Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Metody aktywne i ich rola w procesie dydaktycznym

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 16151 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Metody aktywizujące pozwalają maksymalnie aktywizować uczniów w procesie edukacji. Stosowanie ich sprzyja również realizowaniu celów edukacyjnych i zaspokojeniu potrzeb uczniów, co jest następnym czynnikiem aktywizującym. Jednak głównym zadaniem metod aktywizujących jest stawianie ucznia w takiej sytuacji, by odczuwał potrzebę podejmowania działań, jakich od niego oczekujemy. Niezaprzeczalnym walorem jest nabywanie przez uczniów umiejętności współdziałania w grupie, co szczególnie przydatne jest w życiu dorosłego człowieka

We współczesnej szkole podstawową zasadą edukacji powinno być takie kształcenie, u którego podstaw leżałyby następujące zadania edukacyjne:
  • przekazywanie wiedzy i doświadczenia,
  • pobudzenie aktywności,
  • rozwijanie sił twórczych i zdolności innowacyjnych,
  • rozwijanie zainteresowań,
  • stworzenie warunków do działalności twórczej,
  • sposobienie uczniów do aktywności zawodowej i społecznej,
  • przygotowanie wychowanków do uczenia się przez całe życie,
  • pomoc w organizacji życia społecznego w szkole oraz wykorzystanie czasu wolnego.
      Realizacja takich zadań edukacyjnych umożliwia kształcenie u uczniów postaw poszukujących, aktywnych, kreatywnych, wyposażenie ich w kompetencje kluczowe oraz szeroki zakres treści kształcenia, poznawanie i wytwarzanie wartości, co pozwala na poruszanie się w skomplikowanej rzeczywistości. Aby sprostać takim wymaganiom w procesie dydaktyczno- wychowawczym muszą być stosowane takie metody i formy pracy, które pobudzą i wzmogą aktywność wszystkich uczniów. Każda klasa to zespół uczniów zróżnicowanych pod względem zdolności. Szczególną uwagę trzeba jednak zwrócić na uczniów, którzy mają trudności z opanowaniem podstawowych wiadomości i umiejętności na ocenę dopuszczającą oraz na uczniów bardzo zdolnych, którzy doskonale radzą sobie na lekcjach.

     Nauczyciel powinien wystąpić wówczas w roli osoby:
  • organizującej proces uczenia się, rozpoznającej i badającej potrzeby, oczekiwania, zainteresowania i możliwości uczniów;
  • kreującej warunki do uczenia się, poszukiwania, odkrywania, myślenia, komunikowania się;
  • integrującej wewnętrzne racje (potrzeby) uczniów z wymaganiami programu;
  • uczestniczącej w wymianie emocjonalnej, która zachodzi między nim a uczniem, między nim a grupą;
  • opiekującej się, przy pomocy której uczniowie mogą uczyć się aktywnie i samodzielnie.
      Pełnienie wyżej wymienionych ról ułatwi nauczycielowi stosowanie metod aktywizujących. Metody aktywizujące pozwalają maksymalnie aktywizować uczniów w procesie edukacji. Stosowanie ich sprzyja również realizowaniu celów edukacyjnych i zaspokojeniu potrzeb uczniów, co jest następnym czynnikiem aktywizującym. Jednak głównym zadaniem metod aktywizujących jest stawianie ucznia w takiej sytuacji, by odczuwał potrzebę podejmowania działań, jakich od niego oczekujemy. Niezaprzeczalnym walorem jest nabywanie przez uczniów umiejętności współdziałania w grupie, co szczególnie przydatne jest w życiu dorosłego człowieka.

     Praca w grupie jest zawsze środkiem do osiągnięcia celu. Celem pracy grupy jest:
  • zaspokojenie potrzeb rozwoju uczniów związanych z aktywizacją poznawczą, społeczną i emocjonalną
  • uczenie się od siebie nawzajem;
  • uczenie się podejmowania samodzielnych uzgodnionych w wyniku negocjacji;
  • rozwijanie umiejętności współpracy i współdziałania;
  • przeciwdziałanie izolacji niektórych uczniów;
  • stworzenie szansy na pokonanie własnej nieśmiałości;
  • aktywizowanie uczniów;
  • zachęcanie do twórczych poszukiwań podczas rozwiązywania problemu;
  • integracja zespołu klasowego.
      Prawidłowo zorganizowana praca w grupie umożliwia właściwe relacje i współdziałanie między uczniem a nauczycielem. Aby osiągnąć zamierzony cel, czyli wprowadzić metody aktywne nauczyciel musi opracować zasady skutecznej pozytywnej motywacji, która jest jedną z najważniejszych sił ukierunkowujących działanie uczniów.Z pozytywnym motywowaniem wiąże się również wyważone ocenianie na podstawie jasno i precyzyjnie określonych kryteriów, z którymi wszyscy uczniowie powinni być zapoznani. Kiedy nauczyciel zintegruje grupę, która będzie się dobrze komunikować i potrafi umiejętnie korzystać ze swoich wiadomości, zawrze kontrakt sprzyjający przestrzeganiu ustalonych zasad traktowania podmiotowo ucznia i nauczyciela w procesie dydaktyczno- wychowawczym i wywoła motywację do aktywnej pracy, dopiero wtedy może zastosować pracę w grupach a co się z tym wiąże, wprowadzić metody aktywne.Gdy zdecyduje się zrealizować to zadanie, wówczas dzieli klasę na 4-5 osobowe zespoły, które otrzymują do wykonania identyczne bądź różne zadana.

