Zawód nauczyciela jest wiernym odzwierciedleniem rozwoju społeczeństwa. Model nauczyciela wynikał zawsze z charakteru stosunków społeczno – politycznych, natomiast kształtowano go na wzór epoki. Raz nauczyciel miał być pokornym sługa, raz człowiekiem światłym i wszechstronnym, to znów posłusznym urzędnikiem. Słuszne wydaje się stwierdzenie J.Legowicza: „Nauczyciel wyrasta z obiektywnego podłoża społecznego jego obiektywnie rozwojowych praw”. Przemiany społeczne narzucają określone wymagania szkole i nauczycielowi, wpływają na modyfikacje celów, zadań, treści, metod kształcenia i wychowania. Stawia to nauczyciela w nowej i wciąż zmieniającej się sytuacji, wpływa na warunki i treści jego pracy. Rola nauczyciela jest wciąż ściśle powiązana z przemianami w życiu społecznym, do którego przygotowuje on swoich wychowanków (M. Żelazowski,1997r).
Gwałtowny rozwój oświaty, powszechność kształcenia na wszystkich szczeblach, spowodowały wielokrotne zwiększone zapotrzebowanie zatrudnienia nauczycieli. Pojedynczy nauczyciel przestał być reprezentantem wąskiej, elitarnej grupy inteligencji, umasowienie zawodu pociągnęło za sobą zmiany w statusie społecznym nauczyciela, jego społecznej roli i randze. Przed szkoła i nauczycielem stawia się dziś coraz większe zadania . Oczekiwania wobec nauczyciela przybierają postać konkretnych dyrektyw bezpośrednich przełożonych, a także potrzeb i oczekiwań środowiska lokalnego i rodziców. Nauczyciel ma być jednocześnie łącznikiem między tradycją narodową a współczesnością, ma także wskazywać perspektywy przyszłości, do tej przyszłości kształcić i przygotowywać do samokształcenia (M.Żelazowski,1997r).
Pracą nauczyciela interesują się wszyscy , wszyscy też ją oceniają. Jest to zjawisko naturalne w ręce nauczyciela oddaje każda rodzina to , co ma najcenniejsze - własne dzieci. Społeczeństwo chciałoby , aby nauczyciel był uosobieniem wszelkich dodatnich cech umysłowych, fizycznych i moralno - społecznych. Według społeczeństwa do najbardziej pozytywnych i pożądanych cech ,jakie nauczyciel powinien posiadać, należy: wiedza, przygotowanie merytoryczne, sprawiedliwość i obiektywizm, przyjacielski , partnerski stosunek do młodzieży, dyscyplina, obowiązkowość, kultura osobista itp. W życiu nie ma jednak idealnych ludzi. Również nauczycielowi nie można stawiać wymagań nierealnych .Można natomiast oczekiwać, że nauczyciel będzie wzorem dla uczniów , jeżeli z jego osoba łączyć się zawsze będzie w odczuciu społecznym pozytywny model ludzkiego postępowania ( M. Żelazowski, 1997r).
Nauczyciele są to ludzie pełni poświęcenia i zaangażowania. Od strony merytorycznej to dobrzy fachowcy (J. Augustynowicz, 1995r).
J. Hładuń zwraca szczególną uwagę na umiejętność skutecznego porozumiewania się, będącego warunkiem efektywnego działania, jest niezmiernie ważną i pożądaną kompetencją psychologiczną każdego nauczyciela. Nauczyciel, aby dobrze uczyć i wychowywać musi posiadać wiele innych umiejętności np.: rozwiązywania konfliktów, budowania zgranego zespołu, dawania dzieciom poczucie bezpieczeństwa, motywowania uczniów do nauki, organizowania, kontroli i oceny pracy. Aby osiągnąć postawione cele nauczyciel powinien w sposób jasny i jednoznaczny wyrazić swoje oczekiwania i intencje, ale też musi być gotowy zrozumieć intencje ucznia (J. Hładoń, 1998r).
