opracowała mgr Zofia Słapińska- nauczyciel SP 32 w Białymstoku
Wychowanie młodego pokolenia jest nadrzędnym celem rodziny oraz instytucji oświatowych i opiekuńczo-wychowawczych. W obecnym czasie dzieci i młodzież w znacznym stopniu są formowane przez środki masowego przekazu: telewizję, komputer oraz prasę. Prasą dziecięcą nazywa się czasopisma przeznaczone dla dzieci, przeważnie bogato ilustrowane.
Dziecięce czasopisma są tymi wytworami współczesnej kultury, z którymi dziecko styka się bardzo wcześnie. Stanowią one swoisty pomost między otaczającą go materialną rzeczywistością a światem symboli, stającym się stopniowo równie rzeczywistym, jak świat konkretnych wytworów. One pierwsze uświadamiają dziecku, że są inne sposoby porozumiewania się, niż znane mu dotąd - werbalne. Kontakty czytelnicze, zwłaszcza te pierwsze, bywają znaczące nie tylko pod względem poznawczym, ale i emocjonalnym. Teksty i ilustracje stają się zarówno źródłem wiadomości o otaczającym świecie, jak i stymulatorem emocji kierowanych ku różnym osobom, wydarzeniom, sprawom. Mają zatem wpływ na kształtowanie rozumienia pojęć, sądów, wyobrażeń. Są pomocne w kształtowaniu zasad społeczno- moralnych i estetycznych. Analizując tendencje kulturowe i wychowawcze popularnych pism dla dzieci K. Ferenz wyróżniła następujące zakresy treściowe: „
- Krąg spraw codziennych małego dziecka. Na tle sytuacji zrozumiałych dla czytelnika pokazuje się znaczenie przestrzegania norm stosunków społecznych. Wartości uniwersalne dotyczące relacji międzyludzkich przełożone są na poziom norm przedstawionych w formie rad i objaśnień (...).
- Krąg spraw i wydarzeń wychodzących poza codzienność. Poprzez sytuacje dla dziecka zrozumiałe lub chociażby spotykane, nawiązuje się do wartości cenionych przez duże grupy społeczne. W tekstach znajdują miejsce wartości związane z tradycją, znaczeniem świąt, tożsamością kulturową. Idee przedstawiane są jako siły napędowe ludzkości (...).
- Aktualne sprawy społeczności i społeczeństwa. Ten najtrudniejszy dla małych dzieci zakres spraw społecznego życia próbują przybliżać czasopisma o ambicjach informacyjno- kształcących.(...) Walorem ich działań jest nie tylko kształtowanie rozumienia pojęć i ukazywanie ich jako dobra uznanego przez szerokie grupy ludzi, lecz także wywoływanie emocji i skłanianie do działań. Zatem nie jest to tylko pielęgnowanie wartości, ale i promowanie nowych.
" Czasopisma dla najmłodszych niosą przesłania wychowawcze, wprowadzają czytelników w świat dobra, prawdy i piękna. Są źródłem pożytecznej rozrywki, odpoczynku i relaksu. Wprowadzają radosną atmosferę, zapobiegają nudzie i bezczynności.
W periodykach dziecięcych dużo miejsca zajmują utwory humorystyczne. Poczucie humoru odgrywa dużą rolę w życiu człowieka, ułatwia mu, bowiem obiektywne spojrzenie na siebie i na otaczającą rzeczywistość, odróżnianie mniej ważnych spraw od zasadniczych, uczy optymizmu, a czasem nawet odwagi życiowej.
Treści o tematyce przyrodniczej zawarte w czasopismach dziecięcych wywierają duży wpływ na stosunek czytelnika do przyrody, budzą zainteresowanie otoczeniem, zachęcają do obserwacji oraz roztaczania opieki nad zwierzętami i roślinami, a także rozwijają uczucia społeczne Wartości poznawcze czasopism odgrywają mniejszą rolę w wieku wczesnoszkolnym, kiedy to zasadnicze znaczenie ma bezpośrednie doświadczenie. Tym niemniej, niektóre utwory i ilustracje zawarte w czasopismach rozszerzają w pewnej mierze zakres wiadomości, a przynajmniej utrwalają je lub czasem uściślają. Nie można traktować ich jako źródła wiedzy dziecka, mogą być natomiast rozbudzeniem zainteresowań poznawczych przedszkolaka czy ucznia I etapu edukacyjnego. W czasopismach dziecięcych wiele jest takich utworów, które zachęcają do dzieci do aktywnego stylu życia poprzez różnego rodzaju polecenia, zadania do wykonania kryjące się w konkursach z nagrodami, rebusach czy krzyżówkach.
W każdym z pisemek rezerwuje się wiele miejsca na interesujące i kształcące łamigłówki, zagadki, ćwiczenia umysłowe. Stanowią one dla nauczycieli bogatą skarbnicę, z której mogą czerpać, na co dzień wiele różnorodnych pomysłów do pracy w szkole.