      Wprowadzając pracę w grupach nauczyciel powinien kierować się następującymi zasadami:
  • zespoły powinny być zróżnicowane pod względem płci, rozwoju intelektualnego itp.;
  • powinny być dokładnie określone zadania oraz czas ich wykonania;
  • musi być określony sposób prezentacji pracy grupy;
  • podczas wykonywania zadań nauczyciel powinien obserwować uczniów; odpowiadać na pytania, udzielać instrukcji.
      Wszyscy uczniowie muszą znać następujące zasady pracy w grupie: każdy uczeń słucha swoich kolegów; każdy uczestniczy w pracy całej grupy; każdy ma prawo prosić o pomoc; każdy może wyrażać własne zdanie; grupa wybiera strażnika czasu, który kontroluje czas potrzebny do wykonania zadania, „sekretarza” zapisującego wyniki pracy, reprezentanta, który omawia wyniki pracy całej grupy.Po zakończeniu prezentacji nauczyciel komentuje i ocenia pracę poszczególnych grup według precyzyjnych i jasnych kryteriów.

      W zależności od potrzeb nauczyciel może zastosować następujące metody aktywne: burza mózgów, debata za i przeciw, drama , drzewko decyzyjne dyskusja, mapa mentalna, metaplan, praca z tekstem, tekstem źródłowym, metoda sytuacyjna, portfolios, projekt, inscenizacja, przekład intersemiotyczny, gry dydaktyczne.

Burza mózgów to metoda zwana również „ fabryką snów” czy „giełdą pomysłów”. Polega ona na zespołowym wytwarzaniu w krótkim czasie jak największej liczby pomysłów prowadzących do rozwiązania jakiegoś problemu. Można ją stosować jako rozgrzewkę twórczą oraz metodę rozwiązywania problemów. Pomysły uczniów mogą być dziwaczne, zaskakujące, należy zapisać wszystkie. Następnie grupa ocenia, wartościuje i wybiera najbardziej realne. Żeby ta metoda przyniosła oczekiwane rezultaty należy przestrzegać następujących zasad: określić czas zgłaszania pomysłów; stworzyć miłą atmosferę sprzyjającą powstawaniu pomysłów; zapisywać wszystkie pomysły; nie krytykować pomysłów; tworzyć długą listę pomysłów tak, by każdy uczeń mógł zgłosić swoją propozycję.

Debata za i przeciw pozwala na szybsze i łatwiejsze podjęcie decyzji oraz spojrzenia na problem z różnych punktów widzenia. Pracę zaczynamy od podzielenia klasy na grupy, które zbierają argumenty za i przeciw. Zebrane argumenty prezentują przedstawiciele obu grup(oczywiście pozostali członkowie grup mogą również zabierać głos). Celem pracy jest zebranie argumentów przekonujących o słuszności jakiegoś poglądu. Aby praca się powiodła, nauczyciel powinien określić czas wypowiedzi reprezentantów, członków grupy, zapisywać wyniki debaty, nauczyć słuchania argumentów grupy przeciwnej oraz poszanowania poglądów innych.

Drama umożliwia przeżycie określonych problemów, korektę zachowań, pozwala na ocenę określonej sytuacji, zdarzenia, postaci, aktywizuje całą osobowość, gdyż podczas improwizowania roli uczeń używa jako środka wyrazu swojego ciała tworząc w przestrzeni nową rzeczywistość. Dlatego metoda ta pełni funkcje integracyjne w nauczaniu i wychowaniu.

Drzewko decyzyjne to metoda polegająca na graficznym zapisie podejmowanych decyzji. Dzięki tej metodzie uczeń musi nazwać problem, znaleźć różne możliwości jego rozwiązania, określić pozytywne skutki każdej możliwości, i wówczas podjąć decyzję.

Dyskusja jest metodą pozwalającą wyrażać swoje zdanie. Uczy szacunku dla poglądów innych, dyscypliny myśli i czasu. Temat dyskusji powinien być sformułowany, by emocjonalnie zaangażować uczniów. Nauczyciel może wprowadzić różne rodzaje dyskusji: panelową, plenarną, punktowaną.

a) dyskusja panelowa jest prowadzona przez ekspertów, w dalszej wymianie myśli mogą brać udział także obserwatorzy. Zadają oni pytania ekspertom bądź prezentują swoje stanowisko.

b) dyskusja plenarna to rodzaj dyskusji na dany temat, w której każdy może zabrać głos respektując limity czasowe. Każdy uczestnik zna wcześniej sprecyzowane i ustalone kryteria ocen.

c) dyskusja punktowana polega na ocenie treści merytorycznych wypowiedzi uczniów oraz ich zachowania podczas wymiany poglądów. Zaletą tej metody jest wyrabianie u uczniów nawyku prowadzenia kulturalnej dyskusji. Nauczyciel opracowuje arkusz punktowania dyskusji i wspólnie z obserwatorami ocenia uczestników. Metodę tę można zastosować jako element lekcji powtórzeniowej. Może trwać od 8 do 20 minut. Aby przebiegała sprawnie uczestnicy, posługują się wcześniej przygotowanym planem.

e) kula śniegowa zwana dyskusją piramidową polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do zbiorowej. W ten sposób powstają definicje, pojęcia, zasady.

Mapa mentalna zwana „mapą mózgu”, „mapą myśli” służy do rozwiązywania zadań z wykorzystaniem rysunków, zwrotów i haseł. Zbieranie informacji odbywa się przez notowanie skojarzeń. Nauczyciel nie koryguje żadnej wizualizacji. Uczniowie wykonują mapę wykorzystując przygotowane materiały: zdjęcia, reprodukcje, rysunki.

Metaplan, metoda stosowana w nowoczesnym zarządzaniu, została przeniesiona do szkoły jako zapis narady nad skomplikowanymi sprawami. Pozwala ona na rozważeniu zagadnienia i znalezienie najlepszego rozwiązania. Metoda ta jest graficznym zapisem pracy nad rozwiązaniem problemu. Pozwala wspólnie poszukiwać rozwiązania, służy rozwojowi umiejętności analizy, oceniania faktów, daje możliwość przygotowania i prezentacji własnego punktu widzenia. Problem, który rozwiązują uczniowie, może być rzeczywisty lub fikcyjny.

       Praca z tekstem może także wpłynąć na aktywność ucznia, gdy nauczyciel uświadomi mu sens czytanego tekstu. Formułowany jest on przez stawiane uczniom pytań dotyczących tekstu. Uczniowie „przeszukują” tekst od kątem niezrozumiałych słów, zwrotów obcojęzycznych lub trudnych frazeologicznie. Występują tu jako badacze języka, obserwatorzy zmian, kreatorzy własnego słownictwa czynnego i biernego. Czytają tekst, by poszukać odpowiedzi, informacji, opracować słowa-klucze, zrobić notatki, odszukać fakty, opinie, komentarze. Mogą odtwarzać przebieg wydarzeń, przedstawić emocje bohaterów, przygotować argumenty do dyskusji za-przeciw, przeprowadzić wywiad z bohaterem. Uczniowie zdolni odczytują tekst nie tylko na poziomie dosłownym, ale także na poziomie przenośnym, dlatego pytania i zadania muszą być dostosowane do ich umiejętności.

Praca z tekstem źródłowym może przyczynić się do rozwinięcia umiejętności analizowania i syntetyzowania informacji oraz rozumienia pojęć. Aby rozwinąć aktywność ucznia zdolnego na lekcji z materiałami źródłowymi można zastosować następujące ćwiczenia: odtwarzanie przebiegu wydarzeń historycznych; studium przypadku, czyli metoda analizowania jakiegoś problemu na podstawie materiałów źródłowych; symulacja jakiegoś zdarzenia; negocjacje w oparciu o konflikty historyczne; wiadomości, czyli serwis informacyjny; rozsypanka fragmentów ważnych i charakterystycznych tekstów, które trzeba ułożyć w całość; stop- klatka, czyli przewidywanie dalszego rozwoju wypadków; „znajdź błędy w tekstach”.

Metoda sytuacyjna polega na rozwiązaniu złożonej sytuacji, która jest znacznie obszerniejsza niż opis przypadków. Uczeń musi mieć czas, by zapoznać się z treścią opisu. W opisie znajdzie wszystkie istotne informacje potrzebne do podjęcia decyzji, ponieważ w tej metodzie nie ma uzupełnienia opisu przez nauczyciela. Metoda ta uczy analizy opisu wszystkich materiałów, dyskusji nad problemem zgodnie z treścią pytań, wyboru rozwiązania, podejmowania określonej decyzji, uzasadnienia dokonanego wyboru.

