Wszyscy jesteśmy częścią przyrody, bez środowiska naturalnego nie bylibyśmy w stanie przeżyć. Obecny kryzys ekologiczny rozszerzył się na niemal wszystkie dziedziny życia. Edukacja ekologiczna staje się potrzebą chwili. Z nauk psychologicznych wiemy, że człowiek jest taki, jakie jest jego doświadczenie. Dlatego też, skuteczną edukację prośrodowiskową można zapewnić tylko poprzez bezpośrednie doświadczenie przyrody, poczucie z nią tożsamości...
W listopadzie 2004 r. w puławskiej Filii Wojewódzkiej Biblioteki Pedagopgicznej im. KEN w Lublinie otwarta została, przy współpracy z przedstawicielstwem Pracowni na rzecz Wszystkich Istot na KUL-u w Lublinie - wystawa książki ekologicznej z nurtu Głębokiej Ekologii pt: "Wydawnictwa ekologiczne Pracowni na rzecz Wszystkich Istot".
Zaprezentowane zostały książki, broszury, druki ulotne i czasopismo "Dzikie Zycie" wydawane przez Stowyrzyszenie Ekologiczne - Pracownię na rzecz Wszystkich Istot. Celem wystawy była promocja edukacji ekologicznej, nowych, niekonwencjonalnych metod nauczania tzw. treningu ekologicznego (opartego m.in. o techniki dramy) - ksztaltującego postawy prośrowiskowe.
Przedstawiono, nieznaną dotąd na terenie Puław, Pracownię - jej filozofię radykalnej edukacji ekologicznej oraz działalność edytorską (promocja wydawnictw Pracowni). Chociaż wiele osób obejrzało wystawę, przeglądało książki, nie było jednak zainteresowania nabyciem pozycji.
Może to potwierdzać znany fakt niewielkiej świadomości ekologicznej w naszym kraju.
Prapoczątki Pracowni na rzecz Wszystkich Istot sięgają końca lat 70-tych, kiedy to działalność w nurcie Głębokiej Ekologii rozpoczął Andrzej Janusz Korbel. W roku 1986 zalożył on Pracownię Architektury Zywej przekształconą później w Pracownię na rzecz Wszystkich Istot. Powstanie pracowni było poprzedzone międzynarodową konferencją Głębokiej Ekologii w Warszawie zainicjowaną przez A.J. Korbela (1989 r.). Powstała w 1990 roku Pracownia za najważniejszy cel uważa ochronę dzikiej przyrody. Działacze pracowni bronili Puszczy Białowieskiej przed nadmierną eksploatacją, protestowali przeciw organizacji zimowej olimpiady w Tatrach, prowadzili kampanię na rzecz calkowitej ochrony wilka i rysia. To tylko niektóre przykłady z o wiele szerszej działalności Pracowni.
Obok zadań bezpośrednich, prowadzi szerokie działania edukacyjno-promocyjne, organizyje warsztaty, szkolenia, konferencje, wydaje miesięcznik "Dzikie Zycie". - pismo poświecone bezkompromisowej i nieustępliwej obronie przyrody ze względu na jej wewmetrzną wartość i niezależnie od czerpanych z niej korzyści.
Właśnie dostrzeganie wewnętrznej wartości we wszelkich formach życia i ich różnorodności jest "kamieniem węgielnym" Głębokiej Ekologii, podczas, gdy zwykłe ochroniarstwo (ekologia płytka) nakazuje chromić obszary czy gatunki ze wzgledu na ich tak, czy inaczej rozumianą użyteczność. Ludzie nie mają prawa niszczyć pozaludzkich form życia ani ograniczać ich różnorodności, z wyjątkiem sytuacji, gdy wymaga tego zaspokojenie ważnych potrzeb życiowych.
Obecne oddziaływanie człowieka na pozaludzkie formy życia jest zdecydowanie zbyt duże i sytuacja stale się pogarsza. Zmiana tego wymaga radykalnej przemiany świadomości i wyznawanej przez zachodnie społeczeństwa hierarchii wartości.
Wzrost materialnego stsndardu życia, należałoby zastąpić wzrostem jakości zycia. Wzrostowi zamożności towarzyszy pogorszenie jakości życia, polegające między innymi na jego stale wzrastajacym tempie, co odbija się fatalnie na zdrowiu psychicznym i fizycznym jednostek i całych społeczeństw.
Ciągły brak czasu rodziców dla swoich dzieci w związku z pogonią za "wyższym standardem" - rozbija i rujnuje rodziny, przyczynia się do wzrostu patologii wsród dzieci i młodzieży.
Obok Głębokiej Ekologii, filarami nowej świadomości ekologicznej sa: ekopsychologia, ekofeminizm i bioregionalizm.
