Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Ocena w edukacji plastycznej

 

Publikacja dotyczy problemu oceniania wytworów plastycznych uczniów; odnosi się do form i metod sprawdzania i oceniania prac uczniowskich; zawiera przykład arkusza obserwacyjnego ucznia i przykład testu ze sztuki.
Problemy dawne i współczesne

Ogólna charakterystyka oceny w systemie współczesnego szkolnictwa

Życie stawia człowieka – od dzieciństwa aż po starość - w sytuacjach oceniania. Ocenimy i jesteśmy oceniani i mimo powszechności ocen nigdy nie pozostajemy wobec nich obojętni. Dlatego też najczęściej podejmowany jest przez badaczy problem doboru form i technik sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów oraz warunków sprzyjających procesowi oceniania. Zwykle w sprawach tych wypowiadają się eksperci – nauczyciele, pedagodzy, psycholodzy. Proces oceniania umożliwia orientację w otoczeniu, podejmowanie decyzji, ich realizację oraz korygowanie błędów. Ocena jest nie tylko informacją o sposobie zachowania się lub poprawności wykonywanych zadań, może być również rozumiana jako wyraz ustosunkowania się osób oceniających do ocenianych.
Określa wtedy ich status w grupie, stopień sympatii, wyznacza charakter stosunków interpersonalnych. Proces oceniania, zwłaszcza, gdy przedmiotem oceny jest człowiek, ma charakter subiektywny. Jego pełna kontrola w rzeczywistości nie jest możliwa. Szkole pozostaje określenie odpowiedniej procedury zabezpieczającej przestrzeganie sprawiedliwego oceniania, przyjęcie reguł, dzięki którym uczniowie nie będą obawiali się upomnieć o sprawiedliwe traktowanie, a nauczyciele będą mieli odwagę przyznać się do błędu. Problem sprawiedliwości ocen jest zagadnieniem szczególnie trudnym, wymaga, bowiem od nauczyciela i ucznia wzięcia odpowiedzialności za wystawiane i otrzymywane oceny. Jest problemem bardziej moralnym niż metodologicznym i sama znajomość procedur sprawiedliwego oceniania nie wystarcza.
Ale nawet w nie sprzyjających warunkach nie można go pomijać. We współczesnej szkole możemy spotkać się z następującymi modelami oceniania uczniów:

  • tradycyjny – legalistyczny: stopnie wystawiane są zgodnie z zarządzeniem MEN. Punktem wyjścia jest ustalenie przez nauczyciela progu wymagań tzw. wyznaczenie poprzeczki, którą musi on pokonać, aby uzyskać zaliczenie danego przedmiotu. Nauczyciel jasno określa oczekiwania merytoryczne jako warunek uzyskania oceny zaliczającej (skala ocen od 1 do 6).
  • tradycyjno – punktowy lub literowo – ocenowy: przyznawane są uczniom za wiedzę i umiejętności punkty lub litery przeliczane na stopnie. Limity punktów określa każdy nauczyciel stosownie do zakresu swego materiału, liczby godzin lekcyjnych, czy kategorii sprawdzianów.
  • opiniujący – bez stopni, ale klasyfikacyjny: występuje oficjalnie w nauczaniu początkowym, kiedy to nauczyciele muszą zamiast stopni przygotować opinię o każdym dziecku.
  • alternatywny – bez stopni, ale klasyfikacyjny: uczniowie nie uzyskują stopni tylko ocenę opisową, ale jej następstwem jest promocja do następnej klasy lub też nie. W takim modelu uczeń sam poszukuje informacji zwrotnej o wynikach swojej edukacji.
  • alternatywny – bez stopni i bez promocji: uczniowie nie otrzymują żadnych not, nie są też selekcjonowani i klasyfikowani do następnej klasy. Przekazywana im ocena opisowa spełnia funkcję diagnostyczno – informacyjną.
Zarządzenie MEN z dnia 24.09.1992 roku określa następujące instrumenty i kryteria oceniania uczniów. Są to noty szkolne w skali od 6 do 1 – z dominującym w nich kryterium opanowania wiedzy: 

6 – celujący: kiedy wybiega poza obowiązujący program nauczania przedmiotu w danej klasie oraz biegle posługuje się wiedzą lub osiąga sukcesy w konkursach lub olimpiadach, 
5 – bardzo dobry: kiedy uczeń posiadł pełny zakres wiedzy i umiejętności określony programem nauczania przedmiotu, 
- 4 - dobry: kiedy uczeń jest kompetentny na poziomie przekraczającym wymagania zawarte w minimum programowym, 
- 3 – dostateczny: kiedy uczeń posiadł wiedzę i umiejętności na poziomie nie o przekraczającym wymagań minimum programowego,
- 2 – dopuszczający: kiedy uczeń wykazuje braki w opanowaniu minimum programowego, ale nie przekracza to możliwości uzyskania przez niego podstawowej wiedzy z danego przedmiotu w ciągu dalszej nauki,
- 1 – niedostateczny: kiedy uczeń nie opanował wiadomości określonych w minimum programowym.

Jak wynika z przedstawionej skali oceniania, nie ma tu miejsca na uwzględnienie cech temperamentu, charakteru, tempa pracy, poziomu zainteresowań, uzdolnień, czy deficytów danego ucznia. To uczeń musi cały czas dostosowywać się do wyznaczonych kryteriów i zasad oceniania.

Ocena plastycznych osiągnięć uczniów


Jak oceniać w edukacji plastycznej – biorąc pod uwagę sam wynik pracy ucznia, czy też wielkość włożonego wysiłku i starania, a może pomysły i propozycje rozwiązań? A może lepiej nie oceniać wcale? Przecież zdolności plastyczne nie są zależne od człowieka, więc niesprawiedliwe byłoby nagradzanie tylko zdolnych uczniów, nawet, jeśli niewiele pracują, a słabe ocenianie dzieci pracowitych i wytrwałych, które z kolei nie uzyskują ciekawych wyników pracy. Z drugiej strony dążymy przecież w procesie plastycznego kształcenia i wychowania do rozwijania smaku estetycznego, do prawidłowego czasem nawet krytycznego stosunku wobec wytworów sztuki w celu odróżnienia „sztuki prawdziwej” od kiczu – a tym samym oceniamy. Należy wziąć pod uwagę fakt, że ocena z przedmiotów artystycznych może mieć dla dziecka szczególne znaczenie. Sprawdza się to w przypadku uczniów słabych w ścisłych przedmiotach.
Czasem jedna piątka z plastyki może uratować dobre mniemanie o sobie ucznia, który nie spodziewał się już w szkole żadnych sukcesów. Takie małe powodzenie pozwala zachować dziecku godność wobec kolegów i dodaje wytrwałości w najcięższych okresach życia szkolnego. Dlatego karygodne jest obniżanie dobrego stopnia uczniowi, który nazbierał już sporo słabych ocen z innych przedmiotów. Wygląda to wtedy tak, jakby nauczyciel bał się wyrazić o uczniu opinię inną niż reszta kolegów, chociaż na bazie własnych obserwacji wie, że na zajęciach plastycznych uczeń ten zupełnie dobrze pracuje.
Taka samotna, dobra ocena na świadectwie często ratuje nieszczęśliwego ucznia przed zupełnym zwątpieniem we własne siły i możliwości. Poza tym jest to najlepszy dowód, że nauczyciel taki, jako artysta, znalazł łatwiejszą niż inni drogę do dziecka, potrafił go zachęcić do pracy, stworzył atmosferę wzajemnego zrozumienia i indywidualnego podejścia wychowawczo – dydaktycznego. W kształceniu i wychowaniu plastycznym istotne są ustalenia i postulaty dotyczące oceniania.
Przedmiot kontroli i oceniania na lekcjach plastyki jest złożony i trudno wymierny, obejmuje, bowiem szeroko rozumiane wyniki edukacji plastycznej, tzw. osiągnięcia plastyczne, w skład, których wchodzą:
  • umiejętność odbierania, przeżywania, rozumienia jakości wizualnych, treści i znaczeń zawartych w wybranych elementach środowiska przyrodniczo – kulturowego,
  • umiejętność projektowania, twórczego działania, konkretyzowania pomysłów za pomocą środków wyrazu plastyki,
  • wiadomości z teorii i historii sztuk plastycznych,
  • cechy osobowości, czyli indywidualne właściwości psychiczne poszczególnych uczniów.
Jednym słowem przedmiot kontroli i oceniania osiągnięć plastycznych obejmuje poziom uczestnictwa uczniów w wartościach estetycznych, poznawczych, osobowych, etycznych – przejawiających się zarówno w działalności plastycznej, jak i w percepcji udostępnianych dzieł sztuki. Do tego dochodzą zmiany w osobowości ucznia powstające w wyniku oddziaływań plastyki. Ocenianie to dynamiczny proces obejmujący czynności określania poziomu osiągnięć plastycznych uczniów pod względem wymagań programowych, wytyczania celów, wartościowania.
Sama ocena jest już efektem tego procesu. Badacz problemu określają następujące rodzaje oceny w plastyce:
  • ocena w formie wypowiedzi zdaniowej – wartościowanie treści spostrzeżeń poprzez np. podziw, zachwyt, oburzenie,
  • ocena ekspresyjna – czynności mimiczne i gestykulacyjne, np. uśmiech, kiwanie głową, skrzywienie się,
  • ocena słowno – eliptyczna – skrótowe wypowiedzi obejmujące skalę stopni, określenia typu: brawo, wspaniale, nieładnie,
  • ocena słowno - opisowa – dokonanie analizy, obserwacji, porównań (sądy wartościujące).
Niezbędnym elementem poprawnego oceniania jest postawa nauczyciela jego odpowiednia wiedza i ogólne założenia wartościujące:
wiedza specjalistyczna i ogólna z zakresu plastyki, psychologii, pedagogii;
znajomość systemu wartości etycznych, poznawczych, osobowych, społecznych oraz powiązania między nimi;
normy i zespoły kryteriów wartościowania, czyli szczegółowe wskazówki o formułowaniu oceny.

Motywacyjne układy wartościujące są różne u poszczególnych osób. Stąd wywodzą się czynniki powodujące subiektywność lub obiektywność oceny, jej wysoka lub niska skala oraz zmienność lub stałość stopni wystawianych przez nauczycieli.
Wyróżnia się wśród nich przede wszystkim:
· czynniki psychospołeczne – potrzeby psychiczne i zawodowe nauczycieli ich postawy wartościujące,
· czynniki pedagogiczne – stosowane metody kontroli i ceny uczniów,
· czynniki sytuacyjne – specyfika procesu oceniania i warunków, w jakich przebiega.

Wartościujące postawy nauczycieli są zarówno racjonalne, czyli oparte na przekonaniach i wiedzy, jak i irracjonalne, związane z przyzwyczajeniami, nastrojami, wzruszeniami. Brak właściwego przygotowania do roli oceniającego pociąga za sobą szereg błędów charakterystycznych dla procesu oceniania na zajęciach plastycznych.
Do najpoważniejszych z nich należą:
· nie uwzględnianie poziomu rozwoju cech osobowości ucznia,
· brak narzędzi pomiarów i kryteriów oceny dla sprawdzenia i oceniania,
· rozbieżność między nauczycielami w rozumieniu przedmiotu oceny osiągnięć plastycznych,
· zmienność ocen wystawianych przez różnych nauczycieli za te same prace,
· ocenianie prac według własnego gustu z pominięciem prawidłowości rozwojowych w twórczości plastycznej dziecka,
· zaniżanie lub zawyżanie ocen podyktowane określonym zachowaniem się lub wyglądem ucznia,
· nie systematyczność kontrolowania i oceniania,
· ocenianie „hurtem”,
· utajnianie ocen lub brak ich uzasadnienia.