Portfolios to metoda polegająca na tworzeniu teczki dokumentującej pracę ucznia wokół wybranego tematu. Dzięki tej metodzie uczniowie mogą rozwijać zainteresowania, sposób myślenia, nauczyć się analizowania, porównywania, oceniania prac, nabywać umiejętności organizacji pracy a także rozwinąć poczucie odpowiedzialności za swoją pracę.

Metoda projektu polega na tym, że uczniowie realizują określone „duże” przedsięwzięcia w oparciu o przyjęte wcześniej założenia. Mogą uczestniczyć w projekcie badawczym polegającym na zebraniu i usystematyzowaniu informacji o pewnym zagadnieniu. Jego rezultaty mają charakter różnego rodzaju opracowań (esejów, wywiadów, rysunków).Drugi to projekt działania lokalnego, polegający na podjęciu jakiegoś dziania w środowisku lokalnym. Istotą projektów jest samodzielna praca uczniów (często w grupie), w trakcie której mają możliwość rozwijania następujących umiejętności: podejmowania decyzji grupowych, rozwiązywania konfliktów, wyrażania własnych opinii, słuchania opinii innych osób, poszukiwania kompromisu, dyskutowania, dzielenia się rolami w grupie, dokonywania oceny pracy grupy. Jeśli realizują projekt działań lokalnych, to mają okazję rozwinąć dodatkowe umiejętności: układanie harmonogramów działań, planowanie i rozliczanie budżetu, pozyskiwanie sojuszników(sponsorów), przewidywanie trudności i radzenie sobie z nimi.

Metoda inscenizacji sprowadza się do przyjmowania przez uczniów ról osób występujących w zdarzeniu. Do przeprowadzenia zajęć tą metodą potrzebny jest scenariusz(osoby, dialogi, rekwizyty). Metoda ta uczy ukierunkowanej obserwacji prezentowanej scenki, zabierania głosu w dyskusji i oceny problemu, oceny inscenizacji (ról, sposobu prezentacji treści, ostrości problemu) dokonana przez widownię. Przekład intersemiotyczny to metoda oparta na twórczej i praktycznej działalności ucznia w oparciu o poznany tekst literacki. Polega na poznaniu, analizowaniu i przekładaniu znaku werbalnego na znak pozawerbalny: plastyczny, ruchowy, mimiczny, muzyczny. Metoda ta rozwija umiejętność wyrażania własnej ekspresji.

Gry dydaktyczne to odmiana zabawy polegająca na respektowaniu ściśle ustalonych reguł, jako działanie wykonywane dla przyjemności, stąd duża skuteczność gry w procesie kształcenia. Metoda ta uczy samodzielnego rozwiązywania przez uczniów postawionego problemu. Pozwala odkrywać wiedzę w wyniku przeprowadzonego działania. Grę dydaktyczną uznamy jako metodę , gdy jest zabawą lub działaniem zbliżonym do zabawy, zawiera element rywalizacji w relacji uczeń-uczeń, podlega określonym zasadom i można dzięki niej osiągnąć założone cele.

      Metody aktywne przyczyniają się do rozwoju wielu umiejętności u uczniów: klasyfikowania, definiowania, analizowania, syntezowania, dyskutowania, bronienia własnych argumentów, oceniania siebie i innych, wyrażania własnych poglądów, twórczego i krytycznego myślenia, wyszukiwania słabych i mocnych stron postaci, zdarzeń, sytuacji, współpracy w grupie, negocjacji, twórczego rozwiązywania problemów, dlatego też nauczyciele powinni coraz częściej sięgać po te metody na lekcjach.

Bibliografia
  1. K. Rau, E. Ziętkiewicz, Jak aktywizować uczniów, GP Oficyna Wydawnicza, Poznań 2000
  2. J.Michalski, Metody aktywizujące, Nowa Szkoła, nr 6, 2001
  3. E.Rewizorska, Metody aktywne w nauczaniu, Nowa Szkoła, nr 10,2001
  4. P.Wieczorkiewicz, Metody aktywne- szansa dla edukacji, (w:) Edukacja i Dialog, nr 9-10, 2001
  5. E.Syguła, O aktywizowaniu uczniów,(w:) Życie Szkoły, nr 10, 2001.
  6. R. Bryła, Wybrane metody aktywizujące i ich zastosowanie w praktyce szkolnej, (w:) Edukacja, nr 3, 2000
Opracowała: Elżbieta Danilewicz, Gimnazjum w Zubowicach

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie