www.szkolnictwo.pl

Dziecko może odczuwać złość do rodzica lub rodziców za to, iż nie są dalej rodziną. Często winę przypisują sobie, gdyż myślą, że ich niegrzeczne zachowanie doprowadziło do tego, że rodzice musieli się rozstać lub, że nie zrobili wszystkiego co w ich mocy by temu zapobiec. Dziecko przeżywa wiele niewygodnych, negatywnych emocji i uczuć (są to głównie: złość, lęk, przygnębienie, apatia, poczucie winy, tęsknota), z którymi często nie umie się podzielić, bądź nie chce obawiając się reakcji rodzica. Może mniemać, iż gdy np. wyrazi tęsknotę za nieobecnym rodzicem, drugi będzie się gniewać, poczuje się urażony i odrzuci dziecko. Czasem złość znajduje ujście w kontaktach z kolegami, nauczycielami i objawia się zachowaniami agresywnymi czy destrukcyjnymi, może też skierować się w stronę rodzica, z którym dziecko zostało.

Czasami dziecięcy smutek przybiera formę bierności, apatii i wycofania – dziecko traci zainteresowanie szkołą, wszystkim, co go kiedyś cieszyło. Czasem przeciwnie – zacznie przejawiać chorobliwą nadaktywność, jakby chciało zagłuszyć złe emocje i uciec od smutku. Mogą też pojawiać się zachowania regresywne, z których dziecko już dawno wyrosło lub w ogóle ich wcześniej nie przejawiało (np. moczenie nocne, strach przed ciemnością). Wreszcie część dzieci będzie uskarżać się na objawy somatyczne jak np. bóle brzucha, głowy. Wszystkie te reakcje są rezultatem odczuwania przez dziecko stresu.

Dziecko w sytuacji rozwodu rodziców może gubić się we własnych emocjach. Jeśli sytuacja w domu przed rozwodem wyglądała źle (np. była pełna przemocy) dziecko z jednej strony może poczuć ulgę. Z drugiej zaś równocześnie pragnie, by rodzic, który odszedł wrócił i by rodzina pozostała w komplecie. Dziecko może czuć wyraźną ambiwalencję uczuciową w stosunku do rodzica – z jednej strony nienawiść, ale z drugiej – miłość i przywiązanie. Może czuć się niepewne przyszłości i nie umieć sobie jej wyobrazić. Zastanawia się czy zwierzyć się z faktu rozpadu rodziny swym kolegom czy pani w szkole.

Chyba najczęstszym lękiem odczuwanym w sytuacji rozpadu rodziny przez dziecko jest lęk przed opuszczeniem. Dlatego dziecko może reagować paniką, gdy np. matka musi wyjść z domu i zostawić je samo lub pod czyjąś opieką. Należy zapewniać dziecko, że nigdy dziecka nie opuścimy i prawdopodobnie to zapewnienie trzeba będzie wielokrotnie powtarzać.

Jak wcześniej wspomniałam, dziecko może czuć się winne temu, iż rodzic odszedł. Może przypominać sobie sytuacje kiedy było „niegrzeczne” lub złorzeczyło na rodzica, gdy czuło do niego złość. Małe dzieci wierzą bowiem, iż ich myśli czy uczucia mogą wywołać jakąś zmianę w realnym świecie (nazywamy to myśleniem magicznym) np. gdy byłem zły na tatę, on się potknął. Z drugiej strony dziecko może rozmyślać co mogłoby uczynić, by rodzice powrócili do siebie. Może myśleć, iż będzie naprawdę bardzo grzeczne lub przeciwnie  - bardzo niegrzeczne, by rodzice znów zaczęli się spotykać i konsultować temat tego zachowania albo może być chore – by rodzice zajęli się leczeniem. W tej sytuacji należy dokładnie wyjaśnić dziecku dlaczego rodzice się rozstają i dobitnie podkreślić, że wina nie leży po stronie dziecka. Należy też zaznaczyć, iż rozwód jest faktem i nic go już nie może zmienić – decyzja została podjęta. W tym miejscu konieczne jest podkreślenie, iż małżonkowie biorą z sobą rozwód, ale nigdy nie biorą rozwodu z dzieckiem i do końca życia oboje będą jego rodzicami.

Często zdarza się, iż dziecko zaczyna snuć fantazje na temat nieobecnego rodzica i idealizować jego postać. Dotyczy to głównie sytuacji, kiedy sprawa rozwodu nie jest już całkiem świeża. Może to być bolesne dla rodzica, który stale opiekuje się dzieckiem. Dlatego niektóre matki dziwią się, iż dziecko dużo bardziej cieszy się z banalnego balonu czy lizaka otrzymanego od  tatusia, niż z drogiej, modnej zabawki, którą kupiła mama. Ważne jednak, by zdać sobie sprawę, iż dziecko nie robi tak z braku miłości do matki, ile z tęsknoty za utraconym rodzicem i nie obwiniać je za tego rodzaju zachowania.

Twe dziecko powinno mieć wiele okazji, by móc porozmawiać z Tobą o rozwodzie. Staraj się wyrażać w sposób zrozumiały dla dziecka, wyjaśnij co to sąd, adwokat, sala sądowa. Omów z dzieckiem jak będzie wyglądało wasze życie w nowej sytuacji –gdzie będzie mieszkać, gdzie będą jego rzeczy i zabawki,  jak często i gdzie będzie się spotykać z drugim rodzicem itp. Wyjaśniając nie pozwól, by dziecko straciło szacunek do drugiego rodzica. Zwierzanie się przed dzieckiem ze swych kłopotów małżeńskich, rozmawianie o swych krzywdach i złorzeczenie na partnera może przynieść ogrom szkód i jest jedną z najgorszych, acz bardzo powszechnych rzeczy, której nie powinna robić żadna ze stron. To, co chcesz powiedzieć złego na temat swego męża czy żony, możesz powiedzieć matce, przyjacielowi, koleżance, niekoniecznie słuchaczem musi być dziecko, gdyż wtedy obarczasz go niewspółmiernym na jego siły, wiek i emocjonalność bagażem doświadczeń i doprowadzasz do tego, iż zacznie myśleć o osobie, którą kocha – bo w końcu jest jego ojcem czy matką – w sposób pełen nienawiści. 

Nigdy nie czyń obietnic, których nie jesteś w stanie dotrzymać. To następny poważny grzech rodziców – dziecko traci do Ciebie zaufanie, przestaje Ci wierzyć. Bardzo często dzieci cierpią z powodu tego, iż rodzic nie zjawia się na umówione spotkanie, mówi, że nie ma czasu czy w ostatniej chwili przekłada spotkanie. Pamiętaj obiecuj tylko realne rzeczy, co do których jesteś stuprocentowo pewien, że się wydarzą. Gdy jednak losowa sytuacja spowoduje, iż np. nie będziesz mógł czy mogła przyjść na spotkanie, poinformuj o tym swe dziecko możliwie najwcześniej i zaplanuj szybki jego następny termin.

Następnym błędem rozwodzących się rodziców jest wciąganie dziecka w walkę między dwoma stronami konfliktu. Rodzice zadają wtedy pytania typu: „ a kogo kochasz bardziej?”, „z kim ci lepiej?”, „kogo wybierasz?”. Zapominają, iż w ten sposób chcą zemścić się na partnerze czy podnieść własną samoocenę i że robią to kosztem dziecka. Nie próbuj zmuszać dziecka do wybierania między wami lub narzucać mu poczucia, że wobec Ciebie jest nielojalne, kiedy dobrze się czuje z Twoim byłym partnerem. Czasem by zdobyć aprobatę dziecka rodzic, który z nim nie mieszka, obsypuje go prezentami, zabiera do atrakcyjnych miejsc. Taka forma spędzania czasu jest częściowo na pewno atrakcyjna dla dziecka, ale często nie pozostaje czasu na zwykły bliski kontakt czy rozmowę. Druga strona, z którą dziecka stale przebywa zazwyczaj nie może sobie pozwolić na tego rodzaju rozrywki, musi za to pilnować lekcji, czasem wymierzyć karę i pokrzyczeć czy zabrać do lekarza na nieprzyjemny zastrzyk.

Dzieci często traktowane są przez dorosłych jak szpiedzy czy donosiciele. Np. dziecko wraca od jednego z rodziców, a drugie stawia mu całą serię pytań, czasem rodzic prosi, by czegoś nie mówić drugiemu lub prosi, by o czymś, co jest sprawą między dorosłymi i o czym powinni się komunikować, powiedzieć drugiemu. Wszystkie te role są dla dziecka krępujące i nieodpowiednie. Zamiast tego zapewnij dziecko, że poradzisz sobie, gdy go nie będzie i że będziesz czekać, kiedy wróci.

Staraj się jak najmniej zmieniać w życiu swego dziecka – sama reorganizacja rodziny jest ogromną zmianą. Niech więc – jeśli to będzie możliwe – dziecko nie zmienia miejsca zamieszkania czy szkoły. Gdy musisz zmienić miejsce zamieszkania zadbaj o to, by rzeczy i zabawki Twego dziecka zostały przeniesione, a dziecko pomogło Ci w urządzeniu i dekoracji nowego mieszkania i pozwól mu w dużym stopniu decydować o tym, jak chce urządzić swój pokój czy kącik.

Powrót do równowagi wymaga czasu, cierpliwości i wielkiej mądrości. Gdy będziesz towarzyszył dziecku w tym trudnym czasie zobaczysz, iż szybciej i łatwiej uporacie się z problemami, a Twoje dziecko nie dozna szkód emocjonalnych.