Jedno nie pozostawia żadnych wątpliwości, ocena wywiera niezaprzeczalny wpływ na psychikę dziecka. Może pobudzać lub hamować potrzeby, aspiracje, zainteresowania, krytyczny lub bezkrytyczny stosunek do siebie oraz motywować do wysiłku bądź rezygnacji. Dlatego twórczość plastyczną dziecka należy traktować bardzo poważnie, oceniać na miarę jego psychiki i możliwości. Wartość wytworów w twórczości artystycznej jest bardzo trudna do ustalenia. Jak wynika z powyższych rozważań, proces wartościowania zależy od wielu czynników: wiedzy, doświadczenia, wyobraźni, umiejętności widzenia oraz upodobań nauczyciela?
Trzeba bardzo uważać żeby nie wyrządzić dziecku krzywdy i nie żądać od niego tego, czego nie potrafi dokonać. Formy, metody i techniki sprawdzania oraz oceniania plastycznych osiągnięć uczniów Każde dziecko powinno odebrać ocenę jako informację o swoich wytworach. Informacja powinna służyć wzbogacaniu doświadczenia w opanowanej dziedzinie oraz orientacji o poziomie własnych możliwości i umiejętności. Nie można dokonać analizy plastycznych wytworów , ani oceny, jeżeli nie zna się faz i okresów rozwoju twórczości plastycznej dzieci i młodzieży. Nie należy negować następujących po sobie prawidłowości w sztuce dzieci i młodzieży.

Ustalenie prawidłowości rozwoju twórczości plastycznej dzieci i młodzieży, zajmuje się wielu badaczy.
Syntezę tych wyników można przedstawić następująco:

FAZY ROZWOJU TWÓRCZOŚCI PLASTYCZNEJ DZIECI W OKRESIE IDEOPLASTYKI
  • schematy uproszczone (ekspresja swobodna):
    • schematy konturowe (5-6 lat),
    • schematy płaszczyznowe (6-7 lat).
  • schematy wzbogacone (ekspresja inspirowana i kierowana):
    • faza układów pasowych (7-8 lat),
    • faza układów topograficznych (8-9 lat),
    • faza układów kulisowych płaskich (9-10 lat)
  • FAZY ROZWOJU TWÓRCZOŚCI PLASTYCZNEJ W OKRESIE FIZJOPLASTYKI:
  • realizm wrażeniowy (wstępny okres kryzysu twórczości plastycznej; 11-13 lat
  • realizm wizualny (okres kryzysu twórczości plastycznej; 14-16 lat),
  • realizm intelektualny (wchodzenie w okres sztuki dorosłego człowieka; 17-18 lat).
W plastyce można zastosować co najmniej dwa rodzaje oceniania: kształtujące i sumujące. Ocenianie kształtujące polega na określaniu przez nauczyciela wraz z zespołem klasowym czy uczniowskim rezultatu pracy uczniów i porównaniu go z postawionymi wcześniej celami, zadaniami, ideałami. Należy poinformować ucznia o tym czy zrealizował zadanie plastyczne, opanował umiejętności, wiadomości oraz w jakim stopniu. W ocenianiu kształtującym należy wskazać określone czynności, które uczeń powinien wykonać by poprawić efekty swojej pracy.
Ten system oceniania polega na zbieraniu dowodów dla stwierdzenia czy nastąpiły pod wpływem plastyki zmiany w zakresie wyobrażeń, postaw, uzdolnień, sposobu myślenia i działania. Ważne jest tu określenie stopnia realizacji celów lekcji oraz sprawdzenie wyników zastosowanej wiedzy. Natomiast ocenianie sumujące jest związane z końcem semestru lub roku szkolnego. Sprawdza czy uczniowie posiedli trwałe umiejętności i wiadomości, orzeka o efektywności kształcenia plastycznego i wychowania przez sztukę.

