Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Problemy agresji u dzieci

 

Tekst przedstawiony na tej stronie ukazuje bardzo ważny, moim zdaniem, problem dotyczący wielu dzieci i rodziców, a mianowicie - problem agresji. Starałam się przybliżyć rodzaje oraz przyczyny powstawania zachowań agresywnych i w tym kontekście zaproponować sposoby ich niwelowania.

PROBLEM AGRESJI ORAZ SPOSOBY UŁATWIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE DZIECIĘCYCH KONFLIKTÓW WYWOŁANYCH ZACHOWANIEM AGRESYWNYM

I. CO TO JEST AGRESJA?
RODZAJE I FORMY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

     Zdefiniowanie pojęcia agresji jest zadaniem dość złożonym, ponieważ obok samego pojęcia agresja pojawiają się często terminy - wrogość, wojowniczość czy destruktywność. Terminy te służą do określania tendencji czy też skłonności do zachowania skierowanego przeciwko komuś lub czemuś.

      Terminu "agresja" używa się do opisu bardzo różnorodnych zachowań. Za agresywne uznaje się dziecko, które wywołuje konflikty, bije inne dzieci czy skarży na nie, przezywa, przedrzeźnia, wyśmiewa, niszczy przedmioty, męczy zwierzęta. . Do agresji zalicza się również akty samobójcze . Wszystkie wymienione czynności agresywne cechują się uszkodzeniem lub wyrządzeniem komuś krzywdy, zadaniem cierpienia.

     Sytuacyjne poszarpywania się dzieci, występujące od czasu do czasu lub wybuchy złości, często są normalnym zachowaniem wśród dzieci i nie można traktować ich jako symptomów agresywnych zaburzeń zachowania. Granice są przekroczone tam, gdzie występuje intensywność tego typu zachowań, częstotliwość oraz nieproporcjonalność wybuchu do bodźca, lub jeżeli dziecko rozwiązuje swoje konflikty z otoczeniem posługując się agresją w sposób nawykowy i nie próbuje rozwiązać swych problemów w inny sposób.

     Mówi się, że dziecko zachowuje się agresywnie, jeśli jest aroganckie w stosunku do dorosłych lub rówieśników, brutalnie narzuca innym swoje zdanie lub formy zabawy; jeśli w zachowaniu prezentuje wrogość, nienawiść do ludzi, przedmiotów, zjawisk .

     Mówiąc o zachowaniach agresywnych należy brać pod uwagę dwie formy agresji: fizyczną i werbalną.

Agresja fizyczna - to bezpośrednie zadanie bólu innym osobom. Takie dziecko bije inne dzieci, kopie, gryzie, drapie, rzuca się z pięściami, zabiera cudze rzeczy itp.

Agresja werbalna - to sytuacje, w których dziecko nie wchodząc w bezpośredni kontakt fizyczny z osobami i przedmiotami powoduje, że cierpią np. wyśmiewa je, czyni aroganckie uwagi, przezywa, przeklina, skarży, grozi pobiciem, straszy, jest złośliwe, krzyczy.

      Wobec powyższego wyróżniamy agresję kierowaną, gdzie w sposób otwarty dziecko dokucza innym oraz agresję niekierowaną, w której "agresor" woli ukrywać swoje działania.

     Mówi się również o niewerbalnych formach agresji. Są to na przykład: przedrzeźnianie, robienie min, pokazywanie języka oraz różnego typu brzydkie gesty mające zranić inną osobę. Tego typu niewerbalne komunikaty są bardzo raniące i w ich efekcie dochodzi do jawnych konfliktów między dziećmi.

     Wskutek działania hamulców (strach przed karą, obawa przed konsekwencjami), skłonności agresywne są nieraz tłumione i ulegają przemieszczeniu - manifestują się w formie wrogich myśli lub pragnień. Badania psychologiczne i fizjologiczne doprowadziły do następującego podziału agresji:

     Agresja instrumentalna - dochodzi do niej wtedy, gdy dziecko wybiera taki sposób zachowania, dzięki któremu może uzyskać jakąś korzyść, osiągnąć zamierzony cel np. odepchnięcie innego dziecka od pożądanej zabawki lub wywołanie gniewu rodziców, nauczycieli i skierowanie go na kogoś innego czy wzbudzenie współczucia a w konsekwencji zyskanie ustępstwa w jakiejś innej sprawie. Przyczyną tej agresji może być nieprawidłowo ukształtowana hierarchia wartości, lub przeświadczenie o wyższości czy nadzwyczajnych przywilejach. Tego typu zachowania agresywne mogą się utrwalać, jeśli dziecko dopnie swego a dorośli będą nadal bezmyślnie realizować cele jakie sobie dziecko postawiło.

