Gry i zabawy matematyczne
Umiejętność dodawania i odejmowania i odejmowania u dzieci kształtuje się przez wiele lat i polega na przechodzeniu od konkretu do symboli. Aby przechodziło na wyższe poziomy w rozwoju w zakresie liczenia musi mieć bardzo dużo doświadczeń. Małe dziecko nie nauczy się liczyć poprzez obserwowanie tej czynności u innych. Liczenie przedmiotów narysowanych na obrazkach też jest dla niego trudne. Najlepiej, gdy ma możliwość dotykania i manipulowania przedmiotami – liczmanami.
Po opanowaniu tej umiejętności dziecko zaczyna doliczać, a następnie liczyć na palcach i „w pamięci’. Każde dziecko powinno tak długo liczyć na palcach, jak długo potrzebuje. Pragnę zaproponować kilka gir i zabaw matematycznych, które oprócz walorów kształcących mają także zalety wychowawcze. Niech te zabawy będą dla dzieci źródłem radości bo tylko wtedy będą chciały rozwiązywać coraz trudniejsze i ambitniejsze problemy.
Zabawy z kostką
- Dziecko rzuca kostką do gry. Pokazuje na palcach, ile wyrzuciło kropek. Uwaga! Trzeba ćwiczyć tak długo, aż dzieci globalnie będą odczytywały liczbę kropek na kostce.
- Dziecko rzuca 2 kostki do gry. Liczy lub dolicza (zależy od poziomu rozwojowego) kropki na dwóch kostkach razem.
- Dziecko rzuca dwie kostki liczbowe. Dodaje liczby na dwóch kostkach razem.
- Kostki mają taki układ oczek, że suma liczby oczek na przeciwległych ściankach zawsze wynosi 7. Jeżeli więc potoczymy kostkę po stole i zapytamy dziecko, ile jest oczek na niewidocznej ściance spojrzy na oczka znajdujące się na górnej ściance i szybko odejmie od 7 ich liczbę.
Gra z taśma metrową
„Kto szybciej wejdzie na górę?”
Pomoce: miary krawieckie tyle, ilu jest uczestników, klamerki do bielizny tyle, ilu jest zawodników, kostki do gry, 2 sztuki dla każdego uczestnika. Wprowadzenie do gry: każdy uczestnik otrzymuje jedną miarę krawiecką, 1 klamerkę do bielizny i 2 kostki do gry.
Przebieg: klamerki należy wpiąć w miejsce liczby 1. na umówiany sygnał wszyscy jednocześnie wyrzucają dwie kostki. Po odczytaniu sumy kropek przesuwają klamerkę na miarce o tyle miejsc do góry. Wygrywa ten, który szybciej dotrze do miejsca oznaczonego cyfrą 150.
Uwaga! Wyścigi w parach. Dwoje uczestników otrzymuje: jedną miarę, dwie kostki, dwie klamerki w różnych kolorach. Wygrywa ten, kto szybciej wejdzie do góry.
Zabawa matematyczna „Kreślenie egipskich wzorów”
Dziecko otrzymuje kartkę w kratkę i mazak. Kropka zaznaczony jest początek szlaczka (kropka jest pięć kratek w dół od górnego lewego rogu kartki). Rysuje szlaczek według instrukcji osoby dorosłej:
Zaczynamy od miejsca zaznaczonego kropką: dwie kratki do góry, dwie w prawo, jedna w dół, jedna w lewo, jedna w dół, dwie w prawo, dwie kratki do góry, dwie w prawo, jedna w dół, jedna w lewo, jedna w dół, dwie w prawo, dwie kratki do góry, dwie w prawo, jedna w dół, jedna w lewo, jedna w dół, dwie w prawo. Dalej dziecko samo kończy rysowanie szlaczka.
„Mucha idzie”
N. rysuje kwadrat i dzieli go na 9 pól. W środkowym polu wpisuje literę „M” – to mucha. Prosi aby dzieci słuchały jej słów i kontrolowały wzrokiem jak idzie mucha. N. mówi:
Mucha idzie w prawo, do góry, do góry, w lewo , na dół. Gdzie jest mucha?
Dzieci pokazują dokąd ich zdaniem doszła mucha. Jeśli błędnie wskazały N. powtarza trasę much, tym razem pokazując jak ona szła. Gdy dzieci opanują tę umiejętność można pokazać planszę przez chwilę a następnie ją zakryć. Dzieci muszą sobie teraz odtworzyć w pamięci ułożenie pól i kontrolować trasę jaką przebyła mucha. Można zwiększać ilość pól.
Zabawa matematyczna „Strzelanie kasztanami”
Na podłodze rozrzucamy kasztany lub żołędzie. Dziecko pstryka palcami w dowolny kasztan, który trafia w położony najdalej niego. Kto trafi, może zabrać trafiony kasztan i strzelać dalej. Jeżeli się nie powiodło, kole na następnego uczestnika. Wygrywa ten, kto zbierze najwięcej kasztanów.
Gra „Wyścigi”
Na planszy wyznaczono 12 ponumerowanych torów, każdy po 10 kratek. Będą po nich biegali zawodnicy. Dziecku wręczamy 6 „zawodników” (ich rolę pełnią pionki lub małe guziki) oznaczonych jednym kolorem, my wybieramy zawodników w innych barwach klubowych.
