzie położony jest nacisk na wizualizację, można osiągnąć trwałe, pozytywne rezultaty, jeśli zajęcia te prowadzone są systematycznie.

Przed opowiadaniem bajki osoba prowadząca wprowadza dzieci w stan rozluźnienia. Osoba opowiadająca bajkę relaksacyjną sama musi być odprężona, nie może odczuwać napięcia. Musi wyrównać swój oddech i rytmicznie, cichym głosem podawać tekst. Trzeba to uprzednio wiele razy przećwiczyć, by pamiętać o zsynchronizowaniu oddechu, utrzymaniu rytmu i stosowaniu przerw. Przerwy powinny być tak długie, jak wypowiadana myśl . Dobrze, jeśli wypowiadanym słowom towarzyszy uspokajająca muzyka. Muzykoterapia dodatkowo wzmocni efekt relaksacji .

Według A.Lazarusa: “Korzystając umiejętnie z zasobów własnej wyobraźni, osiąga się wiarę w siebie, rozwija energie i wytrwałość, kieruje uwagę ku wielu twórczym przedsięwzięciom” .

Bajka psychoedukacyjna to taka, której celem jest “wprowadzenie zmian w szeroko rozumianym zachowaniu dziecka, czyli rozszerzenie możliwego repertuaru zachowań” . Zdaniem M.Molickiej bohater bajki ma problem podobny do tego, który przeżywa dziecko. Zdobywa ono doświadczenie poprzez świat bajkowy, gdzie uczy się, jakie wzory zachowania należy zastosować, rozszerza swoją samoświadomość, co sprzyja uczeniu się zachowania w sytuacji trudnej. Według tej autorki bajki psychoedukacyjne powinny mówić o emocjach, jakie wyzwalają konkretne sytuacje w taki sposób, by rozwijały świadomość emocjonalną, czyli rozpoznawanie i nazywanie emocji, by sprzyjały rozumieniu ich wpływu, wywołujących je przyczyn i efektów w postaci doznawanych symptomów, uczyły optymizmu, rozwijały empatię, dawały wsparcie poprzez zwracanie uwagi, jak ważna jest przyjaźń i dobre relacje z innymi. Układając te bajki należy posługiwać się metaforami czy symbolami znanymi dziecku.
Wśród dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych takie, które nie odnoszą sukcesów w szkole nie należą do rzadkości. Często pozbawione są pochwał nauczycieli. Dziecko szybko zdaje sobie sprawę z tego, jak jest oceniane, i wyrabia o sobie negatywne zdanie. Dzieci , które mają złe stopnie, są często adresatem wyzwisk, niewybrednych epitetów. Głęboko przeżywają odrzucenie społeczne, które wyraża się głównie w lęku, wstydzie i gniewie. Niektóre z nich próbują walczyć, przeciwstawiać się opiniom, komentując albo uciekając ze szkoły, idąc na wagary, co powoduje kary. Inne wycofują się, zamykają w apatii i bierności, ale wszystkie uciekają od sytuacji, z których wynika, że są gorsze od innych. Poczucie bycia gorszym powoduje zamknięcie się w sobie, izolację od środowiska lub też ceną jest tu nadmierne uzależnienie od innych, byle zostać zaakceptowanym. Zdaniem M.Molickiej właśnie bajki psychoedukacyjne mają za zadanie pomóc tym, którzy gorzej się uczą, w poszukiwaniu odkrycia ich mocnych stron, bo o słabych dzieci dowiadują się codziennie. Bajki te mogą pokazać, że każdy ma określone predyspozycje i przezywaniem kolegi czy odrzucanie go z uwagi na słabsze wyniki w nauce jest nie tylko krzywdzące, lecz także błędne. Bajki psychoedukacyjne powinny zawsze zostać opracowane, co nie znaczy wyjaśnione. Po ich przeczytaniu należałoby zachęcić dzieci do narysowania ilustracji, uzewnętrznienia emocji, porozmawiania o tym, co czuli bohaterowie bajek, nieraz należałoby też odnieść się do doświadczeń osobistych. Nie należy narzucać dzieciom interpretacji. One same muszą bajkę zinterpretować i wówczas dopiero nabierze dla nich znaczenia osobistego, bo będzie ich własnym odkryciem.
Bajki psychoterapeutyczne wytyczają nowy kierunek terapii. Przeznaczone są głównie dla dzieci w wieku od 4 do 9 lat.
Bajki te w przeciwieństwie do bajek relaksacyjnych i psychoedukacyjnych, są dłuższe, mają rozbudowaną fabułę. Na podstawie rozgrywających się w nich zdarzeń można nie tylko uwzględnić wszystkie założenia teoretyczne, jakie powinny tkwić w ich strukturze, ale przede wszystkim ułatwić wystąpienie mechanizmu naśladownictwa i identyfikacji oraz przewarunkowania. Według M.Molickiej bajka psychoterapeutyczna zawiera niektóre elementy baśni(kompensacja potrzeb) i bajki psychoedukacyjnej (wzory), uzupełnione o dawanie wsparcia, co w efekcie ma poprzez mechanizmy psychologiczne (identyfikację z bohaterem, odwrażliwienie i wiedzę) zbudować zasoby osobiste, a tym samym spowodować redukcję napięcia. Nabycie zasobów osobistych powoduje przyjęcie “za swoje” nowych strategii i ukierunkowanie na realistyczną samorealizację.