     Agresja naśladowcza - stanowi wynik mimowolnego naśladownictwa zachowań agresywnych, zgodnie z oglądanym wzorcem z najbliższego otoczenia. Najważniejszym źródłem informacji o możliwych sposobach zachowania w stosunkach międzyludzkich - są rodzice. Modelem bywa też zachowanie kolegów sąsiadów, mogą to być również niewłaściwe filmy, książki itp.

     Agresja frustracyjna - bywa konsekwencją wieloletnich powtarzających się sytuacji frustracyjnych, którym z reguły towarzyszą negatywne stany emocjonalne- gniew, złość, wściekłość. Frustracja ta może być spowodowana niezaspokojeniem potrzeb dziecka. Szczególnie chodzi tu o:
  • blokadę potrzeby afiliacji (związków uczuciowych) poprzez oziębłość uczuciową rodziców, brak z ich strony objawów serdeczności i życzliwości, nadmierną surowość oraz stosowanie kar fizycznych;
  • blokada potrzeby uznania społecznego - jest wynikiem zbyt częstego upominania dziecka, wytykaniem jego wad i braków, częstym porównywaniem go z wzorowo zachowującymi się innymi dziećmi.
  • blokada potrzeby samodzielności - wywołana jest zbytnim ograniczeniem inicjatywy dziecka, wyręczaniem go przez rodziców przy wykonywaniu najprostszych czynności oraz stosowaniem zbyt rygorystycznych zakazów i nakazów .
Agresja patologiczna - jej przyczyną są procesy chorobowe zachodzące w układzie nerwowym; można ją rozpoznać u dzieci nadpobudliwych psychoruchowo, epileptyków, schizofreników, oligofreników i psychopatów.

II. PRZYCZYNY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

     Nasilające się liczne zachowania agresywne dzieci i dorastającej młodzieży czy wybryki chuligańskie na ulicach budzą nasz poważny niepokój. Codzienna prasa, radio i telewizja wciąż donoszą o atakach gwałtu, rabunkach, rozbojach i innych przestępstwach w znacznej liczbie dokonywanych przez młodzież, a nawet dzieci. Od kilku lat niepokojąco obniża się wiek przestępców, zauważa się tendencję wzrostu liczby dzieci niedostosowanych społecznie. Przejawy agresji ze strony dzieci i młodzieży przybierają coraz bardziej drastyczne formy. Coraz częściej nieletni zagrażają zdrowiu i życiu swych ofiar. Sprzyja temu niewłaściwa struktura stosunków panujących między ludźmi. Codziennie i na każdym kroku spotykamy się z przejawem niskiej kultury współżycia , obojętności na ludzką krzywdę i brakiem uczynności. Świadczy to o ogromnych brakach w systemie oddziaływania wychowawczego odpowiednich instytucji. Tym większą uwagę należy zwrócić na najmłodsze pokolenie. Ogromną rolę odgrywa tu przedszkole, które po rodzinie jest drugim ważnym ogniwem w procesie socjalizacji młodego pokolenia.

     Nie możemy lekceważyć przejawów agresji, powinniśmy wnikliwie analizować konflikty między dziećmi. Dzieci przebywające w grupie przedszkolnej muszą uczyć się zasad zgodnego współżycia. Konflikty " rodzą się" i "wybuchają" z różnych przyczyn, są bowiem nieodłączną częścią naszego życia, ale nigdy dotąd nie były nasączone taką agresją.

     Jakie są zatem przyczyny agresji wśród dzieci? Co powoduje zaburzenia ich prawidłowego rozwoju?