Ponieważ bieg odbędzie się na długich dystansach, zawodnicy nie muszą biec po oddzielnych torach. Kilku może stać na tym samym torze, na przykład na 6, a inny tor, powiedzmy 3, może być pusty.
Chodzi wiec o to, by wybrać najlepsze tory dla swoich zawodników. Najlepsze – to znaczy dające największą szansę dotarcia do mety przed innymi zawodnikami.
Do gry potrzebne są dwie kostki. Wykonujemy rzut od razu dwiema kostkami i dodajemy liczby oczek na górnych ściankach kostek.
Uzyskany wynik wyznacza numer zawodnika, który ma prawo posunąć się do przodu. A wiec, gdy wyrzucimy jedną kostką 3 oczka, drugą – 5 , zawodnik stojący na torze 8 posuwa się do przodu. Gdy gramy po raz pierwszy, drugi, trzeci, ustawienie zawodników będzie w dużej mierze przypadkowe. Doświadczenie uzyskane po kolejnych biegach pozwoli nam i dziecku wyciągnąć pewne wnioski. Okaże się bowiem, że są tory wyraźnie lepsze i wyraźnie gorsze. Więcej – jest tor, na którym w ogóle nie warto stawiać zawodnika, gdyż nie ma on żadnej szansy przesunięcia się do przodu. Przecież 1 nie można nigdy wyrzucić używając dwóch kostek. Pozwólmy dziecku wypróbować różne ustawienia swoich zawodników. Każda kolejna gra rozszerza jego wiedzę z zakresu teorii prawdopodobieństwa.
Gra „Ściganka”(wg Gruszczyk – Kolczyńskiej)
N. zwraca się do dzieci:
Ułóżmy wspólnie grę, a potem w nią zagramy. Będzie to gra ściganka. Narysuję chodniczek, po którym będziemy się ścigać. Tu jest początek tu koniec wyścigu. Żeby się nie pomyliło, umieszczę znane wam wyrazy: „start” i „meta”, a także narysuję strzałkę, która przypomni nam, w którą stronę będziemy się ścigać.
Kiedy chodniczek jest już gotowy, N. przygląda się planszy i stwierdza:
Muszę tylko zaznaczyć, gdzie nasi zawodnicy staną przed startem i gdzie maja się zatrzymać po przekroczeniu mety. (kółka na początku i na końcu)
Plansza do gry jest gotowa. Teraz zawodnicy – pionki – będą się ścigać od startu do mety.
Podzielimy się na dwa zespoły (rozdziela dzieci tak, aby usiadły w dwóch gromadkach).
Każdy zespól wybiera swojego przedstawiciela. Tu są pionki (wpina dwie pinezki w kółka narysowane na starcie).
Proszę wybrać i pokazać swojemu zespołowi pionek, który będzie was reprezentował. Tu są kostki do gry, każdy zespół dostanie jedną. Dzieci w grupach kolejno rzucają kostkami, a przedstawiciele przesuwają pionki o określoną liczbę oczek. Dorosły dopinguje jedną i drugą drużynę. Kiedy jednak pionek jest bliski mety i dzieli go od mety sześć lub mniej płytek, n. zwraca się do dzieci:
trzeba policzyć, ile brakuje do przekroczenia mety, i tak rzucić kostką, aby wyrzucić dokładnie tyle kropek, ile jest płytek. Jeżeli będzie za dużo kropek, trzeba czekać.
Uwaga! Druga wersja. Tak jak poprzednio dwa zespoły, ale każdy otrzymuje dwie kostki. Trzeba je rzucać razem i policzyć kropki na dwóch kostkach.
Gra „Wyścig samochodów”
N. przygotowuje cztery jednakowe samochody (zabawki) w określonych kolorach. Na podłodze układa z kartek trasę samochodów. Wśród białych kartek jest kilka czerwonych. Po odczytaniu wyrazów „meta” i „start”, umieszcza je na początku i końcu trasy. Wspólnie z dziećmi ustala zasady gry, np.:
- Grę rozpoczyna osoba, która jako pierwsza wyrzuci sześć oczek.
- Wejście na czerwone pole powoduje stratę kolejki
Po podzieleniu się na cztery grupy rozpoczynamy grę (należy pamiętać, aby dzieci w grupach kolejno rzucały kostką i poruszały samochodami). Wygrywa grupa, której samochód pierwszy wjedzie na metę
Zabawa „Zapełniamy swoje pola”
Każde dziecko otrzymuje wycięte koło podzielone na 6 części – pól.
- Każde pole zawiera o 1 kropkę więcej od 1 do 6
- Przygotowuje sobie 21 pionków – mogą to być guziki, kulki uformowane z bibuły
- Następnie dzieci dzielimy na grupy ok. 4 osobowe. Każda grupa otrzymuje kostkę sześcienną z cyframi (np. klocek z naklejonymi na ściankach cyframi)
- Dzieci układają przed sobą planszę i zgromadzone pionki. Kolejno rzucają kostka i w zależności od tego, jaka liczbę wylosują, układają pionki na odpowiednim polu. Jeżeli któreś z dzieci powtórnie wylosuje taką samą liczbę, omija go kolejka. Zabawę wygrywa to dziecko, któremu najwcześniej uda się zapełnić swoją planszę.
Marzena Siejak
