Po 17 latach pracy jako nauczyciel świetlicy pragnę przestawić kompetencje i sylwetkę opiekuna - wychowawcy. Właściwa postawa opiekuna-wychowawcy jest jednym z najistotniejszych warunków efektywnej pracy opiekuńczo-wychowawczej. Na uwagę zasługuje działalność i poglądy J.H. Pestalozziego ( XVIII i XIX w.). Według niego „czynnikiem warunkującym powodzenie w pracy wychowawczej jest wiedza i miłość dziecka”. Miłość ma się wyrażać w trosce o dziecko, jego rozwój i naukę oraz w poczuciu odpowiedzialności za wychowanie. Pięknym przykładem pracy wychowawczej jest działalność K. Jeżewskiego, twórcy instytucji wychowawczych.
Właściwa postawa opiekuna-wychowawcy jest jednym z najistotniejszych warunków efektywnej pracy opiekuńczo-wychowawczej. Na uwagę zasługuje działalność i poglądy J.H. Pestalozziego ( XVIII i XIX w.). Według niego
„czynnikiem warunkującym powodzenie w pracy wychowawczej jest wiedza i miłość dziecka”.
Miłość ma się wyrażać w trosce o dziecko, jego rozwój i naukę oraz w poczuciu odpowiedzialności za wychowanie. Pięknym przykładem pracy wychowawczej jest działalność K. Jeżewskiego, twórcy instytucji wychowawczych. Jako wychowawca wyróżnił się ogromnym zaangażowaniem w działaniu i rozumną ojcowską troską otaczał każde dziecko wymagające opieki. Natomiast J. Korczaka można uważać za oryginalnego twórcę systemu wychowania zakładowego, który specyficznie pojmował kierowniczą rolę wychowawcy. W procesie wychowania wychowawcy był on współtowarzyszem życia dzieci. W rozważaniach na temat wychowawcy nie można pominąć poglądów wychowania zakładowego A. Makarenki.
Od wychowawców wymagał:
- Zainteresowań intelektualnych, kulturalnych i umiejętności nawiązywania kontaktu z dziećmi.
- Wysokich kwalifikacji, określonych jako mistrzostwo pedagogiczne i będące wynikiem nie tyle cech wrodzonych, co przygotowania do działalności wychowawczej.
- Emocjonalnej więzi, umożliwiającej dostrzeganie w każdym wychowanku jego dobrych stron.
Obecnie wymagania stawiane wychowawcy nie różnią się w sposób zasadniczy od wymagań stawianych przez Wychowawców-Mistrzów. Specjalizacja wychowawcy ukształtowała się w Polsce w wyniku dążeń do zapewnienia opieki wszystkim dzieciom i młodzieży. Zarówno dziś, jak i w przyszłości w osobie wychowawcy ogniskować się powinny najlepsze ludzkie wartości wsparte wiedzą i umiejętnościami przekazywania ich na podopiecznych.
Jako opiekun-wychowawca w świetlicy szkolnej dbam o samokształcenie, doskonalę się zawodowo, biorę udział w szkoleniach. Uważam, że pracownikiem świetlicy powinien być dobry pedagog rozumiejący zadania opiekuńczo-wychowawcze szkoły i placówek wspomagających rozwój i wychowanie dzieci. Jego osobiste zainteresowania i „hobby”, cechy osobowości o demokratycznym, a nie autokratycznym sposobie kierowania grupą, bogate wnętrze i życzliwy stosunek do dzieci-to najważniejsze czynniki pomagające w ogromnym stopniu w osiągnięciu rezultatów wychowawczych. Istotne znaczenie ma także znajomość form i metod pracy świetlicowej oraz umiejętność stosowania ich w praktyce. Sądzę, że tylko taki wychowawca może zmieniać postawy wychowanków, który jest przez nich akceptowany.
Według mnie wychowawca w świetlicy przede wszystkim musi lubić dzieci:
- interesować się ich rozwojem i przeżyciami,
- akceptować je takimi jakie, są,
- znajdować osobistą satysfakcję w okazywaniu im pomocy i dostarczaniu im radości,
- chętnie i łatwo angażować się w zabawy dzieci na różnym poziomie,
- dzielić z dziećmi rozwijane u nich zainteresowanie.
Jako inicjator sytuacji wychowawczych odznaczać się powinien:
- zdolnością obserwacji zachowań dzieci i wykrywania na tej podstawie problemów (zadań wychowawczych),
- pomysłowością w zakresie pracy z zespołem, skłonnością do refleksji pedagogicznej i samooceny zawodowej.
Wychowawca jako organizator własnej działalności i działalności dzieci łatwiej osiąga powodzenie jeśli:
- przejawia zamiłowanie do tworzenia sobie własnymi siłami pomocniczego warsztatu pracy, gromadząc poradniki metodyczne i techniczne, wzory do prac z dziećmi, teksty, itp., zbiory wierszy i piosenek, gier i zabaw oraz materiały i narzędzia do zajęć,
- umie zainteresować innych swoją pracą z dziećmi i zjednać sobie sojuszników,
- potrafi dotrzeć do dobrych doświadczeń kolegów i wykorzystać je w swojej pracy,
- gromadzi i przechowuje materiał z własnej pracy (plany, konspekty, ciekawsze prace dzieci, notatki).
Uważam, że dobry wychowawca powinien być także komunikatywny, powinien mieć ciepły stosunek do dzieci, tolerancyjny, umiejący słuchać, mający poczucie humoru, pełen inicjatywy, umiejący znaleźć kompromis, energiczny, mający dobrą dykcję, szczery, odpowiedzialny, dostrzegający wszystkich w grupie, bystry obserwator, liczący się z inicjatywą innych, godny zaufania, umiejący przyznać się do błędu, rzeczowy, pozostawiający sobie i innym czas na odpowiedź, pytający, gdy nie rozumie, nie robiący osobistych aluzji, obiektywny, poszukujący wspólnych rozwiązań, bez uprzedzeń, twórczy, stale dokształcający się, itp.
Z mojej praktyki wynika, że nic tak nie przemawia, jeżeli chodzi o integrację grupy, jak własny przykład. Jeśli w stosunkach personalnych zachowuję spokój i rozwagę, to krzykliwość, impulsywność, gwałtowność reakcji zmniejsza się, dziecko wycisza się, łagodnieje, nie czuje się atakowane.
Kolejną sprawą jest to, czy potrafię dotrzeć do dziecka, wzbudzić w nim zaufanie na tyle by podzieliło się ze mną swoimi problemami, aby się przede mną otworzyło. Szczególnie zamknięte są dzieci wrażliwe, o delikatnej strukturze psychicznej i będące w konflikcie z rodziną, zespołem klasowym, grupą rówieśniczą itp. W kontaktach z takimi dziećmi staram się okazać wiele traktu i delikatności.
Pracując w świetlicy szkolnej jako opiekun-wychowawca mam ogromny wpływ na rozwój dziecka. W swojej pracy staram się w sposób indywidualny i umiejętny podchodzić do dziecka, służę własnym przykładem. To wychowawca kształtuje wyobrażenie o innych.
red. B. Passini, T. Pilch, Wychowanie i środowisko, Warszawa 1979, s.157
Beata Rogińska
