www.szkolnictwo.pl

Gimnazjum im. ks. M. Sopoćki w Turośni Kościelnej

Wznieść się do dzieciństwa, by się przed nim schylić...Ks. Jan Twardowski

AUTORSKI PROGRAM ZAJĘĆ KOŁA TEATRALNO-POETYCKIEGO „TURGINA”

Opracowała: Beatrycze Smaszcz-Turosieńska

Turośń Kościelna 2005

WSTĘP

      Teatr według klasycznej definicji to dziedzina sztuki polegająca na scenicznej realizacji utworów dramatycznych lub adaptacji innych tekstów literackich, obejmująca także operę, balet i pantomimę. Od dawna jednak określenie to przekroczyło obszar sztuki. Współcześni teoretycy teatru podkreślają, że całe nasze codzienne życie jest swoistym teatrem. Każdy z nas kiedyś coś udawał, wcielał się w kogoś, kim wcale nie był. Widać to zwłaszcza w zabawach dzieci, które nieustannie odgrywają jakieś role. Niektórym – można zażartować – pozostaje to na całe życie i nawet przed sobą samym grają.

      Takie postawienie problemu, można powiedzieć, jest w istocie powrotem do źródeł. We wszystkich bodaj kulturach początki teatru związane były z obrzędami religijnymi lub obyczajowymi, jak ślub, pogrzeb, biologiczna inicjacja. Teatr europejski wywodzi się zwykle ze starożytnej Grecji, z uroczystości ku czci boga Dionizosa. Jego droga prowadziła więc od spontaniczności do konwencji. Z tym, że po doświadczeniach kolejnych epok kulturalnych wiemy, iż szczególną wartością jest spontaniczność, jako znacznie bliższa zachowaniom człowieka. W tej sytuacji nietrudno było zauważyć, że najznakomitszymi aktorami są po prostu dzieci. Czyż to nie kilkunastoletnie dziewczynki, tuląc lalki, wcielają się w swoje matki, a chłopcy czytający gazetę, w ojców. Szkoła wprawdzie w jakiejś mierze pozbawia uczniów wrodzonej teatralności, co nie musi jednak oznaczać zahamowania naturalnych skłonności, raczej poddania ich świadomej ocenie. Od nas, pedagogów, zależy co w młodych ludziach pozostanie na dalsze lata. Nie bójmy się więc wprowadzać elementów teatru i dramy w praktykę szkolną, chociaż może budzić to niepokój, czy potrafimy zapanować nad zachowaniem uczniów. Wiadomo, że łatwiej jest zachować dyscyplinę w oparciu o precyzyjny, ściśle przestrzegany regulamin. Jednak tracimy wówczas wiele w relacjach z uczniami, nie mówiąc już o tym, że nie dajemy im szansy na pełną realizację własnych talentów. Dla młodzieży szczególnie uzdolnionej teatralnie twórzmy szkolne teatry. Pozwólmy naszym podopiecznym wcielać się w różne postacie, pozwólmy im grać, a to wszystko na pewno zaowocuje kiedyś ich otwartością na świat i wdzięcznością, że szkoła nie przytłumiła ich indywidualności, a jeszcze pozwoliła ją rozwinąć.

Edukacja teatralna obejmuje:

• Przygotowanie uczniów do wykorzystania wiedzy teatralnej w realizacjach scenicznych.
• Przyswajanie przez uczniów różnych sposobów dyskutowania i rozwiązywania problemów.
• Kształtowanie w uczniach właściwych postaw w zależności od pełnionej funkcji czy określonej sytuacji, np. umiejętności wysłuchania czyichś racji, sposobu reagowania na zachowania i wypowiedzi innych, prawidłowej oceny własnego miejsca w działającej zbiorowości.
• Rozwijanie wyobraźni, ale i przewidywania skutków własnych działań, zapobiegania konfliktom, bądź ich umiejętne rozładowywanie.

     W niniejszym programie zawarte są zadania, dzięki którym uczniowie gimnazjum, zainteresowani teatrem będą mogli zapoznać się z historią teatru i dramatu, a także wcielać się w różne postacie. Poznawać wybitne utwory dramatyczne i literackie.

      Realizacja programu zaplanowana jest na dwa semestry i może być powtarzana corocznie, w zależności od możliwości i zaawansowania uczestników.

WPROWADZENIE DO PROGRAMU

• Program skierowany jest do uczniów Gimnazjum im. ks. M. Sopoćki w Turośni Kościelnej.
• Uczestnikami programu są uczniowie i nauczyciel prowadzący zajęcia teatralne.
• Program dostosowany jest do możliwości poznawczych, intelektualnych i emocjonalnych uczniów.
• Realizatorem programu jest nauczyciel prowadzący koło teatralne.
• Realizacja zamierzeń dydaktycznych i wychowawczych odbywać się będzie przy pomocy metod pracy z grupą podczas zajęć, ale także w ramach zajęć indywidualnych.
• Program opracowany jest według strategii edukacyjnej, co oznacza rozwijanie ważnych sprawności umysłowych, umożliwiających coraz szersze przyswojenie wiedzy, wykorzystanie umiejętności psychologicznych, społecznych oraz wrodzonego talentu, a więc takich jak: pozytywne myślenie, radzenie sobie ze stresem i tremą, swoboda w nawiązywaniu kontaktów z innymi, umiejętność funkcjonowania w życiu publicznym.
• W programie uwzględniono działania w obszarze kształcenia i wychowania.

CELE PROGRAMU

CEL GŁÓWNY

• Uczeń rozwinie swoje zainteresowania i osobowość, co w dalszym życiu zaowocuje otwartością, śmiałością oraz odpowiedzialnością.

CELE SZCZEGÓŁOWE

Uczeń :

• Rozwinie własne zainteresowania literacko-teatralne.
• Rozbudzi w sobie własną wrażliwość artystyczną.
• Przezwycięży wrodzoną nieśmiałość i zahamowania emocjonalne.
• Rozwinie umiejętność recytatorską i ruchu scenicznego.
• Pozna wartościowe utwory literackie.
• Stanie się aktywnym uczestnikiem życia kulturalnego.
• Zintegruje się z zespołem szkolnym oraz zacieśni więzi koleżeńskie.
• Wykształci w sobie poczucie odpowiedzialności i dyscypliny oraz zgodnej pracy w grupie.

ZADANIA PROGRAMU

• Pobudzanie zainteresowań literacko-teatralnych uczniów.
• Wyłonienie uzdolnionej teatralnie młodzieży.
• Rozbudzenie wrażliwości artystycznej.
• Rozwijanie osobowości uczestników koła.
• Zapoznanie uczniów z wartościowymi utworami literackimi.
• Wychowanie aktywnych uczestników życia kulturalnego.
• Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych.
• Kształtowanie dyscypliny oraz zgodnej pracy zespołowej.

     Program ten adresowany jest do uczniów klas I – III gimnazjum, pragnących rozwijać swoje zainteresowania i zdobywać wiedzę związaną z teatrem.

METODY I SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU

      Zajęcia szkolne zostały opracowane w formie 45 minutowych spotkań, odbywających się raz na 2 tygodnie, na których będą omawiane zagadnienia teatralne, a także prowadzone próby sceniczne i recytatorskie.

      Aby osiągnąć zamierzone cele edukacyjne podczas realizacji jednostki tematycznej, zastosowane będą następujące metody :

• metoda ćwiczeniowa,
• ćwiczenia praktyczne,
• elementy dyskusji,
• pogadanka,
• projekcja ciekawych sztuk teatru telewizji,
• praca grupowa i indywidualna.

Podkreślam, że szczególny nacisk będzie kładziony na miłe spędzanie czasu uczniów i rozwijanie ich zainteresowań oraz umiejętności.

PROGRAM

1. zabawy ruchowe,
2. doskonalenie dykcji,
3. zapoznanie uczniów z historią teatru,
4. pisanie jednoaktówek i dłuższych scenariuszy,
5. improwizacje teatralne,
6. drama,
7. wystawianie sztuk teatralnych,
8. recytacje,
9. przygotowywania zaplecza pracy,
10. warsztat poetycki.

PROGRAM SZCZEGÓŁOWY

      I semestr – około 12 godzin lekcyjnych + dodatkowe próby w miarę potrzeby

• Choinka Szkolna, tu:
  • „Wigilia u Boryny”, na podstawie powieści Wł. Reymonta „Chłopi”;
  • „Randka w ciemno” – spektakl kabaretowy;
  • Kolędy.
  II semestr – około 12 godzin lekcyjnych + dodatkowe próby w miarę potrzeby
• Europejczyk 2006’, tu: spektakl kabaretowy;
• Konkursy recytatorskie, tu: Konkurs Recytatorski im. Wiesława Kazaneckiego;
• Ogólnopolski Konkurs poetycki im. Janusza Korczaka.

TEMATYKA ZAJĘĆ I CELE OPERACYJNE PROGRAMU

Semestr I

Blok tema-tyczny	Jednostka tematyczna	Umiejętności, osiągnięcia uczniów i cele operacyjne	Ilość godzin lekcyjnych
1. Ćwiczenia wstępne.	Zajęcia organizacyjne. Praca na kole teatralnym.	Zna zasady funkcjonowania koła teatralnio-poetyckiego, historię jego powstania. Poznaje pracę na zajęciach, harmonogram zajęć, imprez w których będzie brał udział. Otwarcie mówi o swoich zamierzeniach, wie czego oczekuje po spotkaniach.	1 h
Początki teatru i dalsze jego losy. Ćwiczenia oddechowe.	Poznaje początki teatru i dalsze jego koleje. Potrafi zastosować zdobytą wiedzę w praktyce. Zwraca uwagę na prawidłowe oddychanie, a także poprawne wymawianie głosek. Potrafi samodzielnie skonstruować ćwiczenia „płuc i języka”. Zgodnie pracuje w grupie, mówi o swoich odczuciach.	1h
2. Pierwsze czytanie…	Rozdanie ról. Ćwiczenia słowne i ruchowe.	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Potrafi wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem dodając własne pomysły do ćwiczeń. Po raz pierwszy odczytuje głośno przyznaną mu rolę. Rozumie ją i zaczyna się z nią identyfikować.	1h
Drugie czytanie. Ćwiczenia słowne i ruchowe.	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Potrafi wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem dodając własne pomysły do ćwiczeń. Odczytuje głośno przyznaną mu rolę. Zaczyna włączać do słów ruch ciałem.	1h
Następne czytanie. Ćwiczenia słowne i ruchowe.	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Potrafi wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem, dodając własne pomysły do ćwiczeń. Odczytuje głośno przyznaną mu rolę, gra ciałem. Dodaje własne pomysły ruchu postaci. Potrafi dobrać odpowiednią intonację głosu do danej sytuacji, odpowiednio się zachować.	1h
Ostatnie czytanie w „ławkach”	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Wciela się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem dodając własne pomysły do ćwiczeń. Po raz kolejny odczytuje głośno przyznaną mu rolę. Rozumie ją,. Dobiera odpowiednią intonację, zachowanie. Wie jak ma wyglądać postać przez niego grana. Wyszukuje odpowiednie rekwizyty, stroje. Wzbogaca zaplecze teatru szkolnego.	1h
3. Ćwiczenia na „scenie”	Próby przedstawień. Ćwiczenia słowne i ruchowe.	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Potrafi wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem dodając własne pomysły do ćwiczeń. Poprawnie mówi tekst z pamięci, przyznaną rolę. Potrafi posługiwać się mikrofonem. Zna zasady poruszania się na scenie. Rozumie na czym polega kontakt aktora z widzem. Umiejętnie dobiera stroje do granej przez siebie roli. Uważnie wysłuchuje uwag nauczyciela i stosuje się do nich. Jest odpowiedzialny za kolegów, wie, że również od jego umiejętności i zaangażowania zależy powodzenie występów. Pomaga w miarę potrzeby kolegom.	6h + dodatkowe godziny w miarę potrzeb
4. Występ	Choinka szkolna	Poprawnie gra na scenie. Jest odpowiedzialny za kolegów i całe przedstawienie. Rozumie, że od niego zależy sukces realizacji. Zna zasady poruszania się po scenie i prawidłowo je stosuje. Dba o poprawną recytację tekstu, dobiera odpowiednią intonację. Potrafi zachować się odpowiednio w każdej sytuacji, zapanować nad tremą. Zwraca uwagę na rady instruktora, stosuje je. Poprawnie posługuje się mikrofonem. Odpowiednio dobiera stroje do granej postaci. Ukazuje własną wrodzoną teatralność. Po spektaklu zna zasady dobrego zachowania i stosuje je. Dba o rekwizyty i stroje teatralne. Potrafi spokojnie wysłuchać uwag innych o swojej grze na scenie. Potrafi kulturalnie bronić swojej racji, ale także przyznać się do błędów. Ciekawie i wyczerpująco opowiada o swoich przeżyciach związanych z występem.	1,5h
5. Podsumowanie zajęć – sem. I	Omówienie pracy na kole w semestrze I. Analiza nagrania występów.	Uważnie słucha uwag innych na temat swojej gry na scenie. Potrafi bronić swego zdania, a także w spokoju wysłuchać krytyki. Widzi własne dobre i złe strony. Kulturalnie wypowiada się o innych. Potrafi z humorem przyjmować różnorodne zaistniałe sytuacje. Traktuje udział w kole jak dobrą zabawę oraz możliwość poszerzenia własnej wiedzy i rozwinięcie osobowości.	1h

Semestr II

Blok tema-tyczny	Jednostka tematyczna	Umiejętności, osiągnięcia uczniów i cele operacyjne	Ilość godzin lekcyjnych
1. Ćwiczenia wstępne.	Zajęcia wprowadzające – semestr II.	Zna zasady funkcjonowania koła teatralnio-poetyckiego, harmonogram przedstawień semestrze II. Potrafi czerpać przyjemność i satysfakcję z udziału w kole. Chętnie mówi o własnych odczuciach. Zna możliwości swoich kolegów i własne. Wie, co wykonuje poprawnie, a nad czym musi jeszcze popracować. Potrafi pięknie recytować, poruszać się na scenie. Bierze całkowitą odpowiedzialność za siebie i wie, że odpowiada również za kolegów.	1 h
Teatr telewizji.	Wie, czym charakteryzuje się teatr telewizji. Potrafi poprawnie zachować się podczas projekcji. Zna zasady kulturalnego wyrażania własnych opinni. Szanuje zdanie innych.	1h
2. Pierwsze czytanie…	Rozdanie ról. Ćwiczenia słowne i ruchowe.	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Potrafi wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem dodając własne pomysły do ćwiczeń. Po raz pierwszy odczytuje głośno przyznaną mu rolę. Rozumie ją i zaczyna się z identyfikować się z nią.	1h
Drugie czytanie. Ćwiczenia słowne i ruchowe.	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Potrafi wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem dodając własne pomysły do ćwiczeń. Odczytuje głośno przyznaną mu rolę. Zaczyna włączać do słów ruch ciałem.	1h
Następne czytanie. Ćwiczenia słowne i ruchowe.	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Potrafi wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem, dodając własne pomysły do ćwiczeń. Odczytuje głośno przyznaną mu rolę, gra ciałem. Dodaje własne pomysły ruchu postaci. Potrafi dobrać odpowiednią intonację głosu do danej sytuacji, odpowiednio się zachować.	1h
Ostatnie czytanie w „ławkach”	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem dodając własne pomysły do ćwiczeń. Po raz kolejny odczytuje głośno przyznaną mu rolę. Rozumie ją,. Dobiera odpowiednią intonację, zachowanie. Wie jak ma wyglądać postać przez niego grana. Wyszukuje odpowiednie rekwizyty, stroje. Wzbogaca zaplecze teatru szkolnego.	1h
3. Ćwiczenia na „scenie”	Próby przedstawień. Ćwiczenia słowne i ruchowe.	Poprawnie wykonuje ćwiczenia słowne i ruchowe. Potrafi wcielać się w różne wymyślone postacie. Mówi o swoich odczuciach i liczy się ze zdaniem innych. Współpracuje z nauczycielem dodając własne pomysły do ćwiczeń. Poprawnie mówi tekst z pamięci, przyznaną rolę. Potrafi posługiwać się mikrofonem. Zna zasady poruszania się na scenie. Rozumie na czym polega kontakt aktora z widzem. Umiejętnie dobiera stroje do granej przez siebie roli. Uważnie wysłuchuje uwag nauczyciela i stosuje się do nich. Jest odpowiedzialny za kolegów, wie, że również od jego umiejętności i zaangażowania zależy powodzenie występów. Pomaga w miarę potrzeby kolegom.	6h + dodatkowe godziny w miarę potrzeb
4. Występ	Europejczyk – V	Poprawnie gra na scenie. Jest odpowiedzialny za kolegów i całe przedstawienie. Rozumie, że od niego zależy sukces realizacji. Zna zasady poruszania się po scenie i prawidłowo je stosuje. Dba o poprawną recytację tekstu, dobiera odpowiednią intonację. Potrafi zachować się odpowiednio w każdej sytuacji, zapanować nad tremą. Zwraca uwagę na rady instruktora, stosuje je. Poprawnie posługuje się mikrofonem. Odpowiednio dobiera stroje do granej postaci. Ukazuje własną wrodzoną teatralność. Po spektaklu zna zasady dobrego zachowania i stosuje je. Dba o rekwizyty i stroje teatralne. Potrafi spokojnie wysłuchać uwag innych o swojej grze na scenie. Potrafi kulturalnie bronić swojej racji, ale także przyznać się do błędów. Ciekawie i wyczerpująco opowiada o swoich przeżyciach związanych z występem.	1,5h
5. Podsumowanie zajęć – sem. II	Omówienie pracy na kole w semestrze II. Analiza nagrania występów.	Uważnie słucha uwag innych na temat swojej gry na scenie. Potrafi bronić swego zdania, a także w spokoju wysłuchać krytyki. Widzi własne dobre i złe strony. Kulturalnie wypowiada się o innych. Potrafi z humorem przyjmować różnorodne zaistniałe sytuacje. Traktuje udział w kole jak dobrą zabawę oraz możliwość poszerzenia własnej wiedzy i rozwinięcie osobowości.	1h

EWALUACJA WDRAŻANEGO PROGRAMU

      Ewaluacja programu koła teatralno-poetyckiego dla uczniów klas I - III będzie przeprowadzana podczas realizacji programu poprzez:

• obserwację zachowań uczniów,
• ćwiczenia praktyczne,
• rozmowy z uczniami.

Natomiast po zrealizowaniu programu także poprzez :

• zbieranie informacji ( sukcesy – porażki),
• sondaż diagnostyczny, którego narzędziem będzie ankieta skierowana do uczniów objętych programem.

      Wyniki badania pomogą oszacować wartość pracy i podjętych działań oraz ukierunkują mnie na przeprowadzenie ewentualnych korekt.

ZAKOŃCZENIE

      Opracowany program zajęć pozalekcyjnych dla uczniów klas I – III gimnazjum zwraca szczególną uwagę na naukę poprzez zabawę. W trakcie jego realizacji uczniowie nabywają umiejętności sprawnego posługiwania się językiem, nabierają pewności siebie, czują się odpowiedzialni za innych, rozwijają swoje zainteresowania. Doceniają czym są dzieła literackie, dostrzegają ich piękno i ważność. Potrafią swobodnie rozmawiać na różne tematy.

      W świecie różnych zagrożeń czyhających na młodego człowieka, koło zainteresowań wzbogaca jego osobowość, uczy co jest dobre a co złe, a w końcu mądrze wypełnia wolny czas.

BIBLIOGRAFIA

• Zbigniew Raszewski, Krótka historia teatru polskiego, Warszawa 1977.
• Andrzej Hausbrandt, Elementy wiedzy o teatrze, Warszawa 1982.
• Magdalena Gołaczyńska, Mozaika współczesności. Teatr alternatywny w Polsce po roku 1989. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 2002.
• Krystyna Pankowska, Edukacja przez dramę, WSiP, Warszawa 1996.
• Anna Dziedzic, Janina Pichalska, Elżbieta Świderka, Drama na lekcjach języka polskiego, WSiP, Warszawa 1995.
• Anna Chrzanowska, Katarzyna Szoplik, Zabawy i ćwiczenia logopedyczne – Poradnik dla logopedów, nauczycieli i rodziców, Wydawnictwo Akademickie, Białystok 2004.

ANKIETA EWALUACYJNA
z realizacji programu koła teatralno-poetyckiego

Zaznacz prawidłową odpowiedź.

1. Czy podobały ci się zajęcia koła teatralno-poetyckiego
   
   a) tak b) raczej tak c) raczej nie d) nie
2. Czy dzięki tym zajęciom rozwinąłeś (rozwinęłaś) swoje zainteresowania ?
   
   a) tak b) raczej tak c) raczej nie d) nie
3. Czy chciałbyś (chciałabyś) coś zmienić w zajęciach koła teatralno-poetyckiego ?
   
   a) tak b) raczej tak c) raczej nie d) nie
4. Jeżeli tak, to co?
   
   
   
   
   
   

Opracowała : Beatrycze Smaszcz-Turosieńska