Nauczyciele powinni dążyć do wszechstronnego rozwoju ucznia jako nadrzędnego celu pracy edukacyjnej , co znajduje odzwierciedlenie w zapisach podstaw programowych kształcenia ogólnego .
Nowa szkoła wytycza nauczycielom określone zadania :
1.stymulowanie i umożliwianie uczniom podejmowania aktywności ruchowej i wyrażania własnych przeżyć w zabawach , grach , tańcach
2. tworzenie warunków do doskonalenia sprawności i kondycji fizycznej
3. zapoznanie uczniów z podstawowymi formami rekreacji , turystyki oraz z podstawowymi zasadami uprawiania wybranych przez uczniów dyscyplin sportowych
4. dokonywanie oceny postawy ciała i poziomu sprawności ucznia wraz z monitorowaniem rozwoju psychomotorycznego .
Cele edukacyjne współczesnej szkoły w zakresie wychowania fizycznego można zrealizować między innymi poprzez umiejętne stosowanie zabaw i gier ruchowych .
Zabawa to jedna z form aktywności człowieka , podejmowana dobrowolnie w celu zaspokajania chęci ruchu . Nieodzownym warunkiem jest poczucie swobody działania , emocjonalne przeżycie i gra wyobrazni . Zabawa to naturalna potrzeba każdego człowieka , a szczególnie najmłodszych . Ciekawość dziecka jest „produktem” jego wrodzonej aktywności , którą można nazwać głodem doznań i działania , jest motorem życia . Zabawa może pojawiać się w licznych postaciach zachowania i postępowania w chwilach , kiedy dziecko nie ulega naciskom .
Z punktu widzenia historycznego zabawy i gry klasyfikować można według różnych zasad . Jerzy Cieślikowski przytacza podział F . Queyrata z pracy „ Gry i zabawy dziecięce…”: zabawy dziedziczne , naśladowcze oraz oparte na wyobrazni . J. Cieślikowski przytacza podział Konrada Lange z roku 1893 , który dzieli gry na : ruchowe , kształtujące zmysły , artystyczne oraz sprzyjające rozwojowi inteligencji lub też podział według B. Pereza z r. 1888 , który zabawy dzieli na : wyuczone (zbiorowe) , kształcące pierwiastki o charakterze społecznym , na zabawy swobodne ( przeważnie fizyczne) oraz na zabawy – zajęcia , w których dominuje inteligencja spostrzegawcza i wytwórcza. Gry i zabawy ruchowe , które dzieci przyswoiły sobie na początku XX wieku , w ubiegłym stuleciu były jeszcze „ własnością” dorosłych .
Zabawa stała się przedmiotem studiów biologicznych , psychologicznych , socjologicznych , etnologicznych i pedagogicznych , w wyniku których powstały liczne teorie:
1.nadmiaru energii ( H. Spencera)- nadwyżki energetyczne znajdują ujście w zabawie ,
2. ćwiczenia funkcji (K. Grossa), jako czynnik adaptacji do dorosłego życia ,
3. rekapitulacji ( S. Halla) , odtwarzanie form rozwoju kulturowego społeczeństw ,
4. wypoczynku ( M. Lazarusa) , jako przeciwieństwo pracy ,
5. uzupełniania ( K. Langego), jako wzbogacenie monotonii życia
6. oczyszczania ( A. Carra) , zabawa ujściem aspołecznych instynktów drzemiących w człowieku ( np. walki) .
Z. Gilowicz ( 1964) podzielił zabawy na :
1. manipulacyjne – zaznajamiające z właściwościami przedmiotów
2. naśladowcze – jako wprowadzenie do najprostszych czynności
3. konstrukcyjne – działające na spostrzegawczość i pomysłowość dziecka oraz twórczą inwencję dziecka
4. gry – pobudzające ambicję dziecka , kształtujące wyobraznię i pamięć
5. zabawy ruchowe – wyjątkowo ważne dla nauczycieli wychowania fizycznego, fizycznego wśród nich bieżne , rzutne , skoczne , z pełzaniem , wspinaniem , utrzymaniem równowagi , zabawy w wodzie – przygotowujące do nauki pływania , zabawy na śniegu i lodzie oraz zabawy ze śpiewem dyscyplinujące i integracyjne .
H. Grabowski ( 1997) przypisuje powyższy podział zabaw trzem fazom ontogenezy :
- okres przedszkolny ( wiek zabawy ) : w wieku 1-3 lat przeważają zabawy manipulacyjne , w wieku 3-5 lat naśladowczo – tematyczne i konstrukcyjne , w wieku 5-7 lat oprócz zabaw konstrukcyjnych pojawiają się gry ;
- okres szkolny – w wieku wczesnoszkolnym gry dydaktyczne stanowią połączenia pracy z zabawą , a gry ruchowe stanowią aktywność uczącą współżycia i współdziałania ; w następnych latach szkolnych występują głównie gry , wśród których gry sportowych są elementem przygotowującym do późniejszej rekreacji;
- okres poszkolny – to wiek produkcyjny i poprodukcyjny , gdzie zabawy występują jako element wypełniania czasu wolnego , zależny od upodobań i nawyków ukształtowanych w czasie procesu edukacji .
Bardzo rozpowszechniony jest podział A. P. Rudnika (1992) dzielący wszystkie zabawy na :
- konstrukcyjne , - twórcze , - dydaktyczne , - ruchowe .
M. Bondarowicz ( 1994) stwierdza , że aktywność ruchowa w zabawach i grach może być samoistna , spontaniczna , jak np. zabawy podwórkowe lub kierowane , np. lekcje wychowania fizycznego , trening .
Mając na uwadze stopień trudności elementów ruchowych , przepisów , zabawy podzielił w/w autor na dwie grupy : zabawy proste i gry ruchowe . W zabawach prostych występuje rywalizacja indywidualna , a w grach ruchowych biorą udział zespoły rywalizujące między sobą .
Zabawy proste M. Bondarowicz podzielił na :
- aktywizujące i podnoszące koncentrację uwagi ,
- bieżne – z odpowiednim stopniem trudności : swobodne biegi , wyścigi i pościgi ,
- skoczne – swobodne podskoki , wyskoki , skoki , przeskoki , wyścigi skokami obunóż , jednonóż ,
- rzutne – rzuty na odległość , do celu , zabawy rzutno – chwytne ,
- kopne – podania i przyjęcia piłki w miejscu i ruchu , prowadzenie piłki , główkowanie ,
- z mocowaniem i dźwiganiem – przeciąganie , przepychanie , elementy walk wręcz,
- koordynacyjne – doskonalenie zachowania równowagi w miejscu i w ruchu , kształtowanie umiejętności wykonywania szybkich obrotów , zwrotów i przewrotów , zabawy z ruchami asymetrycznymi,
- przy muzyce .
Zabawy połączone z ruchem doświadczony nauczyciel potrafi wykorzystać dla tych samych celów , które osiągamy w ćwiczeniach w ścisłej ich formie , jak; wzmożenie wegetatywnych funkcji ustroju wychowanka , wzmocnienie jego układu mięśniowego , szkieletowego , należyte wyrobienie zwinności dziecka , pożądanej szybkości ruchów , siły , zręczności i poczucia równowagi . Nieskrępowana aktywność ustroju oraz atrakcyjność zabawy ma zdecydowaną przewagę nad ćwiczeniami .
Zabawom i grom ruchowym towarzyszą przeżycia emocjonalne i duże zaangażowanie uczuciowe . Występuje w nich radość , zadowolenie , co sprzyja wypoczynkowi i odprężeniu . Mają one wpływ na rozwój charakteru dzieci takich ich cech , jak :samodzielność , śmiałość , pomysłowość , panowanie nad sobą , dokładność i zdyscyplinowanie . Ponadto przyzwyczajają dzieci do działania w zespole , rozwijają duch koleżeństwa , podporządkowują życzenia swoje woli zespołu i działania na jego korzyść .
Każda zabawa ma swój początek i zakończenie , a także fabułę . Jest bodzcem fizycznym w stronę osobowości . Daje jednocześnie możliwość oddziaływania na psychikę i umysłową stronę osobowości , co sprzyja nerwowemu odprężeniu i czynnemu wypoczynkowi .
Dzieci są ze swej natury aktywne . Są ciekawe i wszystkie ich poczynania są nastawione na to aby poznać siebie i otoczenie . Do tego potrzeba okazji i odpowiedniego terytorium . Zabawa zapewnia przestrzeń , w której zbierają doświadczenia „z pierwszej ręki” . Przez zabawę dzieci mogą same stanowić o rozwoju ciała i ducha oraz angażować i rozwijać umiejętności , próbując rozpoznać stan rzeczy i spełniać zadania . Miejsce zabawy chroni je . Zabawy z dużą ilością ruchu dają dzieciom pewną możliwość doświadczania , uczenia się i rozwijania . Przede wszystkim w zabawie dzieci mogą przeżywać szerokie spektrum uczuć i wyrażać je . Zabawy dają dzieciom poczucie samodzielności , niezależności i wolności . Zabawy sprawiają przyjemność , bowiem dzieci mogą wyzwolić swoje marzenia i potrzeby , rozwijać w pełni fantazję i wyżywać się ruchowo .