Najczęstsze przyczyny zachowań agresywnych u małych dzieci:
  • Początek przedszkola - dziecko, które przekracza pierwszy raz progi przedszkola napotyka na różnorodne trudności, jakie niesie ze sobą zmiana środowiska. Niestety nie każde dziecko potrafi pokonać je w sposób łagodny. Wszyscy oczekują od dziecka, że będzie samodzielne, poradzi sobie ze swoimi sprawami, ale dla malucha jest to zbyt trudne. Często pierwsze zetknięcie małego dziecka z przedszkolem przeżywane jest w sposób dramatyczny. Dziecko czuje się wówczas zagrożone. Wszystko wokół niego jest nowe, obce i nieznane. Lęk sprawia, że dziecko broni się przed zmianą warunków i na zaistniałą sytuację reaguje różnie: płaczem, krzykiem, agresją. Wywołuje to trudności wychowawcze, wśród których największą grupę stanowią konflikty. Prowadzą one do uzewnętrzniania dziecięcych przeżyć w postaci bójek, przezwisk, plucia, gryzienia kolegów, skarżenia, niszczenie cudzej pracy, zabierania zabawek, kłótni. Dzieci zachowują się impulsywnie, gdyż nie znają alternatywnych zachowań, takich jak wycofanie się lub pertraktowanie. Na nauczycielach przedszkola i rodzicach dzieci spoczywa więc obowiązek nauczenia dzieci rozpoznawania własnych emocji, radzenia sobie z tymi emocjami i ugodowego rozwiązywania konfliktów.
  • Brak jasnych zasad i norm - czasami nie zwracamy uwagi dziecku, kiedy robi coś źle, myśląc, że samo to odkryje. Ale małe dzieci potrzebują wsparcia dorosłych i nie można zostawić ich samych z kłótniami, konfliktami i rywalizacją. Jasno określone normy i zasady budują bezpieczeństwo wokół dziecka. Pobłażliwość rodziców czy wychowawców, brak treningu do życia z zasadami, może być źródłem przemocy. Dorosły, który nie stawia wymagań, nie odmawia, nie wyraża opinii, nie wymaga też tego od dziecka. Dziecko naruszając zasady nie ponosi konsekwencji. Takie dziecko stoi na stanowisku " ja chcę, więc muszę to dostać" i gdy znajdzie się w sytuacji ograniczającej jego swobodę, będzie agresywnie naruszało te zasady.
  • Brak rodzinnego ciepła i czasu dla dziecka - zauważamy niestety coraz częściej niewystarczający, a niekiedy drastycznie mały udział rodziców w procesie wychowawczym, podczas kiedy to właśnie rodzina w największym stopniu wpływa na rozwój emocjonalny i psychiczny każdego dziecka. Świat dziecka na przestrzeni kilku lat znacznie się zmienił. Ma to związek z transformacją polityczno - gospodarczą. Aktywność dużej części społeczeństwa skupiona jest na walce o zabezpieczenie właściwego standardu życiowego i socjalnego. Dorośli coraz mniej czasu poświęcają wychowaniu dzieci, których potrzeby psychiczne pozostały niezmienione. One jak zawsze oczekują od rodziców akceptacji, poczucia bezpieczeństwa, miłości i ciepła. Jeśli tego kontaktu jest za mało, dziecko przestaje czuć się kochane i chronione, rodzą się problemy natury emocjonalnej. Aby uniknąć przeżywania smutku i żalu, staję się agresywne i złe na cały świat.
  • Kryzys rodzinny - wtedy, gdy rodzice nie mogą porozumieć się ze sobą lub się rozstają, to zazwyczaj zapominają o dziecku lub przeciwnie staje się ono kartą przetargową. Dziecko zaś jest wówczas zdezorientowane, czuje się zagrożone, zaniedbane, opuszczone. W konsekwencji reaguje agresją poza domem np. w przedszkolu.
  • Pojawienie się młodszego rodzeństwa - rodzice wtedy częściej strofują dziecko, oczekując od niego nagle dorosłości. Starsze dziecko odczuwa zazdrość, naglą utratę swojej pozycji w rodzinie i sercu rodziców.
  • Oglądanie nieodpowiednich programów telewizyjnych - w telewizji widzimy znacznie więcej przemocy niż jest jej w życiu codziennym. Każda scena zawierająca agresję jest trudna do przyjęcia przez dziecko i powoduje uraz. Oglądanie wielu takich scen powoduje, że dziecko obojętnieje. Stwierdzono, że takie dzieci są mniej chętne do udzielania pomocy. Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychologów, dziecko zanim skończy szkołę podstawową, przeciętnie ogląda w telewizji około 8 tysięcy morderstw i 100 tysięcy scen gwałtu. Taka dawka przemocy znacząco wpływa na psychikę, co prowadzi do zaburzeń zachowania. Ponieważ zdolności selekcyjne dzieci są ograniczone, bezkrytycznie ulegają one prezentowanym wzorcom i identyfikują się z negatywnymi bohaterami gier i filmów. Występuje wyraźny związek między odbiorem agresji prezentowanej w telewizji lub grach komputerowych a zachowaniem dzieci.
      Obcowanie ze scenami przemocy, agresji powoduje zobojętnienie na te bodźce i stają się one źródłem modelowania zachowań antyspołecznych wywołując reakcję agresji u widzów.

     Wbrew ogólnym przypuszczeniom, że agresję najłatwiej jest wywołać u kogoś kogo się krzywdzi, badania i eksperymenty Berkowitza i Hartmana wykazały, że obraz bólu, krwi i cierpień ofiary, podobnie jak widok samego zachowania agresywnego pobudza do agresji. Przyglądanie się przemocy bardziej prowokuje do zachowań agresywnych niż doznawania obrazy osobistej.

III . SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA AGRESJI UŁATWIAJĄCE ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW

     Każde agresywnie zachowujące się dziecko potrzebuje pomocy. Każdorazowe karanie za złe zachowanie powoduje tylko, że dziecko gromadzi w sobie napięcie, dając mu upust gdzie indziej. Nie istnieje agresja bez przyczyny, zawsze jest powód do zachowania agresywnego. Aby skutecznie przezwyciężyć agresję musimy zrozumieć jej przyczyny i dostosować do niej odpowiednie środki oddziaływania pedagogicznego.
  1. Przede wszystkim należy wytyczyć jasne reguły postępowania, jednoznacznie określone w języku zrozumiałym dla dziecka lub wspólnie z nim ustalić zasady i normy postępowania. Powinno ono znać granice i być uprzedzone o konsekwencjach ich przekroczenia.
  2. Dziecku trzeba mówić" co jest dobre , a co złe", co pożądane, a co zabronione, tak wcześnie jak to możliwe, rozmawiać z nim na temat wartości cenionych wśród ludzi.
  3. W domu musi panować atmosfera ciepła, życzliwości, akceptacji i zainteresowania sprawami dziecka. Jego potrzeby psychiczne powinny być bezwarunkowo zaspokojone; nie wolno zapewniać poczucia bezpieczeństwa i miłości tylko pod warunkiem spełnienia przez dziecko naszych oczekiwań.
  4. Rodzice muszą być świadomi tego, że ogromny wpływ na psychikę ich dziecka ma telewizja. Dobrze jest, gdy programy telewizyjne oraz gry komputerowe są traktowane wybiórczo, a dzieci oglądają je wspólnie z rodzicami i prowadzone są na ich temat rozmowy.
  5. W całokształcie oddziaływania na postawę społeczną dzieci, w dążeniu do zmniejszenia wśród nich konfliktów, nie można zapomnieć o literaturze dziecięcej. Przyczynia się ona w znacznej mierze do rozwoju wyobraźni, wrażliwości oraz więzi uczuciowej wśród dzieci. Literatura jest źródłem wielu dziecięcych marzeń o bohaterstwie i bohaterze, z którym się identyfikują. Dziecko odkrywa swoją najważniejszą postać i z nią się utożsamia.

         Ulubione zwierzęta, królewny, rycerze, zabawki, zaczynają pełnić rolę wzoru, zarówno ze względu na wygląd jak też zachowanie i język. Dobre efekty przynoszą opowiadania, w których zwierzątka mają podobne problemy i konflikty jak dzieci. Dzięki bohaterom literackim, dzieci kształtują własne postawy moralne i normy postępowania. Dlatego właśnie literatura dziecięca odgrywa ogromną rolę w rozwoju i wychowaniu małego dziecka.

          Do szczególnie zalecanych można zaliczyć twórczość Cz. Janczarskiego z jego najbardziej znanym bohaterem Misiem Uszatkiem. Wartościową jest też zapomniana prawie pozycja Marii Kownackiej i Zofii Malickiej "Dzieci z Leszczynowej Górki", gdzie losy małych bohaterów splatają się z przeżyciami przedszkolaków. Dzieci zachęcają tu swoim przykładem do różnych zajęć i do pomocy starszym.

         Bardzo ciekawą a zarazem pozytywną postacią jest Krasnal Hałabała, główny bohater książki L. Krzemienieckiej "Z przygód Krasnala Hałabały". W bajkowej formie opowiada o życiu leśnych mieszkańców, przeżywanych w różnych porach roku. Krasnal i przyjaciele, uczą społecznego współżycia, przestrzegania ustalonych zwyczajów, dostrzegania piękna przyrody i jej szanowania.