Rozwiązywanie zagadek umysłowych, odpowiednio wplecionych w tok początkowej nauki czytania może pomóc w realizacji wielu celów kształcących i wychowawczych. Atrakcyjność formy i treści rozrywek umysłowych powoduje, że praca z nimi przekształca się w przyjemne i lubiane przez dzieci ćwiczenia, pobudzające je do częstego i systematycznego powtarzania czynności niezbędnych do wyrobienia umiejętności czytania. Dotyczy to głównie początkowego etapu wprowadzania elementów czytania, w toku, którego rozwiązywanie zagadek może doskonalić u dzieci analizę i syntezę słuchową i wzrokową wyrazów, kojarzenie głosek z odpowiednimi literami, tworzenie odczytywanie wyrazów ukrytych w zagadkach, przyporządkowanie napisów do odpowiednich ilustracji i odwrotnie, a więc czytanie ze zrozumieniem, budzenie pozytywnej motywacji do samodzielnego czytania
W procesie rozwoju psychicznego dzieci czasopisma spełniają dużą rolę, jako środki rozwoju wszystkich zdolności umysłowych jak: uwagi, pamięci, wyobraźni, fantazji, myślenia, rozumowania. Niekiedy pisma spełniają lepiej te zadania niż podręczniki lub jakiekolwiek inne książki. Poza tym czasopisma uczą racjonalnego, systematycznego czytelnictwa, wyrabiają umiejętność korzystania z wydawnictw periodycznych.
Czasopisma dziecięce stale poddawane są zmianom pod względem treści jak i formy. Są one zróżnicowane: ze względu na wiek czytelnika i na zakres zainteresowań. Redakcje współpracują z psychologami, pedagogami i nauczycielami. Treść czasopism dziecięcych często wiąże się z programami szkolnymi. Bardzo istotne jest, aby prasa dziecięca posiadała określone walory edukacyjne i wychowawcze. Niekiedy zdarza się, że fakt ten zostaje pominięty, a redakcje, nastawione przede wszystkim na zysk, kierują się wyłącznie modą lub swoistą fascynacją pewnym stylem życia. Wydawcy, chcąc przyciągnąć klienta-dziecko, oferują mu coś więcej niż wnętrze pisma. Dodają do czasopism w formie reklamy kolorowe długopisy, breloczki, naklejki, notesy. Pismo powinno być atrakcyjne dzięki swojej zawartości, a nie tylko poprzez dodany do niego gadżet. Dzieci na ogół nie zdają sobie sprawy z tego, że reklama jest przekazem perswazyjnym, służącym przede wszystkim osiąganiu celów rynkowych. Dziecko jest ważnym odbiorcą reklamy, ponieważ, po pierwsze, można je łatwiej przekonać i urobić, a po drugie, wyuczone i wpojone reakcje stają się z czasem nawykiem lub ustalonym zwyczajem. Przyuczenie do korzystania z określonych dóbr skutkuje w przyszłości mocnym przywiązaniem do marki produktu. Przekazy reklamowe są dopasowywane do charakterystyki psychiki dziecka w różnych fazach rozwoju. Ponieważ dzieci nie rozumieją celu reklam, a jednocześnie są nimi nieustannie atakowane, stają się wobec nich bezbronne. W reklamie dominują wartości związane z konsumpcją i światem rzeczy natomiast bardzo rzadko reklama odwołuje się do wartości wyższych. Niektóre czasopisma prezentują przewrotnie zniekształcony obraz człowieka, który jest zawsze dobry, bezkonfliktowy, który powinien w sobie wszystko akceptować, a u innych wszystko tolerować, który dostrzega w sobie przede wszystkim ciało i subiektywne odczucia. Zachęcają do rozrywkowego trybu życia pośród bogactwa zdobytego w łatwy sposób.
Początkujący odbiorca czasopism jest bardzo podatny na przekazywane mu treści. Przyjmowanie wzorów, norm, i akceptowanie wartości ma w sobie więcej emocjonalnych doświadczeń, niż racjonalnych refleksji. Właśnie w tym wieku dorośli powinni dostarczyć dziecku wartościowe, odpowiednie do wieku czasopismo. Rodzic, czy wychowawca ma obowiązek ocenić wartości literackie, graficzne, wychowawcze i poznawcze proponowanej prasy.
Literatura:
- Przecławska A.: Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowania.
- Dudzińska J.: Wychowanie i nauczanie w przedszkolu.
- Zimoch M.: Rozrywki umysłowe w pracy z dziećmi sześcioletnimi.
- Kapica G.: Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym.
- Skreczko A.: „Dziecko, a reklama”
- Ks. Dziwacki M.: Młodzi, massmedia i wychowanie”