Ocenianie sumujące jest rezultatem systematycznego oceniania w ciągu całego roku szkolnego. W literaturze przedmiotu, najbardziej przydatnymi metodami kontroli i oceny uczniów są:
  • rozmowa – sposób sprawdzania osiągnięć plastycznych uczniów w formie dyskusji lub pogadanki, kontroli wiadomości z teorii plastyki i umiejętności sztuki. Sposób ten służy ocenianiu umiejętności i jakości obserwacji i percepcji dzieł sztuki, zjawisk, otoczenia, sposobów wyrażania, przeżywania i myślenia oraz wartościowania. Rola nauczyciela powinna tu polegać na zajęciu stanowiska współrozmówcy, który jasno formułuje pytania i polecenia, dostosowując je do poziomu wiedzy i umiejętności dziecka, zmusza uczniów do myślenia stawianiem problemów, stwarzaniem sytuacji do porównań, uogólnień, szukaniem nowych rozwiązań pod względem wypowiedzi plastycznych. Nauczyciel powinien stawiać wysokie wymagania pod względem wartości merytorycznych, logicznego myślenia, poprawności językowej i samodzielności w uzasadnieniach.
  • analiza wytworów plastycznych – sposób opierający się o różne kryteria w zależności od punktu widzenia, z którego analiza zostanie przeprowadzona (psychologia, etyka, socjologia). W tym wypadku kryteria oceny sprawiają, że ta sama praca plastyczna może być przedmiotem różnych analiz (prace malarskie, rzeźbiarskie, rysunkowe, graficzne). Ważne jest tu określenie sposobu rozwiązań problemów plastycznych, artyzmu itd. Podczas analizy dzieła plastycznego nauczyciel posługuje się terminologią plastyczną (np. forma dzieła, kompozycja, jakość i kształt plam barwnych, rodzaj użytej faktury, światłocień, sposoby przedstawiania przestrzeni, proporcje przedmiotów).
  • obserwacja – o określonym czasie trwania i wykorzystaniu technik utrwalania spostrzeżeń. Jej celem jest zbieranie dowodów na zmiany zachodzące w cechach osobowości uczniów pod wpływem twórczości plastycznej. Obserwacja może być krótkotrwała lub ciągła, obejmować wiele cech jednocześnie (sprawność uzdolnienia, zainteresowania) lub jednostkową cechę indywidualną (notatki w arkuszach obserwacyjnych)
  • wypowiedzi pisemne – sprawdzające realizację programowego materiału plastyki lub określonych umiejętności i wiadomości.
  • metoda testowania – dokonanie pomiaru wiadomości uczniów za pomocą testu. W metodzie tej dla plastyki najodpowiedniejsze są testy dydaktyczne kombinowane, zawierające testy wyboru alternatywnego, wymagające wybranie z dwóch zaproponowanych odpowiedzi – jednej prawidłowej lub testy wyboru wielokrotnego, wymagające wyselekcjonowania poprawnej odpowiedzi pośród z kilku. Można też zastosować testu luk – wymagające uzupełnienia brakujących słów. Jest to metoda typowa w badaniu magazynowania informacji.
Przykład protokołu obserwacyjnego, którego celem jest uzyskanie materiału związanego z przebiegiem procesu działania twórczego dziecka oraz przykład testu kombinowanego.

WZÓR ARKUSZA OBSERWACYJNEGO
Protokół obserwacyjny nr ........................
Temat realizowanego zadania .......................................................................................
Data .............................................................................................................................
Obserwator ...................................................................................................................
Przedmiot obserwacji ..........................................................................................
Wiek ...........................Klasa ..............................................................................
Czas obserwacji .................................................................................................
Miejsce obserwacji .............................................................................................

Lp. Problemy do obserwacji Przebieg obserwacji Interpretacja i wnioski
1. Jak szybko dziecko decyduje się na rozpoczęcie pracy po podaniu zadania czyli tematu do realizacji?    
2. Czy dziecko czeka na podsunięcie propozycji lub wzorów ?    
3. Czy naśladuje innych podczas pracy?    
4. Czy koncentruje się w czasie pracy, czy tez zajmuje się innymi pracami?    
5. Czy rozmawia z innymi dziećmi lub ze sobą ?    
6. Czy reaguje na trudności techniczne ? I w jaki sposób?    
7. Tempo pracy w stosunku do innych.    


Przykład testu dydaktycznego-kombinowanego

Jan Matejko(1838-1893). Malarz, jeden z największych malarzy historycznych XIX wieku. Tworzył w Krakowie. Namalował wiele obrazów, które opiewały przeszłość Polski: „Bitwa pod Grunwaldem”, „ Rejtan”, „Batory pod Pskowem”, „Unia lubelska”, „ Hołd pruski”, „Kościuszko pod Racławicami”, „Stańczyk”. (Na podstawie znajomości wymienionych obrazów został ułożony test dydaktyczny kombinowany, zawierający zadania wyboru alternatywnego, wielokrotnego oraz zadania luk.)

Zadanie jednego wyboru:
Tematyka obrazów J. Matejki obejmuje:
a) wielkie wydarzenia historyczne w Polsce
b) krajobrazy polskie
c) martwe natury
d) obrazy abstrakcyjne
Polecenie dla ucznia: wybierz i podkreśl prawidłową odpowiedź.

Zadanie wielokrotnego wyboru z wielu alternatyw:

Które z dzieł malarskich J. Matejki są obrazami o tematyce batalistycznej?
a) „Kazanie Skargi”
b) „Bitwa pod Grunwaldem”
c) „Batory pod Pskowem”
d) „Hołd Pruski”
e) „Stańczyk”
f) „Kościuszko pod Racławicami”

Zadanie wyłączenia pojedynczego:
Spośród pięciu obrazów oznaczonych literami: A,B,C,D,E,F – cztery należą do jednego z trzech wymienionych malarzy, oznaczonych cyframi: 1,2,3. Wybierz te obrazy, które są wyjątkami, oraz malarza który namalował cztery dzieła.
A. „Bitwa pod Grunwaldem”
B. „Batory pod Pskowem” 1. Jan Matejko
C. „Bitwa pod Samosierrą” 2. Aleksander Kotsis
D. „Rejtan” 3. Piotr Michałowski
E. „Stańczyk”
F. „Ostatnia chudoba”

Założone cele:

A. Uczeń potrafi wymienić tytuły dzieł malarskich J. Matejki; umie rozpoznać obrazy mistrza spośród wielu innych.
B. Uczeń potrafi wyjaśnić pojęcie obrazów o tematyce batalistycznej; rozumie czym się różnią tematycznie od innych. Uczeń potrafi scharakteryzować każde z poznanych dzieł J. Matejki; umie dokonać analizy pod względem zastosowanej tematyki, techniki malarskiej, formy oraz powiązać dzieła z wielkimi wydarzeniami historycznymi w Polsce.

AUTOR: Teresa Reksnis
nauczyciel plastyki i techniki w SP oraz wiedzy o kulturze w ZSP w Słupsku

bibliografia
1. B. Niemierko: Pomiar sprawdzający w dydaktyce, W-wa 1990
2. R. Rosmus: Oceny a sprawiedliwość(w): Problemy Opiekuńczo-Wychow., nr 6/1997.
3. B. Śliwierski: Kontrowersje oceniania w edukacji (w): Wychowanie na co dzień nr 3/94
4. C. Gierak: Ocena osiągnięć plastycznych uczniów (w): S. Popek: Metodyka plastyki
5. Z. Czerwosz: O zajęciach plastycznych dzieci i młodzieży; NK, W-wa 1970
6. S. Popek: Metodyka plastyki; WSiP W-wa 1989

Jeżeli zauważyłeś jakieś nadużycia w prezentacji napisz o tym poniżej i wyślij je do nas:
INFORMACJE O PREZENTACJI

Ostatnią zmianę prezentacji wykonał: Szkolnictwo.pl.
IP autora: 83.21.195.174
Data utworzenia: 2008-09-01 22:08:08
Edycja: Edytuj prezentację.

HISTORIA PREZENTACJI

Szkolnictwo.pl (83.21.195.174) - Prezentacja (2008-09-01 22:08:08) - Edytuj prezentację.





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie