Pracując z dziećmi zauważamy, coraz częściej, niepokojące zjawisko –duża ilość dzieci ma wady wymowy. Czasami są to wady wrodzone ale niestety są to także zaniedbania rodziców. My jako nauczyciele powinniśmy zwracać szczególną uwagę na mowę dzieci a wszelkie jej nieprawidłowości zgłaszać rodzicom. Bardzo często to sami rodzice są złym przykładem choć nieświadomym - wszelkie zdrobnienia i niepotrzebne zmiękczenia wyrazów w rozmowach z dziećmi, nie zwracanie uwagi dzieciom na złą wymowę grup spółgłoskowych. Czasami wydaje się nam, że to jeszcze nie wada wymowy a może już jednak… dlatego tak ważna jest wiedza dotycząca wad mowy zarówno u nauczycieli jak i rodziców.
Co to są wady wymowy?
Wady wymowy to zaburzenia wymowy, polegające na niemożności prawidłowego wymawiania jednego, kilku czy nawet kilkunastu dźwięków. Zastanówmy się , jakie są przyczyny powstawania wad wymowy? *utrudniony start ( dużo dzieci rodzi się wcześniej) *dziecko nie gaworzyło *mało jadło i często chorowało *długo używało smoczka (smoczek to najkrótsza droga do wad wymowy) *późno siedziało i chodziło *mało do dziecka mówiono Zastanówcie się , rodzice i nauczyciele, czy któryś z tych punktów dotyczy Waszego dziecka?i wychowanka? Stwierdzenie, że wada wymowy dziecka sama przejdzie jest błędne. Wady wymowy nie tylko same nie przejdą ale się utrwalają. Nasza mowa jest zjawiskiem niezwykłym, nie jest umiejętnością wrodzoną, dziecko przyswaja sobie ją do najbliższego otoczenia
a przede wszystkim od matki, drogą naśladownictwa. Do pełnego rozwoju mowy, dziecko przechodzi językowy tor przeszkód. Rozwój mowa trwa kilka lat i w jego przebiegu wyodrębniają się pewne etapy, których czas trwania u dziecka normalnie rozwijającego się, można określić, w przybliżeniu, w sposób następujący;
- Od urodzenia do 1 roku życia – okres melodii
- Od 1 do 2 roku życia – okres wyrazu
- Od 2 do 3 roku życia – okres zdania
- Od 3 do 7 roku życia – okres swoistej mowy dziecięcej
Okres melodii Dziecko po urodzeniu wydaje krzyk , spowodowany pierwszym oddechem. Krzykiem i płaczem reaguje na wrażenia dla niego przykre , jak ból , głód itp. Inaczej brzmią okrzyki zadowolenia.
W 2 lub 3 miesiącu niemowlę zaczyna głużyć, tzn. wytwarzać dźwięki, oczywiście przypadkowe , pojedyncze lub połączone Z samogłoską. Głużenie przekształca się około 6 miesiąca w gaworzenie, które charakteryzuje się powtarzaniem przez dziecko dźwięków, wydawanych przez nie przypadkowo lub posłyszanych od otoczenia. Sylaby wypowiadane są mechanicznie i nie mają żadnego znaczenia. Od 7 – 8 miesiąca życia dziecko zaczyna reagować na mowę. Główną rolę odgrywa melodia, znaczenie wyrazu nie jest rozumiane.
W czwartym kwartale rozwija się rozumienie, które wyprzedza mowę samodzielną. Dziecko samodzielnie identyfikuje kilka wyrazów, tzn. .
skojarzyć posłyszane nazwy z odpowiednimi przedmiotami. Pod koniec 1 roku życia dziecko zaczyna wymawiać pierwsze wyrazy, jak da, na, mama.
Karmienie naturalne , w tym okresie, przygotowuje i rozwija , w sposób prawidłowy , narządy mowy naszego dziecka.
Okres wyrazu
Pierwsze wyrazy nie są kojarzone z żadnym przedmiotem, ale w następnym etapie rozwoju mowy wyraz TATA może oznaczać każdego mężczyznę . Dziecko potrafi już powtarzać za dorosłym proste wyrazy .Powtarzane wyrazy są imitacją posłyszanych dźwięków , a nie świadomym ich używaniem .W wieku 14 – 15 miesięcy dziecko zaczyna wypowiadać więcej pojedynczych wyra- -zów. Związane to jest z rozwojem uwagi , spostrzegawczości, pamięci , czyli z rozwojem umysłowym i fizycznym .Większość dzieci półtorarocznych potrafi już spełniać proste polecenia . Wyrazy zaczynają zastępować gesty , wyraz pełni funkcję całej wypowiedzi . Z końcem tego okresu słownik dziecka zawiera kilkadziesiąt wyrazów, z których większość stanowią rzeczowniki.
Dziecko 2 letnie zadaje dużo pytań, lubi słuchać bajek oglądać obrazki i jego mowa zaspakaja ciekawość.
Okres zdania
Dziecko zaczyna rozumieć rozmowę rodziców . Pierwsze zdania są dwuwyrazowe i wyłącznie twierdzące. Dość szybko jednak pojawiają się proste zdania pytające i rozkazujące .
Mowa dziecka staje się zrozumiała i to nie tylko dla osób z najbliższego otoczenia . Okres ten jest przełomowym w rozwoju mowy . Najwięcej nowych słów dziecko przyswaja sobie w 2 – 3 roku życia .Następuje potrzeba kontaktów z rówieśnikami a więc czas do przedszkola .
Okres swoistej mowy dziecięcej
Dziecko trzyletnie potrafi się porozumiewać z otoczenie .
W tym okresie dzieci tworzą neologizmy językowe , czyli formy nie używane przez dorosłych .
Rozwój mowy nie u wszystkich dzieci przebiega jednakowo :u jednych szybciej , i te dzieci zaczynają mówić wcześniej , u innych wolniej , co przejawia się późniejszymi początkami mowy i wolniejszym przyswajaniem sobie wymowy pewnych głosek . . Normalnie rozwijające się dziecko opanowuje technikę mówienia około piątego roku życia i w tym wieku powinno poprawnie wymawiać wszystkie głoski.
Dziecko siedmioletnie powinno w zasadzie wymawiać wszystkie głoski prawidłowo , zdarza się jednak , że ten okres się opóźnia. Opóźnienie to przejawia się najczęściej w nieumiejętności wymawiania takich głosek , jak: ś , ź, ć , dż , r, rzadziej k, g .
Nie czekajmy z założonymi rękoma, myśląc że mowa dziecka sama ulegnie poprawie – nie łudźmy się. Jeżeli nasze dziecko ma problemy z mową to będzie miało też kłopoty z głoskowaniem, rozróżnianiem liter a co za tym idzie i z czytaniem.
Opracowała: mgr Beata Malcharczyk
|