We wszystkich niemal publikacjach na temat osobowości nauczyciela przejawia się tendencja do wyodrębniania z niej tych cech , które są specyficzne dla zawodu nauczycielskiego które decydują o skuteczności wpływu wychowawczego. Wielka rozmaitość cech, jakie wiążą się z osobowością "doskonałego nauczyciela" , nie zawsze da się ująć w jedną " naturalną całość". Często mamy do czynienia ze sprzecznymi cechami osobowości. Na przykład, gdy jedni oczekują od nauczyciela łagodności , inni sadzą iż powinien on być surowy, jedni żądają wesołości, inni powagi, jedni chcą młodszego nauczyciela, inni raczej starszego (J. Konarska,1991r).
Wraz ze wzrostem osiągnięć nauki i coraz szerszego wdrażania osiągnięć jej do praktycznej działalności człowieka przed nauczycielem zostały postawione nowe wymagania dotyczące jego kwalifikacji zawodowych, poziomu i zasobu wiedzy naukowej koniecznej do nauczania szkolnego. Wymaga to od nauczyciela nie tylko gruntownego przygotowania do pracy pedagogicznej, lecz także ciągłego podnoszenia kwalifikacji w drodze doskonalenia zawodowego i samokształcenia. Przemiany ostatnich lat sprawiają , że nauczyciel posiada coraz większą autonomię w pracy dydaktyczno - wychowawczej. Posiada większą swobodę w doborze metod i form pracy. Nie musi sztywno realizować treści programowych, może je wybierać i dopasowywać do możliwości uczniów(M.Żelazowski, 1997r).
Głęboki wpływ na dzieci wywiera entuzjazm lubianych i szanowanych przez nich dorosłych - nauczycieli, łatwo nawiązujących kontakty z nimi. Racjonalne podejście nauczyciela powinno zachęcić dziecko do właściwego działania. Dziecko musi posiadać wiarę ,że nauczyciel je akceptuje, troszczy się o nie, a wiara ta jest podstawą tworzenia się w szkole "interpersonalnych aspektów wychowania emocjonalnego". Nauczyciel powinien przyjąć postawę nastawioną na interakcje z dziećmi, akceptację ich doświadczenia. On jest uosobieniem autorytetu z tej racji iż jest dojrzalszy, mądrzejszy, bardziej odpowiedzialny. Do jego obowiązków należy wyjaśnienie, zwracanie uwagi na cenne wartości, ocenianie, uzasadnianie, zrozumienie. Dzięki swej obecności nauczyciel odnajduje i ułatwia drogę dziecku, gwarantując bezpieczeństwo, pownoś i zachętę. Prostota kontaktu zapobiega porażkom dzieci. Przez swoje zaangażowanie, szacunek dla wysiłku dzieci stwarza poczucie bezpieczeństwa, sprzyjające wypowiedziom i rozwojowi (L.Ryk, M. Magda ,1995).
Nauczyciel musi być serdeczny, ale nie pobłażliwy, okazywać dużo zrozumienia dla uczniowskiej niedoskonałości, oraz być cierpliwym i dążyć do tego, żeby uczyć nie poprzez potęgowanie lęku, ale przez partnerstwo. Uczeń chce, żeby go traktować poważnie, bez ironii, lekceważenia, żeby mu wierzono i nie uważano za kłamcę, żeby odnoszono się do niego z szacunkiem Prawdziwy nauczyciel musi tym oczekiwaniom podołać.(L.Bronowski,1996).
Opracowanie:
Ewa Mackiewicz
Bibliografia:
- Augustynowicz J.: Kolejny rok stresów. - "Wieści Zamkowe" 1995r, nr 3.
- Bronowski L.: Moi chłopcy. - "Wieści Zamkowe" 1996r, nr 4.
- Hładuń J.: O nauczycielu słów kilka. - "Wieści zamkowe" 1998r, nr 2.
- Konarska J.: Jaki nauczyciel. - "Przegląd Regionalny"1991, nr3.
- Ryk L., Magda M.: Uczeń twórczy - intruz czy odmieniec. - "Wieści Zamkowe" 1995r, nr 3
- Żelazowski M.: Jaki nauczyciel zawodu. - "Wieści Zamkowe"1997r, nr 4
- "Wieści Zamkowe" - Kwartalnik . Wydawnictwo WOM i Kuratorium Oświaty w Legnicy
|