Bajka psychoterapeutyczna ma następujące cele:
a) zastępczo zaspokoić potrzeby, dowartościować dziecko, które jest w trudnej sytuacji (kompensacja);
b) dać wsparcie poprzez zrozumienie, akceptację, budowanie pozytywnych emocji, nadziei, przyjaźni, jaką zapewniają bajkowe postacie;
c) przekazać odpowiednią wiedzę o sytuacji lękotwórczej i wskazać sposoby radzenia sobie.
Ogólnie bajki psychoterapeutyczne mają za zadanie obniżać lęk. Podobnie jak w baśni występują symbole i metafory. Ich celem jest pomoc w dotarciu do prawdziwych odczuć dziecka. Dziecko ma poprzez fabułę odnaleźć swe lęki i uzyska pomoc. Opisywanie stanów emocjonalnych sprzyja kształtowaniu się empatii, rozumieniu siebie i innych, ułatwia komunikację, a tym samym skłania do niesienia pomocy.
Uświadomienie przyczyn i skutków wpływa na racjonalne działanie, pomaga nie ulegać panice. Bohater bajkowy prezentuje wzory zachowań, które są racjonalne i które umożliwiają działanie. W ten sposób dziecku przybywa wzorów działania i rozumienia sytuacji.
Racjonalizacja w bajkach to nie tylko przedstawianie czytelnikowi: nie jesteś sam, są i inne osoby tak samo odczuwające, nie masz się czego wstydzić czy obawiać, ale przede wszystkim pokazanie racjonalnego, innego sposobu myślenia, a co się z tym wiąże, przeżywania i zachowania. W bajkach tych ten moment innego myślenia o sytuacji lękotwórczej jest bardzo ważny. Tutaj baśniowe postacie pomagają innym w ocenianiu i działaniu, pomagają znaleźć rozwiązanie poprzez skuteczne działanie. I to bohater z ich pomocą sprawdza zaproponowaną nową metodę. Świat bajkowy jest “prawdziwy”, podobny do tego, który dziecko zna. Również znany jest problem, który ono przeżywa, tylko postacie są fikcyjne. W bajkach zamazuje się rzeczywistość i baśniowość tak, by ułatwić generalizację, czyli przenoszenie i uogólnianie wzorów.
Ważnym zadaniem jest pomóc znaleźć dziecku argumenty do dialogu z samym sobą, gdy obawia się zagrożenia, którego nie rozumie(zostało nastraszone lub ma przykre doświadczenia). Wzmocnienie poczucia własnej wartości bohatera dokonuje się poprzez nagradzanie go za skuteczność, rozwijanie nowych zainteresowań oraz uczenie myślenia pozytywnego. Wszystkie bajki mają stałe elementy, dotyczące głównego tematu, bohatera, wprowadzanych postaci i tła opowiadania.
Zdaniem M.Molickiej cechą wszystkich bajek terapeutycznych jest to, że bohater znajduje się w trudnej sytuacji i przeżywa lęk, a wprowadzane postacie umożliwiają znalezienie sposobu na jego przezwyciężenie. Mechanizmy, dzięki którym bajki psychoterapeutyczne mają oddziaływać, to naśladownictwo i identyfikacja, odwrażliwianie oraz asymilacja wiedzy. Za pomocą bajek dokonuje się odwrażliwianie poprzez oswajanie z sytuacjami, osobami, zdarzeniami. Na skutek częstego kontaktu z bodźcem o średniej sile występuje redukcja lęku , w efekcie reakcja na niego zanika (efekt habituacji). Bajki mogą pomóc w profilaktyce tak, by przygotować dziecko, wyposażyć je w odpowiednie argumenty, oswoić z trudną sytuacją, dać wzory do naśladowania i w ten sposób je wzmocnić. Bajka może być zastosowana w trakcie przeżywania sytuacji trudnej. Bajka może też pomóc dzieciom, które przeżyły lęk, noszą go w sobie. Wtedy dziecko czytając bajkę odnoszącą się do jego lęku, przeżywa go powtórnie, przepracowuje, nadaje odpowiednie znaczenie, rozumie znaczenie, rozumie genezę swoich przeżyć, racjonalizuje i wówczas następuje katharsis, negatywne emocje zostają wyrzucone, przestają zalegać, zostały uświadomione.
Utwory te pomagają dzieciom w radzeniu sobie za problemami. Szczególnie potrzebne są dzieciom cechującym się gotowością do reagowania lękiem, które częściej niż inne wymagają pomocy i ochrony .

Lęki dzieci przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wiążą się z niezaspokojeniem potrzeb. Lęk jest dla nich bolesnym odczuwaniem braku. Niezaspokojenie potrzeb psychicznych, fizjologicznych wywołuje doraźne, negatywne stany emocjonalne i obawę, że sytuacja taka może pojawić się w przyszłości. Dla dzieci w ich rozwoju fundamentalne znaczenie mają oprócz w/w potrzeb także potrzeby: miłości, bezpieczeństwa, akceptacji, przynależności .
U dzieci, które utraciły kontakt emocjonalny z matką pojawiają się zaburzenia w rozwoju umysłowym i emocjonalnym. Zaburzenia te ujawniają się często w formie opóźnienia w rozwoju, a nawet upośledzenia umysłowego oraz licznych nieprawidłowościach emocjonalnych, które zakłócają i patologizują przystosowanie społeczne.
U dzieci starszych mogą pojawiać się lęki związane z obrazem samego siebie, a zatem lęk przed odrzuceniem, wyśmianiem. Należy stwarzać tym dzieciom takie warunki, by eliminować ich występowanie. Dlatego też szczególnego znaczenia nabiera profilaktyka oddziaływań wychowawczych .

Z pomocą bajek dziecko uczy się reguł, jakie rządzą rzeczywistością, i wzorów zachowań. One to rozbudzają dziecko wewnętrznie i dostarczają mu wiele radości. Bajki umożliwiają także utożsamienie się z bohaterem, przeżywanie coraz to nowych przygód i emocji. W bajkowym świecie rządzą reguły dobra. Ono zawsze zwycięża. Szczęśliwe zakończenie daje dziecku, które już poczuło się bohaterem albo uczestnikiem zdarzeń, przyjemne uczucie sukcesu. Jednak najważniejsza rola bajki zdaniem M.Molickiej “tkwi w uwalnianiu od lęku poprzez oswojenie z zagrożeniem, poprzez danie wsparcia za sprawą świadomości, że dobra wróżka czuwa i oto nagle może nastąpić nieoczekiwana zmiana losu" . Poradzenie sobie w niezwykle trudnych sytuacjach wzmacnia wewnętrznie, daje siłę, nastawia optymistycznie do szukania rozwiązań w trudach dnia codziennego. Dziecko staje się wrażliwsze na zło, niesprawiedliwość, ból.
Wybierając bohatera bajkowego należy go upodobnić do dziecka wyłącznie w zakresie wieku i bycia w podobnej sytuacji lękotwórczej. Nie należy nadawać takiego samego czy podobnego imienia, nie upodabniać fizycznie. Poprzez bajkę nie można narzucać sposobu myślenia, nie można pouczać. Gdy bohatera nazbyt upodobnimy do dziecka, może on poczuć się zdemaskowany, ośmieszony, a nie wykluczone, że jeszcze potrzebuje czasu, jeszcze nie potrafi mówić o swoich problemach, nie życzy sobie tego. Zdaniem M.Molickiej dziecko musi samodzielnie bajkę "przepracować", to znaczy znaleźć te elementy, które będą przydatne w dialogu z samym sobą, które pomogą zrozumieć własne emocje, uzyskać wsparcie przez identyfikację z bohaterem, zapoznać się z bohaterem, zapoznać się ze wzorami myślenia i zachowania innymi niż te, jakie są w jego repertuarze .

Środowisko z którego wywodzą się wychowankowie zazwyczaj nie było pozytywnym wzorcem, nie kształtowało niezbędnych w życiu umiejętności i nawyków, odbierało dziecku wiarę we własne możliwości. Dlatego ważne jest, by przygotować wychowanka do samodzielnego życia. Aby to uczynić należy przez wiele lat dostarczać mu pozytywnych wzorców, stwarzać okazje do obserwacji normalnie funkcjonujących rodzin oraz poddawać go działaniom ułatwiającym nabycie odpowiedniej wiedzy i umiejętności. Wychowankowie to w przyszłości zazwyczaj ludzie zdani na siebie. I dlatego dla wielu dzieci z domu dziecka bajki mogą być pierwszym źródłem poznawania systemu norm i wartości. Dzięki nim dziecko staje się wrażliwsze na zło, niesprawiedliwość, ból. Dzięki bajce może w sposób zastępczy zaspokoić swe potrzeby psychiczne - poczuć się kochane, akceptowane, bezpieczne. Wcielając się w bohatera, ma poczucie , że dobra wróżka czuwa nad nim lub że umiejętność posługiwania się czarami może zmienić jego sytuację na tak korzystną, jak to się stało w bajce. Przez to czuje się bezpieczne; bajka daje mu wsparcie, poczucie siły i nadzieję.
Bajki umożliwiają zrozumienie problemów emocjonalnych. Przeżycia na obszarze granicznym między realnym a nierealnym światem ułatwiają dzieciom stopniowe ujawnianie problemów wynikających z układów rodzinnych.
Życie dziecka w placówce opiekuńczo – wychowawczej obfituje w różne odmiany lęku. Dzięki literaturze niektóre z nich można złagodzić, oswoić dziecko z lękiem. Bajki pozwalają odreagować różne ukryte lęki. Pomagają nabrać do nich dystansu. Wyrażają słowami lęki z jakimi dzieci zmagają się na co dzień. Dziecko dzięki bajkom uczy się nie tylko rozumieć rzeczywistość, ale także nabiera umiejętności jej zmieniania. Te nabyte kompetencje sprawdza w rzeczywistości realnej, usiłując zmienić bieg wydarzeń. Uczy się odróżniać fikcję od rzeczywistości. Poprzez bajkę dziecko kreuje samego siebie, upodobnia się do bohatera, przyjmuje jego wzorce moralne, sposoby myślenia i działania. Dziecko odkrywa własną tożsamość: kim jest i kim chce być. Większość dzieci trafia z domów zaniedbanych, patologicznych. Często są to dzieci mocno psychicznie okaleczone. I wiele trzeba wysiłku aby dostarczyć im głębokich wewnętrznych przeżyć, które dokonają mocnego poruszenia związanego z przeżyciami uczuciowymi, artystycznymi czy duchowymi. Do rozwiązywania problemów emocjonalnych, obniżania poziomu leku właściwe są również bajki terapeutyczne. Fabuła takiego fantastycznego opowiadania dotyczy różnych sytuacji wzbudzających lęk. W opowiadaniu terapeutycznym stosuje się następujące sposoby oddziaływania na bajkowego bohatera: konkretyzację i racjonalizację doznawanych lęków, wzmacnianie poczucia własnej wartości, uczenie pozytywnego myślenia, powtarzanie i łączenie bodźców lękotwórczych z takimi, które wywołują pozytywną reakcję emocjonalną. Konkretyzacja lęku dokonuje się poprzez pokazanie dziecku, jakie osoby, przedmioty czy sytuacje go wywołują. Uświadomienie przyczyn i skutków wpływa na racjonalność działania i nieuleganie panice.
Wychowawca rozmawiając o problemach z dziećmi może sięgać po książki, ilustrować myśl cytatami. Biblioterapeutyczne działania wspomagane technikami dramy i inscenizacji, pozwalą łatwiej wyrzucić z siebie to co boli, co jest motorem napędowym agresji (lęk, urazy psychiczne zepchnięte do podświadomości).




Literatura :
M.Molicka, Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Poznań 2002, Media Rodzina
E.Tomasik, Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej, Warszawa 1994
M.Molicka, Bajki terapeutyczne dla dzieci, Poznań 1999, Media Rodzina
E.Małkiewicz, "Bajki relaksacyjno-terapeutyczne w pracy z dziećmi z problemami emocjonalnymi", w: Wspomaganie rozwoju, (red.) B. Kaja , Bydgoszcz 1997
A.Lazarus, Wyobraźnia w psychoterapii, Gdańsk 2003,Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
J.Day, "Twórcza wizualizacja dla dzieci", Poznań 1994

Czasopisma :
L.Ippoldt,"Biblioterapia w związkach z innymi naukami",Biblioterapeuta 2000r.,nr 4

opracowała : mgr Joanna Płachta

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie