Renata Szmid
Klasy łączone
Klasy łączone - zgodzić się trzeba z terminologią, mówiącą, iż jest taka organizacja nauczania polegająca na prowadzeniu przez nauczyciela w tym samym czasie lekcji z dwoma rocznikami uczniów w jednej sali lub w innym miejscu. Tworzy się je w szkołach niżej zorganizowanych na wsi, gdzie z powodu zbyt małej liczby uczniów nie mogą być organizowane pojedyncze oddziały. Wpływ na tworzenie takich klas jest uwarunkowane czynnikami demograficznymi, geograficznymi i ekonomicznymi. Niż demograficzny dotknął wieś. Organizowanie tego typu klas dotyczy nauczania zintegrowanego.
Szkoły z klasami łączonymi powołuje się i utrzymuje ze względu na dobro dziecka z małego środowiska wiejskiego, jak również ze względu na brak innych możliwości organizacyjnych. Cel tworzenia takich szkół wynikł z idei zapewnienia każdemu dziecku warunków rozwoju i osiągnięć szkolnych zgodnym z obowiązującym w całym kraju programem nauczania i wychowania. Dzięki takim szkołom uczniowie z małych środowisk wiejskich mają możliwość zdobywania wiedzy w pobliżu miejsca zamieszkania.
W Polsce tworzy się klasy łączone według pewnej zasady: klasa I z II, II z III, III z IV, ale niekiedy stosuje się pewne innowacje np. łączenie klas I, II, III na zajęciach ruchowych (przy bardzo małej ilości uczniów w grupach) lub artystycznych.
Warto zwrócić uwagę na to, że nie stosuje się łączenia klas na zajęciach z edukacji polonistycznej, matematycznej czy też środowiskowej. Realizuje się tu zadania programowe, które trudniej byłoby wykonać w klasach łączonych.
Nauczanie w klasach łączonych przynosi wiele korzyści, ale i niesie ze sobą wiele trudu.
Aby mówić o korzyściach płynących z takiego nauczania trzeba nadmienić, iż nauczyciel winien posiadać wielką wiedzę i metodyczną wprawę. Ponadto na przygotowanie takiej lekcji trzeba więcej czasu, pewnego przemyślenia, licznych środków i odpowiedniego wyposażenia szkoły w pomoce. Ukierunkowane przez nauczyciela samodzielne uczenie się (element lekcji) daje trwałą wiedzę, raduje ucznia, zachęca do dalszego wysiłku, wyrabia zaradność, samodyscyplinuje, jak i pozwala utrwalać poznaną wcześniej wiedzę (w klasie niższej).
Wspomniana przeze mnie nauka wspólna ma zatem dobre strony. Więcej uwagi poświęca się na: segregowanie, klasyfikowanie, porównywanie, uogólnianie, wnioskowanie czyli na operacje myślowe.
Bardzo dużym ułatwieniem nauczania w klasach łączonych są komputery.
Nauczanie w klasach łączonych jest trudne dla nauczyciela. Wymaga dużej koncentracji uwagi, dobrej organizacji, właściwie pracującej grupy. Uczeń również musi być maksymalnie zaangażowany, zdyscyplinowany, a przede wszystkim aktywny.
W klasach młodszych łączenie klas pozwala lepiej się poznać całej grupie, uczy zaradności, życzliwości, ale również uczy “zdrowej rywalizacji”.
Powstające ostatnimi czasy stowarzyszenia i szkoły samorządowe pozwalają z większą uwagą przyjrzeć się temu zagadnieniu. Warto zadać sobie pytanie, dlaczego powstają tego rodzaju placówki? Otóż podstawowym powodem jest nieopłacalność utrzymywania przez urzędy gminy często dużych szkół z małą ilością uczniów. I tu zmuszeni są nauczyciele do pracy w klasach łączonych. Wysiłek tych nauczycieli jest duży, a praca bardzo trudna. Efekty bywają różne. Nie zawsze baza lokalowa czy zaplecze dydaktyczne jest odpowiednie do pracy w tego rodzaju klasach.
Problem łączenia klas w literaturze naukowej jest poruszany rzadko. Wynika to z tego że stan łączenia klas jest procesem przejściowym, chociaż uważam że nie do końca jest to słuszne stwierdzenie. W wielu wsiach na terenie naszego kraju notuje się malejącą liczbę urodzeń dzieci. Dzieci, które osiągną wiek szkolny też będą realizować obowiązek szkolny. Ale czy to będą klasy łączone? Pytanie pozostawiam bez odpowiedzi.
Bibliografia
“Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku”, Wydawnictwo Akademickie “Żak”, 2003 r.
“Praca nauczyciela w klasach 1-3”. (red.) M. Leonek, T. Wróbel, WSiP, Warszawa, 1990