Ekopsychologia pokrewna psychologii głębi Carla Gustava Junga, kładzie nacisk na systemowe i ekologiczne podejście do badania osobowości. Widzi ona psychikę ludzką jako część szerszego ukladu, obejmujacego tak środowisko spoleczne jak i przyrodnicze. Według ekopsychologii naszą jaźń tworzy kontekst środowiskowy, obejmujący element społeczny i przyrodniczy. Zwolennicy ekopsychologii wprowadzają pojęcie "jaźni ekologicznej" obejmującej wszystkie formy żyjące, całą biosferę, całą Ziemię, a nawet cały kosmos.
Bioregionalizm podkreśla związek lokalnych kultur i społeczności ze środowiskiem przyrodniczym, w którym te kultury (społeczności) się ukształtowały. Związek ten jest, niestety, niszczony przez współczesną globalną cywilizację. W wielkich miastach nie istnieje w ogóle. Rzecznicy Głębokiej Ekologii chcą ten związek chronić tam, gdzie on istnieje i przywracać tam, gdzie został zniszczony. Ekofeminizm podkreśla zbieżność wartości kobiecych i ekologicznych, ich naturalne pokrewieństwo. Jest to odwrót od patriarchalnych wartości leżących u podstaw zachodniej cywilizacji i będących ważnymi prszyczynami kryzysu ekologicznego. Te typowe męskie wartości to m,in. częć posiadania, dominacji, władzy, umiłowanie konkurencji.
Właśnie o Glębokiej Ekologii, ekopsychologii, bioregionaliźmie i ekofeminiźmie - traktowały prezentowane na wystawie wydawnictwa ekologiczne Pracowni na rzecz Wszystkich Istot.
Jesteśmy wszyscy częścią przyrody. Większość naszych potrzeb zaspokajamy w kontakcie z przyrodą, poza środowiskiem naturalnum nie bylibyśmy w stanie przeżyć. Dzisiejszy kryzys ekolo- giczny eozszerzył się na wszystkie niemal dziedziny życia. Niszczenie przyrody, oddalanie się od Natury, powoduje różne patologie w psychice człowieka np. poczucie ciągłego zagrożenia, bezradność, reakcje nerwicowe, obniżenie odporności na stres; a w efekcie również choroby somatyczne: układu krążenia, nowotworowe i inne.
Negatywne zmiany w środowisku, w perspektywie globalnej - to m.in. anomalie klimatyczne, katastrofy eklogiczne, wymieranie gatunków, zanikanie całych ekosystemów, nieodwracalne zanieczyszczenia wód, gleby, powietrza.
Dlatego też efektywna edukacja ekologiczna jest potrzebą chwili. Skuteczną edukację prośrodowiskową można zapewnić jednak tylko poprzez bezpośrednie doswiadczenie przez uczniów przyrody, poczucie z nią więzi i tożsamości (wszak z nauk psychologicznych wiemy, że człowiek jest taki, jakie jest jego doswiadczenie).
Mają temu służyć np. programy treningu ekologicznego, rytuały dla Matki Ziemi - Zgromadzenie Wszystkich Istot, warsztaty - wyrosłe na gruncie filozofii Głębokiej Ekologii.
Wydaje się, że warto odrzucić wszelkie uprzedzenia i nie bać się być otwartym na nowe trendy w ekologii, czasem nawet nieco kontrowersyjne. Warto zapoznać się z radykalnym nurtem w ekologii i wykorzystać niektóre niekonwencjonalne metody i techniki w swojej pracy dydaktycznej z młodzieżą - nie tylko nauczycielom przedmiotu biologia czy przyroda, ale i wszystkim wychowawcom.]
Bibliografia Bożek G. Jesteśmy z jednej Ziemi.Wychowanie i edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży. Gliwice 1998 Dziubek-Hovland M. Przyroda nie należy do człowieka. Sylwetka i ekofilozofia Arnee Naessa na tle norweskiej filozofii ekologicznej. Bystra k. Bielska-Białej 2004
Korbel J. (red.) Ekofeminizm. Bielsko-Biała [b.r.]
Korbel J. (red) O przyrodzie i człowieku. Rozmowy "Dzikiego Zycia". Bielsko-Biała 2001
Korbel J.(red) Rytuał dla Matki Ziemi. Bielsko-Biała 1992
Korbel J., Lelek M. W obronie Ziemi.Radykalna edukacja ekologiczna. Bielsko-Biała 1995
Korbel J., Tyrlik J. (oprac.) Pracownia Architektury Zywej. Zielona Antologia. Gliwice 1989
Naess A. Rozmowy. Zeszyty Edukacji Ekologicznej. Bielsko-Biala 1992
Kulasiewicz J. Głęboka ekologia Arnee Naessa. Bielsko-Biała 1993
Kulik R. Jak ksztaltować postawy proekologiczne.Trening grupowy w edukacji ekologicznej. Katowice 2001
Seed J. i in. Myśląc jak góra. Zgromadzenie Wszystkich Istot. Warszawa 1992
Beata Baka-Rotkiewicz
nauczyciel-bibliotekarz
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Lublinie im. KEN Filia w Puławach