         Do kanonu przedszkolnych lektur, ukazujących problem dobra i zła, pozwalających odpowiednio pokierować światem wartości dziecka, niwelując w nich tym samym przejawy agresji, weszły m.in. : "Jaś i Małgosia’, "Śnieżka", "Śpiąca Królewna", "O sześciu łabędziach", "Stoliczku nakryj się", "Kopciuszek", "Dziewczynka z zapałkami".

         Godne polecenia są też współczesne pozycje jak np. "Cudaczek Wyśmiewaczek" Julii Daszyńskiej, gdzie w abstrakcyjny sposób krytykowane jest złe zachowanie.

         Inna wartościowa książka to: "Bajki, które pomagają dzieciom - opowieści, które uzdrawiają, pocieszają i dodają odwagi" Cornelii Nitsch. Jest godna polecenia z uwagi na ważne treści dotyczące rodziny, uczuć, przyjaźni, bólu, a także z racji zawartych wskazówek metodycznych dla rodziców .Bohaterami tych bajek są zwierzęta.

         Należy pamiętać, aby w miarę możliwości po wysłuchaniu bajki czy opowiadania dziecko miało okazję aby wyrazić swoją opinię na temat postępowania bohaterów, nazwania własnych uczuć i emocji, jakie mu towarzyszyły podczas słuchania.
  6. Godne uwagi jest zastosowanie muzykoterapii jako środka leczniczego wobec dzieci z zaburzeniami zachowania .

          Warunki życia codziennego, tempo pracy rodziców, a co za tym idzie brak czasu, powoduje także u dzieci powstawanie napięć psychicznych, które często prowadzą do zachowań agresywnych. Likwidowanie tych negatywnych zjawisk u dzieci możliwe jest poprzez wprowadzenie form relaksacyjnych przy muzyce. W czasie ćwiczeń relaksacyjnych następuje odprężenie i uspokojenie organizmu. Taki stan likwiduje niepokój i lęk, a wyzwala spokój , pewność siebie, a w dalszej konsekwencji pobudza aktywność i poczucie satysfakcji z twórczego działania.

          Do ćwiczeń relaksacyjnych należy dobrać taką muzykę, która pozwoli odreagować stres i pozbyć się stanów lękowych. Przez trafnie dobrane tempo muzyki możemy regulować emocje dzieci - nadmierne pobudzenie niwelować wolniejszą i wyciszoną muzyką, stany pasywnych postaw - pobudzać muzyką głośniejszą i bardziej dynamiczną. Muzykę taką , powszechnie dostępną w sklepach, możemy wykorzystać jako tło do różnych zabaw, prac plastycznych lub wyciszenia organizmu podczas odpoczynku np. dzieci leżą na dywanie, zamykają oczy i słuchają cichej muzyki, a za pomocą wyobraźni przenoszą się w miejsca, o których opowiada lub czyta nauczycielka czy rodzic .
  7. Zapewnienie dziecku odpowiedniej ilości ruchu - czasami agresja rodzi się z powodu nagromadzonej energii, która musi znaleźć ujście. Szczególnie wskazany jest ruch na świeżym powietrzu, ponieważ dotlenienie organizmu poprawia samopoczucie i ogólną kondycję dzieci, a przy tym radość i śmiech rozładowuje napięcia, wprowadza ciepłą, pełną zabawy atmosferę, jednoczy z innymi dziećmi.

         Dobra organizacja pracy wychowawczej, skuteczne zapobieganie przejawom wzmożonej agresji u dzieci, właściwe postępowanie z dzieckiem, które już można nazwać agresywnym - wymaga oprócz ogólnej orientacji w problematyce dotyczącej zachowania agresywnego, zrozumienia zasadniczych mechanizmów psychologicznych rządzących wychowaniem. Dlatego z pomocą nauczycielom i rodzicom przychodzą poradnie pedagogiczno - psychologiczne, w których znajdziemy właściwą pomoc specjalistów.
LITERATURA:
  1. J. Danielewska "Agresja u dzieci - szkoła porozumiewania", WSiP , Warszawa 2002
  2. J. Grochulska "Agresja u dzieci", WSiP, Warszawa 1993
  3. A. Frączek "Wychowanie a agresja", Psychologia wychowawcza w przedszkolu, 1986
  4. A. Kozłowska "Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym", WSiP, 1984
Opracowała
Danuta Młyńska

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 22:36:47
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 22:36:47) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie